ေပါက္ေတာျမိဳ ့မွ လိုင္ရိုးေတာ္ဓါတ္သမိုင္း

ေဂါပကအဖြဲ႕၏အမွာစကား

မိမိ႐ို႕ေဂါပကအဖြဲ႕သည္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္ေဂါပကအဖြဲ႕ျဖစ္ပါသည္။ ဤေဂါပကအဖြဲ႕ကုိ ၿမိဳ႕နယ္သံဃနာယက ၾသ၀ါဒဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားပါ၀င္၍ တရား၀င္ဖြဲ႕စည္းထားေသာ ေဂါပကအဖြဲ႔တခုျဖစ္ပါသည္။ ေဂါပကအဖြဲ႔၏တာ၀န္သည္ လုိင္႐ုိးေတာ္ ဓါတ္ေတာ္ႀကီအား ေကာင္းမြန္စြာ ေစာင့္ေလွ်ာက္ျခင္း၊ ဓါတ္ေတာ္ႀကီး၏ ၀န္းက်င္သာသနိက အေဆာက္အဦးမ်ားကို ထိန္းသိမ္းျခင္း၊ ျပဳပ်င္မြမ္းမံျခင္း၊ တုိးခ်ဲ႕ေဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ အျခားေ၀ယ်ာ၀စၥမ်ားကုိ လုပ္ကုိင္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

မိမိ႐ို႕အနီးကပ္ျပဳပ်င္ေဆာင္ရြက္နီေသာ ေစတီေတာ္သည္ ေစတီ (၄) မ်ဳိးအနက္မွ ဓာတုေစတီေတာ္တြင္ အက်ဳံး၀င္ပါသည္။ ဓာတုေစတီေတာ္ႀကီးျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ ဤေစတီ၏ၿမီေအာက္ဌာပနာ၌ ျမတ္ဗုဒၶ၏ သရီရ ဓာတ္မြီေတာ္တဆူ ကိန္း၀ပ္လွ်က္ဟိသည္။ တနည္းအားျဖင့္ေျပာရလွ်င္ ျမတ္ဗုဒၶေဂါတမ သွ်င္ေတာ္၏ခႏၶာကုိယ္မွ ႄကြင္းက်န္ေသာ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓာတ္သည္ ဤအရပ္၌ ကိန္း၀ပ္တည္နီျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

ျမတ္ဗုဒၶႏုစဥ္ဘ၀က ဤအရပ္၌ ခြာမင္းတဇစ္ဘ၀ျဖင့္ က်င္လည္က်က္စားခရာအရပ္ျဖစ္သည္။ အမည္အားျဖင့္ ဤေတာင္ကုိ ကေပါတဂီရီေတာင္ဟုေခၚသည္။ ရွိကပင္ ဤေစတီေတာ္ႀကီးကုိ ေခတ္အဆက္ဆက္ ထိန္းသိမ္းျပဳပ်င္လာသည္မွာ ကာလအားျဖင့္ ၾကာျမင့္လတ္ၿပီ။ ဤေစတီ၏သမုိင္းစဥ္ကုိကား ျပည့္ျပည့္စုံစုံ သိခြင့္မရသည္မွာ အမွန္ေပတည္း။ ရပ္၀ီးရပ္နီးမွလာကုန္ေသာ ဘုရားဖူးအာဂႏၶဳ႐ို႕သည္ ေစတီျမတ္ႀကီးအား သဒၶါတရား ထက္သန္စြာျဖင့္ ၾကည္ၫိုၿပီးေနာက္ ဓါတ္ေတာ္၏သမုိင္းစဥ္ကုိ သိလုိသည္။ မီးျမန္းလာကတ္သည္။ မိမိ႐ို႕ကား သမုိင္းပညာသွ်င္လည္းမဟုတ္၊ သုေတသီလည္း မဟုတ္သည့္အတြက္ ဓါတ္ေတာ္၏သမုိင္းစဥ္ကုိ ဘုရားဖူးအာဂႏၶဳ႐ို႕အား ေက်နပ္အားရေလာက္ေအာင္ မေျပာျပႏုိင္ခပါ။

ထုိ႔ေၾကာင့္ မိမိ႐ို႔၏ေဂါပကအဖြဲ႕သည္ ဤလုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္သမုိင္း စာအုပ္ငယ္တအုပ္ကုိ ထုတ္၀ီႏုိင္လွ်င္ ပုိေကာင္းမည္ဟု သေဘာေပါက္လာသည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ ရခုိင္သမုိင္းသုေတသီ အသွ်င္စကၠိႏၵ၊ မင္းျပားမင္းသိန္းဇံ႐ို႕ထံ ခ်ဥ္းကပ္၍ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္သမုိင္းစာအုပ္ကုိ ျပဳစုပီးရန္ အေၾကာင္းဖန္သျဖင့္ ကနိအခါ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္သမုိင္းစာအုပ္ငယ္သည္ ထြက္ေပၚလာလတ္ၿပီ။ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္သမုိင္းကုိ ဤစာအုပ္၌ ဖတ္႐ႈေလ့လာႏုိင္မည္ျဖစ္သည္။

ေဂါပကအဖြဲ႕
လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္ေဂါပက
ေပါက္ေတာၿမိဳ႕။

ေက်းဇူးတင္ဟိျခင္း

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္သမုိင္းကုိ ရြီးသားျပဳစုရာ၌ ဦးစြာပထမ (၂၀-၁၀-၂၀၀၀) နိ ႏွင့္ (၂၁-၁၀-၂၀၀၀) နိမ်ားတြင္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းတပတ္ ရွိေဟာင္းသမုိင္း၀င္အရပ္မ်ားသုိ႔ ကြင္းဆင္းေလ့လာခရပါသည္။ ကြင္းဆင္းေဆာင္ရြက္ရာ၌ စာရြီးသူႏွင့္အတူလုိက္ပါကူညီခသည့္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေဂါပကအဖြဲ႕မွ ဦးေမာင္သိန္းေရႊ၊ ဦးငႄကြင္းေအာင္၊ ဦးသာဇံေအာင္ႏွင့္ ဦးစုိးလွေအာင္႐ို႕အားလည္းေကာင္း၊ အလယ္ဖ႐ံုကာကၽြန္းသုိ႔ (၂၈-၃-၂၀၀၁) နိက ကြင္းဆင္းေလ့လာရာ၌ လုိက္ပါအကူအညီပီးသည့္ ေဂါပကအဖြဲ႕မွ ဦးေအာင္ေက်ာ္ၫႊန္႔ (ဥကၠဌ)၊ ဦးေအာင္စံသာ (အတြင္းေရးမွဴး) ႏွင့္ ဦးငႄကြင္းေအာင္ (ဘ႑ာေရးမွဴး) ႐ို႕အားလည္းေကာင္း၊ စာမူၾကမ္းမ်ားကုိ အမွားအယြင္းကင္းယွင္းေအာင္ ကူညီစီးစစ္ဖတ္ပီးသည့္ ဦးေအာင္ထြန္းသိန္း (ဒုတိယ ၿမိဳ႕နယ္တရားသူႀကီး) မင္းျပားႏွင့္ ဦးေက်ာ္ေရႊေမာင္ (ဒုတိယ ၿမိဳ႕နယ္ဥပေဒအရာဟိ) ေပါက္ေတာၿမိဳ႕႐ို႕အားလည္းေကာင္း၊ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ကိစၥကုိ ကူညီပံ့ပုိးပီးေသာ ကုိေက်ာ္စိန္၀င္းနွင့္ စာအုပ္ျဖစ္ေျမာက္လာေအာင္ အဖက္ဖက္မွ အၿမဲကူညီပီးသည့္ ဦးေရႊေမာင္သိန္း (ယုန္းစာေရးႀကီး၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕) ႐ို႕အားလည္းေကာင္း၊ ကြင္းဆင္းရာ၌ ၿမီပုံမ်ားကုိကူညီေသာ ဦးေက်ာ္ေအာင္ (သစ္ေတာ၊ မင္းျပား) ႐ို႕ႏွင့္ စာအုပ္ထုတ္၀ီေရးကုိ ကူညီအားပီးေသာ ရခုိင္သားႀကီးစာပီမွ မိတ္ေဆြအေပါင္း႐ို႕ကုိ ေက်းဇူးတင္ဟိပါေၾကာင္း ေဖာ္ျပလုိက္ရပါသည္။

မင္းျပားမင္းသိန္းဇံ
(၂၀၀၁) ခုႏွစ္၊ ေမ (၄) ရက္နိ


အခန္း (၁)

ဣဒိၶေတေဇာ္ လုိင္႐ုိးေတာ္

နေမာတႆ ဘဂ၀ေတာ အရဟေတာ သမၼာသမၺဳဒၶႆ။

ျပည္ရခုိင္တြင္၊ ရိပ္ၿမိဳင္စိမ္းလန္း
တိတ္တေဘာင္ႏွင့္၊ ဂုဏ္ေရာင္လင္းေက
ေတာင္ရင္းကၽြန္း၌၊ ထူးဆန္းသပၸါယ္
လြန္တင့္တယ္ေက၊ စိေႏၲ႐ုပ္ပြား
ဓါတ္သရီကုိ ၊ ေစတီသတ္ေက
ျမတ္ကုိယ္စား၌ ၊ ေရႊသားေက်ာက္စီ
ညီရရီျဖင့္၊ ထက္ဆီထြတ္ဖ်ား
ျပႆဒ္ပ်ံမွာ၊ မွန္ေတာင္တတ္ေက
ငွက္ျမတ္နားႏွင့္၊ ထက္ဖ်ားနတ္ရြာ
၀တႎသာ၀ယ္ ၊ စူဠာမုနိ
ျမတ္ေစတီသုိ႔ ၊ အင္ညီဘိ၍
ဣဒိၶေတဇာ၊ ေရာင္ေျခာက္သြယ္ေလ
ေစြကာၿဖိဳးေက၊ လုိင္႐ိုးေတာ္ --။

(ရြာေခ်ာင္းႀကီးဆရာဦးေအာင္ထြန္း၏၀ံသာႏုလြမ္းမေျပသာျခင္းမွ)

ဘုရားသွ်င္သည္ ရခုိင္ျပည္သုိ႔ ႄကြေရာက္ေတာ္မူသည္။ ထုိစဥ္ ေက်ာက္ေတာ္ေတာင္ဟုေခၚေသာ ေမာရပဗၺတေတာင္၌ တန္႔ရပ္သည္။ မုနိထြဋ္ထားျမတ္စြာဘုရားသည္ ေတာင္ေပၚတြင္တန္႔ရပ္စဥ္ အရပ္၀န္းက်င္ကုိ ၾကည့္႐ႈေတာ္မူသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ၿပံဳးေတာ္မူသည္။ ထုိအျခင္းအရာကုိ အသွ်င္အာနႏၵာက ျမင္ေတာ္မူသည္။ အာနႏၵာလည္း ဘုန္းေတာ္ႀကီးေသာ ျမတ္စြာဘုရား မည္သည္အရာကုိ ႐ႈျမင္သုံးသပ္ေတာ္မူ၍ ၿပံဳးေပ်ာ္ရႊင္လန္း၀မ္းေျမာက္ျခင္းျဖစ္ပါသနည္းဟု မီးေလွ်ာက္ေတာ္မူသည္။ ျမတ္စြာဘုရားသွ်င္က ခ်စ္သားအာနႏၵာ၊ ငါဘုရားပါရမီေတာ္ျဖည့္စဥ္ကာလ ႏုစဥ္ဘ၀တြင္ ဤဓည၀တီရခုိင္ျပည္ႀကီး၏အရပ္ေဒသအသီးသီး႐ို႕၌ ဘ၀မ်ားစြာ က်င္လည္ဘူးခသည္။ ငါက်င္လည္ခရေသာ အရပ္႐ို႕ကုိ တဖန္ျပန္လည္႐ႈျမင္ရ၍ ၀မ္းေျမာက္ျခင္းျဖစ္သည္ဟု မိန္႔ေတာ္မူသည္။

ထုိအခါ အာနႏၵာက ဘုန္းေတာ္ႀကီးေသာျမတ္စြာဘုရား ပဇာမည္ေသာအရာ႐ို႕တြင္ ပဇာမည္မ်ေသာဘ၀႐ို႕ျဖင့္ က်င္လည္ဘူးပါသနည္းဟု ေလွ်ာက္ထားေတာ္မူသည္။ ျမတ္စြာဘုရားက “ခ်စ္သားအာနႏၵာ ငါဘုရားရပ္တန္႔နီေသာ ဤေသလာဂီရိေမာရပဗၺတေတာင္ေတာ္၌ ေရႊဥေဒါင္းမင္းဘ၀၊ ပန္းပြတ္သမားတဇစ္ျဖစ္ခဖူး၏။ ဤနီရာ႐ို႕တြင္ ငါဘုရား ပရိနိဗၺာန္ စံလြန္ေတာ္မူလွ်င္ ငါဘုရား၏ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ ဌာပနာထား၍ ေစတီတည္ထားေပလတၱံ႕” ။ ထုိ႔အျပင္ ရခုိင္ျပည္အႏွံအျပား မိမိက်င္လည္ဖူးခရာအရပ္ေဒသ႐ို႕ကုိ လက္ၫိွဳးၫႊန္လွ်က္ ပရိနိဗၺာန္ စံလြန္လတ္လွ်င္ တည္ထြန္းလာမည့္ ဓါတ္ေတာ္ေစတီျမတ္႐ို႕ကုိ ဗ်ာဒိတ္ႃမြက္ၾကားေတာ္မူသည္။

“အာနႏၵာ- ငါဘုရားသည္ ကာကာဂီရိေတာင္ႀကီး၏အထက္၌ က်ီးမင္းတဇစ္ျဖစ္ခဖူးရာ လွ်ာရင္းေတာ္ဓါတ္ေခၚ (ဇီ၀ွါ) ဓါတ္ေတာ္ ေစတီတည္လတၱံ႕” ဟု မိန္႔ၾကားေတာ္မူသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ထုိကာကာဂီရိေတာင္၏အနီး၀ယ္ ကေပါတဂီရိမည္ေသာ ေတာင္တည္ဟိ၏။ ထုိေတာင္ထိပ္၌ ခြာမင္းတဇစ္ျဖစ္ခဖူးသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ငါ၏လုိင္ရြဲေတာ္ ၀တ္ဆင္ဖူးခရာ လုိင္ေတာ္ဌာနမွာ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေစတီတည္ထားလတ္မည္ျဖစ္သည္။ ထုိေစတီကုိ လုိင္႐ိုးေတာ္၊ လုိင္ေတာ္ဓါတ္တည္ရာ ေစတီျဖစ္ေၾကာင္း ပါဠိဘာသာျဖင့္ ဂီ၀ွါဓါတ္ေတာ္ေစတီဟု တြင္ေပရာသည္။

ဆရာငမည္ရာဇ၀င္၌ ၿဂိဳးမင္းဟူး၍ဆုိထား၏။ အခ်ဳိ႕ရာဇ၀င္႐ို႕တြင္ ခါမင္းဟူ၍လည္းအဆုိဟိသည္။ ရခုိင္ ရာဇ၀င္သစ္ ရမ္းျဗဲေတာင္ေက်ာင္း ဦးစႏၵမာလာလကၤာရဆရာေတာ္သည္ မေလွ်ာ္ဟုေဖာ္ျပသည္။ ပဇာေၾကာင့္ဆုိေသာ္ ကေပါတ၊ သဒၵါသည္ ခြာေဟာရာျဖစ္သည္။ ၿဂိဳး၊ ခါေဟာသဒၵါမဟုတ္ေခ်။ ထုိ႔ျပင္ ကပၸက ေတာင္ဟူေသာ ေဖာ္ျပခ်က္႐ို႕မွာလည္း လြဲမွားျခင္းရာျဖစ္၏။ ခြာႏွင့္ခါကား ေ၀ါဟာရအရြီးအသား နီးစပ္၍ရာျဖစ္သည္။ ၿဂိဳးဆုိလွ်င္ ၿဂိဳးငွက္ကိုေဖာ္ျပျခင္းရာျဖစ္၍ မနီးစပ္ႏုိင္ေခ်ဟု ဆိုသည္။

လုိင္ေတာ္ဓါတ္ဟုလည္း ရခုိင္ရာဇ၀င္သစ္၌ ေဖာ္ျပထားသိမ့္၏။ ဤနီရာ၌ လုိင္ရြဲေတာ္ဓာတ္၊ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ဟူေသာ အေခၚအေ၀ၚ႐ို႕ကုိ သိသင့္ေပသည္။ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္သည္ ရခုိင္ျပည္တြင္ က်င္လည္ရာဌာနမ်ား၌ ေလးဌာနတြိႏုိင္သည္။

၁။ ကေပါတဂီရိေတာင္၊ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္ (ခြာမင္း)
၂။ စိႏၲာသာရေတာင္၊ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္ (ဇင္လစ္)
၃။ ဣႏၵမူလေတာင္၊ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္ (ရႊဲကုန္သည္)
၄။ ကာသီနေတာင္၊ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္ (ေရႊဥေဒါင္း)

ဤေလးဌာန႐ို႕တြင္ ကေပါတဂီရိေတာင္၌ ခြာမင္းတဇစ္ျဖစ္ခဘူးသည့္အေလွ်ာက္ လုိင္ေတာ္၌၀တ္ဆင္ခဖူးေသာ တန္းဆာမ်ားသည္ လုိင္ရႊဲတန္းဆာျဖစ္သည္။ ထုိလုိင္ရႊဲတန္းဆာ၀တ္ဆင္ရာ လုိင္ေတာ္မွာဆုိလွ်င္ အ႐ိုးေတာ္ တည္ဟိေပသည္။ အ႐ိုးေတာ္မွ ေနာင္ကာလၾကာေသာကာလ ပရိနိဗၺာန္ျပဳ၍ ေတေဇာဓါတ္မီးေလာင္ကၽြမ္းလီလွ်င္ အ႐ိုးေတာ္ဓါတ္ ႄကြင္းက်န္ရစ္ခလီရာသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ငါဘုရား၏အ႐ိုးေတာ္၊ အသားေတာ္၊ အရီေတာ္႐ို႕မွရေနာင္အစဥ္ကုိးကြယ္ႏုိင္ရန္ ႄကြင္းက်န္ေပလတၱံ႕ဟူ၍ ဗ်ာဒိတ္မိန္႔ၾကားခ်က္၌လာေပ၏။ အစိတ္စိတ္ကြဲျပား၍ ႄကြင္းက်န္ရစ္ေသာဓါတ္ေတာ္မ်ားကား (၁၆) ျပည္၊ အခ်င္းတတင္းခန္႔ဟိသည္ဆုိ၏။ မီးမေလာင္ဘဲ ႄကြင္းက်န္ရစ္ေသာဓါတ္႐ို႕ကား သွ်စ္စရြက္မ်ျဖစ္သည္ဆုိ၏။

ယခုေဖာ္ျပပါလုိင္ရြဲေတာ္ဓါတ္သည္ စစ္ေတြခ႐ိုင္၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕၌ ကိန္း၀ပ္လွ်က္ဟိသည္။ ေဖာ္ျပပါဓါတ္ေတာ္ကုိ ေဒသေခၚသမုိင္းအလာႏွင့္ခ်င့္ခ်ိန္၍ မွတ္ယူကတ္စီလုိသည္။ ယခုအခါ လုိင္ရြဲေတာ္၊ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ဟု ေခၚတြင္လွ်က္ဟိသည္။ ထုိဓါတ္ေတာ္အနီးအပါးတြင္ တည္ဟိေသာရြာမွာဆုိလွ်င္လည္း သရြဲေပါက္ေတာဟူ၍ပင္ ေခၚတြင္ဟိသည္။ ေတာင္အမည္ကုိကား ဓါတ္ေတာင္၊ ေပါက္ေတာသရြဲဓါတ္ေတာင္စသည္ျဖင့္ ေခၚဆုိလွ်က္ ဟိသည္။ လြန္ခေသာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကပင္တည္ထားခေသာ ဓါတ္ေတာ္ျဖစ္သည္။ ပ်က္ၿပိဳ၍ အႀကိမ္ႀကိမ္ ေခတ္အဆက္ ဆက္မြမ္းမံျပဳပ်င္ခရျခင္းေၾကာင့္ ရွိကတည္ထားဘူးေသာ ေစတီပုံသ႑ာန္ႏွင့္တူညီရန္မွာ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ေပ။ မူလဟန္ပန္အနီအထား လက္ရာမ်ား လြဲေျပာင္းခရမည္သာျဖစ္သည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕၏အေနာက္ေျမာက္ဘက္အရပ္မွ ကေပါတဂီရိေတာင္ေပၚတြင္ တည္ဟိကိန္း၀ပ္လွ်က္ ဟိေသာဓါတ္ေတာ္မွာ ျမတ္စြာဘုရားသွ်င္၏လုိင္႐ုိး၊ လုိင္ရႊဲတန္းဆာဆင္ေသာနီရာမွ ႄကြင္းက်န္တည္ဟိနီေသာ ဓါတ္ေတာ္တဆူ ျဖစ္ေၾကာင္းကုိ မွတ္ယူအပ္ေပသတည္း။

ကုသိႏၷာ႐ံုသိမ္ေတာ္

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္သည္ ရခုိင္ျပည္နယ္ (၁၇) ၿမိဳ႕နယ္စာရင္းတြင္ တခုအပါအ၀င္ျဖစ္ၿပီး ျပည္နယ္၏ၿမိဳ႕ေတာ္ စစ္ေတြၿမိဳ႕ႏွင့္ အနီးကပ္ဆုံးတည္ဟိနီသည့္ ၿမိဳ႕နယ္တခုျဖစ္ပါသည္။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ႏွင့္ စစ္ေတြၿမိဳ႕သည္ ရီလမ္းအားျဖင့္ (၁၆) မုိင္ေလာက္ရာ ၀ီးကြာပါသည္။ စစ္ေတြၿမိဳ႕မွ အရွိအရပ္သုိ႔ဦးတည္လွ်က္ ေမာ္ေတာ္ရီယာဥ္ငယ္တစီးျဖင့္ ရီစုန္တြင္ ခုတ္ေမာင္းလားပါက တနာရီအၾကာတြင္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕သုိ႔ ဆုိက္ေရာက္သည္။

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ျဖစ္ေပၚလာရျခင္း

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕သည္ ရွိရခုိင္ဘုရင္မင္းမ်ားလက္ထက္ကပင္တည္ဟိခေသာ ၿမိဳ႕တၿမိဳ႕မဟုတ္ပဲ အဂၤလိပ္ ေခတ္ဦးပုိင္းအတြင္း ေပၚထြန္းလာေသာ ၿမိဳ႕တၿမိဳ႕ျဖစ္ပါသည္။ ခရစ္ (၁၇၈၄) ခုႏွစ္တြင္ ရခုိင္ထီးနန္း အေရးနိမ့္ခရၿပီးေနာက္ ရခုိင္ျပည္အ၀ွမ္း စစ္ဖီးဒဏ္ေၾကာင့္ ဖ႐ိုဖရဲျဖစ္ကာ ရမၼာ၀တီ ရမ္းၿဗဲဇင္ေခ်ာင္းကၽြန္းရြာတြင္ နီထိုင္လွ်က္ဟိေသာ ရြာစားႀကီး ဦးစံျဖဴႏွင့္ မယားမိမလွ႐ို႕ မိသားစုတခုလုံးသည္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္သုိ႔ ရႊိေျပာင္းလာလတ္ပါသည္။ အဆုိပါမိသားစု႐ို႕သည္ ယခုေပါက္ေတာအနီး သရြဲကၽြန္းရြာနီ ဦးျမေဖာ္ေအာင္၏ ကၽြဲႏြားစားက်က္ၿမီျဖစ္ေသာ ေပါက္ေတာကြင္းကုိ ရခုိင္ေငြသားဒဂၤါး (၃၅) ျပားျဖင့္ ၀ယ္ယူ၍ ရပ္ရြာတည္ေထာင္သည္။ စားက်က္ၿမီတကြင္းလုံးတြင္ ေပါက္ေရာက္လွ်က္ဟိေသာေပါက္ပင္ႀကီးမ်ားကုိ ခြတ္ထြင္ယွင္းလင္း၍ ခရစ္ (၁၇၈၇) ခုႏွစ္တြင္ ရပ္ရြာတည္ေထာင္သည္။ ရပ္ရြာအမည္ကုိ ေပါက္ပင္ႀကီးမ်ား တည္ဟိရာကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍လည္းေကာင္း၊ သရြဲစားက်က္ၿမီကုိ အစဲြျပဳ၍လည္းေကာင္း (သရြဲေပါက္ေတာ) ဟု တြင္ေခၚသည္။

ခရစ္ (၁၈၂၄) ခုႏွစ္တြင္ ရခုိင္ျပည္ကုိ အဂၤလိပ္႐ို႕ကသိမ္းယူလုိက္သည့္အခါ သရြဲေပါက္ေတာရြာမွာလည္း ၿဗိတိသွ်႐ို႕၏လက္ေအာက္အတြင္းသုိ႔ က်ေရာက္ရသည္။ ကၽြန္းရြာတည္နီရာ၏အရပ္၀န္းက်င္သည္ သယ္ယူ ပုိ႔ေဆာင္ေရး၊ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးအရ ဆိပ္ကမ္းက်ေသာနီရာေကာင္းတခုျဖစ္၍ ေနာင္တြင္ စည္ကားလာခရာ ခရစ္ (၁၈၉၀) ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဤကၽြန္းရြာကုိ အဂၤလိပ္မင္း႐ို႕က နယ္ပုိင္ယုန္းစုိက္အုပ္ခ်ဳပ္ရာ ၿမိဳ႕တၿမိဳ႕အျဖစ္ သတ္မွတ္ပီး၍ (ေပါက္ေတာၿမိဳ႕) ဟူ၍ ျဖစ္ေပၚလာသည္။

တည္နီရာအက်ယ္အ၀န္းႏွင့္လူဦးေရ

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္သည္ ေျမာက္လတၱီတြဒ္ (၂၀) ဒီဂရီ (၁၀) မိနိ (၃၆) စကၠန္႔၊ အရွိေလာင္ဂ်ီက်ဳ (၉၃) ဒီဂရီ (၁၄) မိနိ (၁၈) စကၠန္႕ အၾကား၌ တည္ဟိသည္။ ၿမိဳ႕နယ္၏ေျမာက္ဘက္တြင္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕နယ္၊ ေတာင္ဘက္တြင္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္၊ အရွိဘက္တြင္ ေျမပုံၿမိဳ႕နယ္၊ အေနာက္ဘက္တြင္ စစ္ေတြၿမိဳ႕နယ္႐ို႕ႏွင့္ နယ္နမိတ္ခ်င္း ထိစပ္လွ်က္ဟိသည္။ ၿမိဳ႕နယ္တခုလုံး၏ အက်ယ္အ၀န္းသည္ (၄၀၃ ဒႆမ ၇၄) စတုရန္းမုိင္ဟိသည္။ ရပ္ကြက္ (၅) ရပ္ကြက္၊ ကၽြန္းရြာအုပ္စု (၅၃) အုပ္စုႏွင့္ ကၽြန္းရြာေပါင္း (၁၇၈) ရြာ ပါ၀င္သည္။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ေပၚ၏အက်ယ္အ၀န္းသည္ သုမ် ဒသမ ၆၈ စတုရန္း မုိင္ဟိသည္။

(၁၉၉၉) ခုႏွစ္ စာရင္းအရ ရပ္ကြက္ (၅) ရပ္ကြက္၌ ၿမိဳ႕ေပၚလူဦးေရ (၁၄၀၉၄) ဦးနီထိုင္ၿပီး ကၽြန္းရြာ (၁၇၈) ရြာ၌ လူဦးေရ (၁၂၃၉၁၆) ဦးနီထိုင္သည္။ တၿမိဳ႕နယ္လုံး၏ လူဦးေရစုစုေပါင္းသည္ (၁၃၈၀၁၀) ဦးျဖစ္သည္။

ၿမီမ်က္ႏွာသြင္ျပင္ႏွင့္ရီဆင္း

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္သည္ ပင္လယ္ႏွင့္ နီးကပ္စြာတည္ဟိေသာ ၿမိဳ႕နယ္တခုျဖစ္ပါသည္။ ပင္လယ္ရီမ်က္ႏွာျပင္၏ (၁၁) ေပအျမင့္တြင္ တည္ဟိသည္။ ဤၿမိဳ႕နယ္၌ ဖ႐ံုကာကၽြန္း (၃) ကၽြန္း၊ ေတာင္ရင္းကၽြန္း၊ ျပားကၽြန္း၊ ၀င္းကၽြန္း၊ ျပည္စုိးႀကီးကၽြန္း (ျပည္သူႀကီးကၽြန္း)၊ သလြန္ေတာင္ကၽြန္း၊ စုိင္းတုတ္ကၽြန္း၊ နန္းတက္ကၽြန္း၊ ငၿပီကၽြြန္းဟူ၍ ကၽြြန္းႀကီး (၁၁) ကၽြန္းျဖင့္ ပါ၀င္ဖြဲ႕စည္းထားသည္။ ဖ႐ံုကာကၽြန္းသုံးကၽြန္းႏွင့္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းမွအပ က်န္သည့္ကၽြန္းမ်ားမွာ ၿမီျပန္႔လြင္ျပင္ကၽြန္းမ်ား ျဖစ္သည္။

ထုိကၽြန္းမ်ားအၾကားတြင္ လွည့္ပတ္စီးဆင္းလွ်က္ဟိေသာျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားအနက္ ေပါက္ဆိန္က်ျမစ္သည္ ေတာင္ဘက္ဟန္တာ ပင္လယ္ထဲသုိ႔စီး၀င္သည္။ ၿမိဳ႕နယ္၏အလယ္ဗဟုိမွ စီးဆင္းနီေသာ ကၽြဲကူးျမစ္မွာ ေျမာက္မွ ေတာင္အရပ္သုိ႔ စီးဆင္းၿပီး အေနာက္ေတာင္ေထာင့္အရပ္သုိ႔ ေကြးၫြတ္ကာ ဂစၧပနဒီျမစ္၀ႏွင့္ေပါင္းဆုံလွ်က္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ထဲသုိ႔ စီး၀င္လားသည္။

အုပ္ခ်ဳပ္ေရး

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ကုိ ခရစ္ (၁၈၉၀) ျပည့္ႏွစ္တြင္ ၿမိဳ႕တခုအျဖစ္သတ္မွတ္ျပဌာန္းလွ်က္ ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကုိ စတင္သည္။ ၿမိဳ႕နယ္တခုလုံး၏အုပ္ခ်ဳပ္ေသာစနစ္သည္ ၿဗိတိသွ်အဂၤလိပ္မင္း႐ို႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာနည္းစနစ္ျဖစ္သည္။

စီးပြားေရး

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္၏ အဓိကစီးပြားေရးမွာ ဆန္စပါးစုိက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္မႈပင္ျဖစ္သည္။ (၁၉၉၈-၉၉) ခုႏွစ္ စာရင္းအရ မုိးစပါးစုိက္ပ်ဳိးၿမီဧက (၇၄၂၈၀) ဟိသည္။ ယင္းအျပင္အခ်ဳိ႕ၿမီနီရာမ်ား၌ ရာသီအလုိက္ ပဲေတာင့္၊ မုိးႏွမ္း၊ နီၾကာ၊ င႐ုတ္၊ ပဲအမ်ဳိးမ်ဳိး႐ို႕ကုိလည္း စုိက္ပ်ဳိးသည္။ ဒုတိယအနီျဖင့္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္သည္ ပင္လယ္ႏွင့္နီးကပ္စြာတည္ဟိသျဖင့္ ငါးပုဇြန္မြီးျမဴေရးလုပ္ငန္းကုိ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းအျဖစ္ လုပ္ကုိင္လွ်က္ဟိသည္။ (၂၀၀၀) ျပည့္ႏွစ္စာရင္းအရ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္၌ ပုဇြန္မြီးျမဴေရးဧက (၁၇၁၁၂) ဧကဟိသည္။ ထုိ႔အျပင္ ဖ႐ံုကာကၽြန္းသုံးကၽြန္း၌ ငါးဖမ္းစခန္းမ်ားဖြင့္လွစ္ၿပီး ငါးမ်ားကုိ ႏုိင္ငံျခားသုိ႔ပင္ တင္ပုိ႔ေရာင္းခ်သည္။ တတိယအနီျဖင့္ နီလွမ္းဆား ထုတ္လုပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ (၁၉၉၇-၉၈) ခုႏွစ္စာရင္းအရ ၿမိဳ႕နယ္တခုလုံး၌ နီလွမ္းဆားဧက (၇၃၈) ဧကဟိၿပီး ဆားပိႆာခ်ိန္ သိန္းေျခာက္ဆယ္ေက်ာ္ ထြက္ေၾကာင္းသိရသည္။

ဘာသာေရး

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္အတြင္း နီထိုင္လွ်က္ဟိေသာ လူမ်ဳိးအမ်ားစုမွာ ရခုိင္လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ၿပီး ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္သည္။ ဤၿမိဳ႕နယ္၌ ရွိေဟာင္းသမုိင္း၀င္ဆင္းထု (ဥာဏ္ေတာ္အႀကီး) (၁၆) ဆူ၊ ေစတီပုထုိး (၂၁) ဆူႏွင့္ (၁၉၉၉) ခုႏွစ္စာရင္းအရ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း (၁၇၃) ေက်ာင္း၊ သီလသွ်င္ေက်ာင္း (၃) ေက်ာင္း၊ ရဟန္းသံဃာေပါင္း (၇၈၂) ပါး၊ သီလသွ်င္ (၄၅) ပါး ဟိေၾကာင္းသိရသည္။ အျခား ဘာသာ၀င္မ်ားအျဖစ္ ခရစ္ယန္ဘုရားဟိခုိးေက်ာင္းတေက်ာင္းႏွင့္ မူဆလင္ဗလီ (၂၈) ခုဟိသည္။ ထင္ရွားေသာ ဘုရားပုထုိးေစတီမ်ားမွာ ၿမီငူကၽြန္း၌ ဆံေတာ္သွ်င္ေစတီ၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕၌ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္၊ တိေလာက မာရဇိန္ေခၚ ေတာင္းဖူးဘုရားႀကီး၊ ေတာင္ညိဳဂူတြင္းဘုရားမ်ားႏွင့္ အလယ္ဖ႐ံုကာကၽြန္း အူမေတာ္ဓါတ္၊ သွ်င္ထီးမေစတီ၊ မာလာေတာ္ဓါတ္႐ို႕ျဖစ္သည္။ အျခားေသာကၽြန္းမ်ား၌လည္း ထင္ရွားေသာ တန္ခုိးႀကီးဘုရားမ်ား၊ ဓါတ္ေတာ္မ်ားဟိပါသိမ့္သည္။

က်န္းမာေရး

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕သည္ အဂၤလိပ္ေခတ္ဦးပုိင္းတြင္ တည္ေထာင္ခေသာၿမိဳ႕တၿမိဳ႕ျဖစ္သျဖင့္ က်န္းမာေရးႏွင့္ သက္ဆုိင္ေသာ ဆီးခန္းကုိ ေခတ္ဦးပုိင္းတြင္ မတြိရေပ။ ယခင္ကအတုိင္း ၿမိဳ႕နယ္မွျပည္သူမ်ားမွာ ရခုိင္ဗိေႏၶာဆီးဆရာႀကီးမ်ားထံ၌ ဆီးကုသမႈကုိ ခံယူကတ္သည္။ ေနာက္ပုိင္းတြင္မွ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ေပၚ၌ ဆီးခန္းငယ္တခုဟိလာသည္။ ထုိဆီးခန္းမွာ ယခု လ-၀-က ယုန္း နီရာျဖစ္သည္။ အေဆာက္အဦးမွာ ၀ါးတန္းလွ်ား အံုးမုိးျဖစ္သည္။ ကုသေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ ေကာင္ေပါင္တာ (ဆီးစပ္) တဦးႏွင့္ အလုပ္သမားတဦးရာ ဟိသည္။

ေနာက္ပုိင္းတြင္ ဆီးခန္းသည္ အုတ္အေဆာက္အဦးသုိ႔ ေျပာင္းလဲလာသည္။ ဆီးခန္း၌ဆရာ၀န္တဦး၊ ေကာင္ေပါင္တာတဦး၊ အလုပ္သမားတဦးဟိလာသည္။ (၁၉၄၁) ခုႏွစ္အေရာက္တြင္ စစ္ေတြၿမိဳ႕ ျမန္မာႏုိင္ငံ ေအာက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ၀တ္လုံေတာ္ရ သူေဌးမင္းဦးေရႊသာမိသားစု႐ို႕က မူလဆီးခန္း၏ေအာက္ဘက္တြင္ အေဆာင္သစ္တခုကုိ တုိးခ်ဲ႕ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းသည္။ (၁၉၈၅) ခုႏွစ္တြင္ ဆီး႐ံုသစ္ကုိ ယခု မ-ယ-က ယုန္း၏အရွိေျမာက္ဘက္ နီရာသစ္သုိ႔ရႊိေျပာင္း၍ ၿမိဳ႕နယ္မွအလွဴေငြျဖင့္ ကုိယ္ထူကုိယ္ထ တည္ေဆာက္ခကတ္သည္။

ယခုအခါ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ေပၚ၌ ကုတင္ (၁၆) လံုးကန္ ဆီး႐ံုတ႐ံု၊ ၿမိဳ႕နယ္၌ က်န္းမာေရးဌာန (၅) ခု၊ တုိက္နယ္ဆီး႐ံု (ေက်ာက္ေတာင္)၊ မိခင္ႏွင့္ ကေလးက်န္းမာေရးဌာန (၁) ခု တည္ဟိသည္၊ ထုိ႔အျပင္ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားအတြက္ သီးသန္႔ဆီးကုႏုိင္စီရန္ သံဃဆီးကုသေဆာင္တေဆာင္ကုိ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕မ ဆရာေတာ္ႀကီး ဦးနာရဒကဦးေဆာင္၍ ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခသည္။ ယင္း၏အနီး၌ အေခ်သူငယ္မ်ားအတြက္ ဆီးကုသေဆာင္တေဆာင္ကုိလည္း တုိးခ်ဲ႕ေဆာက္လုပ္ချဖစ္သည္။

ပညာေရး

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ေပၚတြင္ အဂၤလိပ္ေခတ္အတြင္းက စာသင္ေက်ာင္းတေက်ာင္းဟိခေၾကာင္းကုိ စစ္ေတြၿမိဳ႕ ဂဇက္တီယာအရ သိရသည္။ ထုိစာသင္ေက်ာင္းမွာ ၿမိဳ႕ေပၚ၌တည္ဟိၿပီး အလယ္တန္းပညာအဆင့္ထိ သင္ၾကားႏုိင္ခသည္။ ယင္းေနာက္ပုိင္းတြင္ သ၀င္ေခ်ာင္းရြာ၌လည္း အလယ္တန္းေက်ာင္းတေက်ာင္း တုိးခ်ဲ႕ ဖြင့္လွစ္ႏုိင္ခသည္။ အျခားနယ္ကၽြန္းအရပ္မ်ား၌ အစုိးရစာသင္ေက်ာင္းမဟိသျဖင့္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ပညာေရးကုိ အားထားခရသည္။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕၏ ပထမဦးဆုံး အလယ္တန္းေက်ာင္းတည္ဟိေသာနီရာသည္ ယခုေပါက္ေတာၿမိဳ႕ အ-ထ-က ေက်ာင္းတည္ဟိနီရာျဖစ္သည္။ ထုိစဥ္ကေက်ာင္းမွာ အံုးမိုး၊ ၀ါးခင္း၊ ၀ါးထရံကာ အေဆာက္အဦးျဖစ္သည္။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ (၁၉၅၃) ခုႏွစ္တြင္ မူလေက်ာင္းေဆာင္ကုိၿဖိဳဖ်က္ၿပီး အုတ္ျဖင့္ ႏွစ္ထပ္ေက်ာင္းေဆာင္ကုိ ေဆာက္လုပ္ခသည္။ ေက်ာင္းသစ္ ေဆာက္လုပ္နီစဥ္ကာလတြင္ (ယခုေပါက္ေတာၿမိဳ႕ ဧေစတီအရပ္) သုိ႔ ေခတၱရႊိေျပာင္း၍ ဓမၼာ႐ံု၌ ပညာသင္ၾကားခရသည္။ (၁၉၇၅) ခုႏွစ္တြင္ အလယ္တန္းေက်ာင္းမွ အထက္တန္းေက်ာင္းသုိ႔ တုိးျမႇင့္ခသည္။ ယခုအခါေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္၌ အထက္တန္းေက်ာင္း (၂) ေက်ာင္း၊ အလယ္တန္းေက်ာင္း (၈) ေက်ာင္း၊ မူလတန္းေက်ာင္း (၁၃၇) ေက်ာင္းဟိသည္။

ၿမိဳ႕တြင္းတည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕တြင္းတည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားသည္ ယခင္ကထက္တုိးတက္မႈဟိလာသည္။ ယခင္က လူလားလမ္းမ်ားသည္ ေက်ာက္ၾကမ္းလမ္းမ်ားျဖစ္သည္။ ၿမိဳ႕တြင္းတည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကုိ (၁၉၉၀-၉၁) ခုႏွစ္တြင္ အစိုးရအေထာက္အပံ့က်ပ္ေငြ (၁၀) သိန္း၊ (၁၉၉၁-၉၂) ခုႏွစ္တြင္ (၂၃) သိန္း ခြင့္ျပဳပီးရာ အဆုိပါေငြမ်ားျဖင့္ ဦးဥတၱမလမ္း ကြန္ကရစ္ခင္းလုပ္ငန္း၊ မင္းေစာမြန္လမ္းအား ကြန္ကရစ္ခင္းလုပ္ငန္း၊ ဦးျမ၀ါလမ္းအား ရီႏုတ္ေျမာင္းလုပ္ငန္း႐ို႕ကုိ ျပဳလုပ္သည္။ ထုိ႔ေနာက္ ၿမိဳ႕နယ္စည္ပင္သာယာေရးအဖြဲ႕မွ ခြင့္ျပဳေငြမ်ားျဖင့္ ကတၱရာလမ္းခင္းရာ ဦးဥတၱမလမ္း၌ ေပ (၂၈၀၀) ေပ။ မင္းေစာမြန္လမ္း၌ (၉၁၀) ေပ၊ ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံလမ္း၌ (၇၉၀) ေပ အသီးသီးကို ကတၱရာခင္းႏုိင္ခသည္။

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕သည္ ယခင္ကေသာက္ရီသုံးရီႏွင့္ပတ္သက္၍ အခက္အခဲမ်ားစြာဟိသည္။ (၁၉၉၀) ျပည္ႏွစ္မွစ၍ လူထုလုပ္အား (၆ ဒသမ ၅) သိန္း၊ အစိုးရမွထည့္၀င္ေငြ (၁၅ ဒသမ ၅) သိန္း ေငြေၾကးျဖင့္ တဖက္ပိတ္ဆည္ႀကီးကုိ တည္ေဆာက္ခသည္။ (၁၉၉၅-၉၆) ခုႏွစ္အေရာက္တြင္ အစိုးရမွ ခြင့္ျပဳေငြသိန္း (၂၀) ျဖင့္ ေျခာက္လက္မအရြယ္ ပီဗြီစီပုိက္လုံး (၄၀၀) ကုိ၀ယ္ယူ၍ ဆည္မွၿမိဳ႕ထဲသုိ႔ ရီပီး၀ီရန္ သြယ္တန္းခသည္။ ေနာက္ထပ္လုိအပ္ေသာ (၃) လက္မခြဲအရြယ္ ပုိက္လုံးမ်ားကုိ ကုိယ့္အားကိုယ္ကုိးစနစ္ျဖင့္ ၀ယ္ယူကာ နီအိမ္ၿခံ၀င္းထဲအေရာက္ သြယ္တန္းခသည္။ ထုိ႔အျပင္ ရီဂါလံ (၂၀၀) ၀င္ေသာ အုတ္ရီကန္ငယ္ (၆) လုံးကုိလည္း ၿမိဳ႕နီရာအႏွံ႕ တည္ေဆာက္ခသည္။

ကုိးကား
၁။ ေက်ာ္ေဇာလွ၊ ရေသ့ေတာင္။ ။ျပဳပ်င္ေျပာင္းလဲတုိးတက္မႈဟိေသာေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္၊ ေပါက္ေတာေရႊၿမီ မဂၢဇင္း (၁)
၂။ ၿမိဳ႕နယ္အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီးဌာန၏ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္ အၿခီခံအခ်က္အလက္မ်ား (၁၉၉၉-ခုႏွစ္)

မီးျမန္းေဆြးေႏြးခသူမ်ား
၁။ ဦးလွေဘာ္သူ။ ။အသက္(၈၇) ႏွစ္၊ ေက်ာင္းဆရာ (ၿငိမ္း) ရပ္ကြက္ (၅)၊ ဘ၀မ္း၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕။
၂။ ဦးေမာင္သာႏုိး။ ။အသက္(၈၆) ႏွစ္၊ လယ္သည္၊ ရပ္ကြက္ (၂)။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕။
၃။ ဦးမင္းေအာင္။ ။အသက္ (၇၀)၊ ရပ္ကြက္ (၁)၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕။
၄။ ဦးေအာင္စံသာ။ ။အသက ္(၅၀)၊ ဆုိင္သည္၊ ရပ္ကြက္ (၃)၊ ေဂါပကအတြင္းေရးမွဴး၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕။
၅။ ဦးေရႊေမာင္သိန္း။ ။အသက္ (၅၀)၊ စာေရးႀကီး၊ မယက႐ုံး၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕။
၆။ ဦးေအးေက်ာ္။ ။အသက္ (၅၀) ၊စာေရး၊က်န္းမာေရးဌာန၊


အခန္း (၃)

ၿဗိတိသွ်ေခတ္ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္

(ယခုေဖာ္ျပမည့္အေၾကာင္းအရာသည္ ၿဗိတိသွ်ေခတ္ဦးပုိင္း (၁၉၁၁) ခုႏွစ္က ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္မွ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ပညာေရးစသည့္အေၾကာင္းအရာမ်ားျဖစ္သည္။ ဤအေၾကာင္းကုိ မွတ္တမ္းတင္ခသူမွာ Mr. R. B Smart ဆုိသူူျဖစ္ပါသည္။ သူ၏ရြီးသားခ်က္မ်ားကုိ Burma Gazetteer, Akyab District Volume (A) စာမ်က္ႏွာ (၂၂၁-၂၂၂) တြင္ တြိႏုိင္ပါသည္။ ယင္းမွ ရြီးသားေဖာ္ျပခ်က္မ်ားကုိ ေအာက္ပါအတုိင္း ဘာသာျပန္ဆုိၿပီး ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္

မင္းျပားၿမိဳ႕နယ္ခြဲတခုျဖစ္ၿပီး ဧရိယာစတုရန္းမွာ (၆၅၆) မုိင္ က်ယ္၀န္းသည္။ (၁၉၁၁) ခုႏွစ္ စာရင္းအရ လူဦးေရမွာ (၄၅၃၅၀) ဟိၿပီး (၄၀၃၇၁) ဦးမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္သည္။ အိႏိၵယဇာတိႏြယ္၀င္ (၄၃၄၁) ဦးဟိသည္။ ၁၈၇၇ ခုႏွစ္တြင္ ဦးရာဇ္ေတာင္ အရွိၿမိဳ႕နယ္ဟုေခၚတြင္ၿပီး ၿမိဳ႕ေဟာင္း (ေျမာက္ဦး) ၿမိဳ႕နယ္ခြဲ အပုိင္းတပုိင္းအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းထားခသည္။ ၁၈၉၀ ျပည္ႏွစ္တြင္ “ေပါက္ေတာၿမိဳ႕” ဟူ၍ အမည္ေျပာင္းလာၿပီး (၁၈၉၁) ခုႏွစ္တြင္ စစ္ေတြၿမိဳ႕နယ္ခြဲ တခုျဖစ္လာသည္။ (၁၉၀၆) ခုဇႏၷ၀ါရီလ (၁) ရက္နိတြင္ တဖန္ဖြဲ႕စည္းပုံေျပာင္းလဲသည္။ မင္းျပားၿမိဳ႕နယ္ခြဲျဖစ္လာသည္။ ေျမာက္ဘက္တြင္ ကုလားပုန္းျမစ္၊ ဟင္းခေရာ္ျမစ္ႏွင့္၀င္းကၽြန္းျမစ္႐ို႕သည္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ ၿမိဳ႕ေဟာင္းၿမိဳ႕နယ္နယ္နမိတ္ကုိ ပုိင္းျခားထားသည္။ အရွိဘက္တြင္မူ ရဲတဲျမစ္၊ စြန္ရဲျမစ္၊ ကၽြဲကူးျမစ္၊ ေပါက္ဆိန္က်ျမစ္႐ို႕မွာ မင္းျပားၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ နယ္နမိတ္ခြဲထားသည္။ ေတာင္ဘက္တြင္ကား ဟန္တာပင္လယ္ႏွင့္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္႐ို႕ဟိၿပီး အေနာက္ဘက္တြင္ ဘဂၤလားပင္လယ္ႏွင့္ ကုလားတန္ျမစ္ ဟိသည္။ ထုိျမစ္႐ို႕မွာ အေနာက္ဘက္ စစ္ေတြၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ ပုိင္းျခားထားသည္။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္တခုလုံးသည္ ၿမီနိမ့္ပုိင္းတြင္တည္ဟိၿပီး စုိက္ပ်ဳိးေရးအတြက္ ႀကီးမားေသာၿမီဧရိယာမ်ားကုိ ဆားငံရီလႊမ္းျခင္းမွ ကာကြယ္ရန္အတြက္ တာ႐ိုးမ်ားကုိ တည္ေဆာက္ထားရသည္။

ေဘာ္ဒလီရြာ (ဆင္တက္ေမာ္)

ရြာႀကီးတရြာျဖစ္ၿပီး အိမ္ၿခီ (၄၃၉) ေဆာင္ဟိသည္။ လူဦးေရမွာ (၁၈၃၂) ဦးဟိသည္။ အလယ္ဖ႐ံုကာကၽြန္း၏ အေနာက္ဘက္ ဆင္တက္ေမာ္ ျမစ္ကမ္းနဖူးေပၚတြင္တည္ဟိသည္။ စစ္ေတြၿမိဳ႕ႏွင့္ ေတာင္ဘက္ (၇) မုိင္ေလာက္ကြာသည္။ ဆင္တက္ေမာ္၏အမည္နာမသည္ ပုံျပင္တပုဒ္ႏွင့္ဆက္စပ္၍ တည္ဟိသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ယင္း၏ပုံျပင္မွာ ဒ႑ာရီဆန္လြန္းသည္။ အိမ္ၿခံ၀င္းမ်ားတြင္ စုိက္ပ်ဳိးထားသည့္ကြမ္းသီးပင္မ်ားေၾကာင့္ အရိပ္ၿမိဳင္သည္။ ယင္းရြာတြင္နီထိုင္ေသာ လူမ်ဳိးႏြယ္စု သုံးစုကုိ တြိရသည္။ ယင္း႐ို႕မွာ ရခုိင္သားမ်ား၊ စစ္တေကာင္းသားမ်ား၊ ခမီးမ်ားျဖစ္သည္။ ဆန္စပါးစုိက္ပ်ဳိးလုပ္ကုိင္ရန္ ၿမီမ်ားဟိေသာ္လည္း ကၽြန္းရြာအတြက္ လုံေလာက္မႈကားမဟိေပ။

ေက်ာက္ေတာင္

ပိႏၷဲေခ်ာင္းျမစ္၏လက္တက္တခုျဖစ္ေသာ ရန္ပုေခ်ာင္းျမစ္ကမ္းနဖူးမွ (၃) မုိင္အကြာတြင္ တည္ဟိသည္။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕မွ (၁၄) မုိင္ ကြာ၀ီးၿပီး အလယ္ဖ႐ံုကာကၽြန္း၏အရွိဘက္ ေတာင္ေစာင္းေအာက္ၿခီတြင္ က်ေရာက္သည္။ အိမ္ၿခီ (၂၈၇) ေဆာင္ဟိၿပီး လူဦးေရမွာ (၁၀၆၉) ဦးဟိသည္။ ရြာသားမ်ားမွာ စုိက္ပ်ဳိးေရးကုိလုပ္ကုိင္ၿပီး လူနည္းစုမွာ ကုန္ေရာင္းကုန္၀ယ္လုပ္သည္။ ဤရြာကုိ (၁၇၇၀) ခုႏွစ္တြင္ ရမ္းၿဗဲမွေျပာင္းလာသူမ်ားျဖင့္စ၍ တည္ေထာင္သည္။ အနီးမွေျပာင္းရႊိလာေသာ အျခားအိမ္ေထာင္စု (၅) စုျဖင့္လည္း တျဖည္းျဖည္း ကၽြန္းရြာမွာႀကီးမားလာသည္။ ယင္းအိမ္ေထာင္စုမ်ားတြင္ ေက်ာက္တန္းမိသားစုမွာ အႀကီးဆုံးျဖစ္သည္။

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕သည္ ေလးၿမိဳ႕ျမစ္၀ပုိင္းတနီရာျဖစ္ေသာ ကၽြဲကူးျမစ္ကမ္းပါးတြင္ တည္ဟိသည္။ စစ္ေတြၿမိဳ႕၏အရွိဘက္ (၁၂) မုိင္အကြာတြင္ က်ေရာက္သည္။ အိမ္ၿခီ (၁၅၈) ေဆာင္ဟိၿပီး လူဦးေရ (၆၃၂) ဦးဟိသည္။ အမ်ားစုမွာ ရခုိင္လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္သည္။ ယင္း၌ ၿမိဳ႕နယ္တရားယုန္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယုန္း၊ ရဲစခန္း (စစ္ပုလိပ္ယုန္း)၊ စာတုိက္၊ စ်ီး၊ ဘုိတည္း (ဘန္ကလုိ) ႏွင့္ အစုိးရစာသင္ေက်ာင္းတေက်ာင္းဟိသည္။ အာရကန္ဖလုိတီလာ (Flotilla) ကုမၸဏီမွ မင္းျပားလုိင္းသုိ႔ ထြက္သည့္သေဘၤာသည္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕တြင္ ေခတၱဆုိက္ကပ္သည္။ ႀကီးမားေသာရြက္သဗၺာန္ႀကီးတစီးမွာလည္း ခရီးသည္မ်ားကုိ တင္ေဆာင္လွ်က္ ေပါက္ေတာႏွင့္စစ္ေတြၾကားတြင္ နိစဥ္ၿပီးဆြဲလွ်က္ဟိသည္။ ရာသီဥတု သာယာေကာင္းမြန္လွ်င္ကား စက္တပ္ဘုတ္တစီးက ၿပီးဆြဲလွ်က္ဟိသည္။

ဖဒူအလယ္

ဖဒူရြာသည္ အလယ္ဖ႐ံုကာေတာင္တန္း၏ေတာင္ၿခီရင္းတြင္ တည္ဟိသည္။ ယင္းသည္ ပင္လယ္၏ ျမစ္စြယ္တခုျဖစ္ေသာ ဖဒူျမစ္ကမ္းေပၚတြင္တည္မွီနီသည္။ ယင္းသည္ အရွိႏွင့္ အလယ္ဖ႐ံုကာကၽြန္း အၾကားတြင္က်ေရာက္ၿပီး ေပါက္ေတာၿမိဳ႕မွ ေတာင္ဘက္မုိင္ (၂၀) ခန္႔၀ီးသည္။ အိမ္ၿခီ (၂၆၅) ေဆာင္ႏွင့္ လူဦးေရမွာ (၁၁၈၇) ဦးဟိသည္။ ပထမဦးဆုံး အၿခီခ်နီထိုင္သူမ်ားသည္ ေက်ာက္ျဖဴခ႐ုိင္မွျဖစ္ေၾကာင္းသိရသည္။ ရြာနံေဘးတေလွ်ာက္ တည္ဟိေသာေတာင္ကုိ ဖဒူေတာင္ဟုေခၚသည္။ ယင္းေတာင္ထိပ္တြင္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ သရီရဓါတ္မြီေတာ္တဆူျဖစ္ေသာ ၀မ္းလတ္ဓါတ္ (ၽကညူေအအ ီေအ) ေတာ္ ကိန္းေအာင္းသည္။ ကၽြန္းရြာနီထိုင္သူမ်ားအနက္ တံငါသည္မွာ (၁၁၀) ဦး၊ ေလွစီးခရီးသည္ (၁၂၀) ဦး၊ ထင္းခုတ္သမား (၈၀) ဦးဟိၿပီး က်န္လူမ်ားမွာ စုိက္ပ်ဳိးေရးကုိ လုပ္ကုိင္သည္။ ကၽြန္းရြာမွာ ေကာင္းေကာင္းဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္မႈမဟိလွေပ။

ပုဏၰားႀကီး

ဆင္ပုိက္ေခ်ာင္း၏အရွိဘက္သုိ႔ ထုိးထြက္လွ်က္ဟိေသာ ေခ်ာင္းလက္တက္တခုျဖစ္သည့္ ပုဏၰားႀကီးေခ်ာင္းေပၚတြင္ ပုဏၰားႀကီးရြာက တည္ဟိသည္။ ယင္းသည္ ဆင္ပုိက္ေခ်ာင္းႏွင့္ (၃) မုိင္ ၀ီးကြာၿပီး ကုန္းတြင္းပုိင္းတြင္ တည္ဟိသည္။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕မွ အရွိေတာင္အရပ္သုိ႔က်ေရာက္ၿပီး (၈) မုိင္ ၀ီးသည္။ ပထမဆုံး လာေရာက္အၿခီခ်နီထိုင္သူမ်ားမွာ ဆားခ်က္ရန္လာေသာ ပုဏၰားညီအစ္ကုိႏွစ္ေယာက္ျဖစ္သည္။ သူ႐ို႕နီထိုင္ လုပ္ကုိင္ခေသာနီရာမ်ားကုိ ယခုတုိင္ တြိျမင္ႏုိင္သည္။ အစ္ကုိအႀကီး နီထိုင္ခသည့္ေခ်ာင္းကုိ ပုဏၰားႀကီးေခ်ာင္းဟုတြင္ၿပီး ညီငယ္နီထိုင္ခေသာေခ်ာင္းကုိ ပုဏၰားေခ်ေခ်ာင္းဟုေခၚသည္။ (၁၈၁၂) ခုႏွစ္တြင္ ရမ္းၿဗဲမွ အၿခီခ်နီထိုင္သူမ်ားလာေရာက္ၿပီး ၎င္းေခ်ာင္းကမ္းနားေပၚတြင္ နီထိုင္သည္။ ယခုအခါ ပုဏၰားႀကီးကၽြန္းရြာတြင္ အိမ္ၿခီ (၂၂၅) ေဆာင္၊ လူဦးေရ (၁၁၈၁) ဦးဟိၿပီး စုိက္ပ်ဳိးေရးကုိ လုပ္ကုိင္စားေသာက္သည္။


အခန္း (၄)

ေတာင္ရင္းကၽြန္းသမုိင္း၀င္အရပ္မ်ားကုိ လွည့္ၾကည့္ျခင္း

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕သည္ ေတာင္ရင္းကၽြန္း၏အရွိပုိင္းတြင္က်ေရာက္ၿပီး ကၽြဲကူးျမစ္၏လက္၀ဲဘက္ ကမ္းနဖူးေပၚတြင္ တည္ဟိသည္။ ဤၿမိဳ႕သည္ ရခုိင္ျပည္နယ္ရီလမ္းခရီးလားလာမႈ၌ ခရီးတေထာက္ရပ္တန္႔ခုိနားရာနီရာျဖစ္သျဖင့္ ေမာ္ေတာ္၊ ရီယာဥ္ငယ္မ်ားျဖင့္ အထူးစည္ကားသည္။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ထဲမွနီ၍ အေနာက္ေျမာက္အရပ္သုိ႔ မိနိ (၂၀) ခန္႔အၾကာ ခရီးဆက္ပါက ေပါက္ေတာၿမိဳ႕၏ဘာသာေရးကုိးကြယ္မႈဆုိင္ရာ အထြဋ္အထိပ္ျဖစ္ေသာ ျမတ္ဗုဒၶေဂါတမ သွ်င္ေတာ္၏သရီရဓါတ္မြီေတာ္တဆူ ကိန္းေအာင္းရာ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေစတီသုိ႔ ေရာက္သည္။ နံနက္မိုးထသား ထြက္သစ္စနီေရာင္ေအာက္ ေရႊေရာင္တ၀င္း၀င္းေတာက္နီေသာ ဓါတ္ေတာ္ကုိ ၾကည္ၫုိဖူးေျမာ္ရသည္မွာ ကေကာင္းၾကည္ႏူးဖို႔ေကာင္းပါသည္။ ဓါတ္ေတာ္တည္ဟိရာကုန္းေတာ္သည္ မတ္ေစာက္ၿပီး အျမင့္မွာ (၁၆၄) ေပဟိသည္။ ဓါတ္ေတာ္တည္ဟိရာသုိ႔ ေတာင္၏အရွိဘက္ ေတာင္တက္လမ္းအုတ္လွကားအတုိင္း ေစာင္းတန္း အမိုးေအာက္တြင္ အရိပ္အာ၀ါသကုိ ခံစားယင္း တက္ေရာက္ႏုိင္သည္။ ဓါတ္ေတာ္တည္ဟိရာ ကုန္းသည္ မတ္ေစာက္လွသည္။ ဤဓါတ္ေတာ္ရင္ျပင္မွနီ၍ အရွိဘက္ခပ္လွမ္းလွမ္းသုိ႔ ငုံ႔ၾကည့္လုိက္ပါက ေတာင္ေျမာက္သြယ္တန္းနီေသာ ေတာင္တန္းငယ္တခုကုိ ျမင္တြိရသည္။ အဆုိပါ ေတာင္တန္းသည္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ေတာင္ဘက္အရပ္ ေဘာလုံးကြင္းအနီးမွ ေျမာက္ဘက္သရြဲ (သူရြဲ) ရြာနားအထိသုိ႔တုိင္ ရွည္လွ်ားသည္။ အရွည္မွာ တမုိင္ေက်ာ္ခန္႔ဟိမည္။ ယင္းကုိသရြဲေတာင္တန္းဟုေခၚသည္။ ဤေတာင္တန္းကုန္းျမင့္ တေလွ်ာက္၌ ေက်ာက္တုံးမ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားသည့္ ရွိေဟာင္းေစတီရာမ်ားကိုတြိျမင္ရသည္။ အခ်ဳိ႕လည္း မုိ႔မို႔ေမာက္ေမာက္၊ အခ်ဳိ႕လည္း ဖ႐ိုဖရဲ ျပန္႔ႀကဲလွ်က္၊ အခ်ဳိ႕လည္း ၿမီျပင္ပကတိျဖစ္နီသည္။

ေတာင္တန္း၏တေလွ်ာက္လုံး၌ ေစတီေပါင္း (၉) ဆူတိတိကုိ တြိရသည္။ ယခုအခါ ေတာင္တန္း၏ ေတာင္ဘက္စြန္းဟိေစတီကုိ ျပန္လည္ျပဳပ်င္ထားသျဖင့္ ဓမၼာ႐ံုမ်ားျဖင့္ စည္ကားနီသည္။ ၿမိဳ႕ဦးေစတီဟု တြင္ေခၚနီၿပီး (၁၉၆၆) ခုႏွစ္က ဆရာမ ေဒၚအုံး စျပဳပ်င္ခသည္။ ဤေတာင္တန္း၏ေျမာက္ဘက္အဆုံး ရွိတည့္တည့္မွာ သရြဲရြာဟိသည္။ ရီကန္ေဟာင္းႏွင့္ ေစတီပ်က္အႄကြင္းအက်န္႐ို႕ကုိ ျမင္ရသည္။ သရြဲရြာသည္ ေျမာက္ဦးေခတ္က စစ္သူရဲေကာင္းမ်ားနီထိုင္ရာအရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိသည္။ ဤရြာ၏အရွိေျမာက္ဘက္ (၃) မုိင္ခန္႔အကြာတြင္ကား ရြာေခ်ာင္းႀကီးရြာဟိသည္။ ၿဗိတိသွ်ေခတ္ဦးက ေပၚေပါက္ခေသာ ေနာက္ေခတ္ စာဆုိသွ်င္ဆရာ ဦးေအာင္ထြန္းႏွင့္ ဆရာထြန္းေအာင္ေက်ာ္႐ို႕သည္ ရြာေခ်ာင္းႀကီး ဇာတိမ်ားျဖစ္သည္။ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ရင္ျပင္မွနီ၍တခါ အေနာက္ဘက္သုိ႔လွမ္းၾကည့္ပါက ေက်ာက္ဆိပ္ရြာကုိ တြိျမင္ရသည္။ ေက်ာက္ဆိပ္ရြာသည္ ေျမာက္ဦးေခတ္ မင္းဖေလာင္းလက္ထက္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းေဒသဟိ ဘုရား၊ ပုထုိး၊ ေစတီမ်ားကုိ တည္ေဆာက္ရန္ ရမၼာ၀တီေလးေတာင္၊ ေျမာက္ဦးအရပ္ေဒသမ်ားမွ ေက်ာက္ဆစ္အတတ္ပညာသည္ မ်ားကုိေခၚယူ၍ ဤရြာအနီး၌ စုေ၀းနီထိုင္စီၿပီး ေစတီပုထုိးမ်ားကုိ ျပဳလုပ္စီသည္။ ေနာက္တြင္ ေက်ာက္ဆစ္သည္မ်ား နီထိုင္ရာအရပ္ျဖစ္၍ ေက်ာက္ဆစ္မွ ေက်ာက္ဆိပ္ျဖစ္လာေၾကာင္း သိရသည္။ ေက်ာက္ဆိပ္ရြာ၏ ေျမာက္ဘက္ေတာင္ကုန္းျမင့္တခု၌ကား ရွိေဟာင္းလက္ရာေစတီႏွစ္ဆူကုိ တြိရသည္။ ဤေတာင္ကုိ စကၠေဒ၀ေတာင္ဟူ၍ေခၚသည္။ ေစတီမွာ ႏွစ္ကာလၾကာျမင့္လာသည္ႏွင့္အမွ် ၿပိဳပ်က္ခလီရာ လြန္ခေသာေကာဇာ (၁၃၅၈) ခုႏွစ္ ျပာသုိလၦန္း (၈) ရက္နိက ေစတီအားျပန္ျပဳပ်င္ရန္ ၿဖိဳဖ်က္ရာတြင္ အဂၤလိပ္ေခတ္အေထာက္အထား ဌာပနာ ခဲဆင္းထုငယ္မ်ားႏွင့္အတူ ဥာဏ္ေတာ္ (၆) ေပတိတိျမင့္ေသာ ေျမာက္ဦးေခတ္ေက်ာက္ဆင္းထုေတာ္တဆူႏွင့္ ဘုရားဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကို ေစတီထဲမွ ရဟိသည္။

ယခုအခါ ဤေစတီကုိ ျပန္လည္ျပဳပ်င္တည္ေဆာက္ထားၿပီး ေစတီအတြင္းမွ ေက်ာက္ဆင္းထုေတာ္ကုိ ေစတီ၏အရွိဘက္သိမ္ထဲ၌ ကုိးကြယ္ရန္ထားဟိသည္။ ဤေစတီအျပင္ ေက်ာက္ဆိပ္ရြာအနီး၀န္းက်င္တခို၌ ရွိေဟာင္းသမုိင္း၀င္ ဘုရားဆင္းထု၊ ေစတီေဟာင္းနီရာမ်ားႏွင့္ ရီတြင္းရီကန္အခ်ဳိ႕လည္းဟိသည္။ ယင္း႐ို႕ကုိ ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ႏုိင္မည္ဆုိက ယင္းပတ္၀န္းက်င္၏သမိုိင္းသည္ ယခုထက္ပုိၿပီး ျပည့္စုံလာနုိင္မည္ျဖစ္သည္။ ေက်ာက္ဆိပ္ရြာမွထြက္လတ္၍ အရွိဘက္သုိ႔လာလွ်င္ ေပါက္ေတာလက္ပံျပားၿမီသားကားလမ္းကုိေရာက္သည္။ ဤကားလမ္းအတုိင္း ေျမာက္ဘက္သုိ႔ (၁၅) မိနိခန္႔လမ္းေလွ်ာက္ပါက နတ္ေတာင္ျပင္ရြာကုိေရာက္သည္။ နတ္ေတာင္ျပင္ရြာ၏အေနာက္ဘက္တြင္ တန္းတင္ေတာင္တန္းဟိသည္။ ဤေတာင္တန္း၏အရွိဘက္ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚတြင္ ေက်ာက္ထြင္းဂူမ်ားကို တြိျမင္ရသည္။

ႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာအနီး ဓါတ္ေတာ္မ်ားတည္ဟိရာ ႐ႈခင္းႀကီး

ေက်ာက္ထြင္းဂူသည္ ၿမီျပင္မွေပ (၅၀) ခန္႔ျမင့္မားသည္။ ေအာက္မွ လွကားထစ္အတုိင္းတက္ေရာက္ရသည္။ ဂူမွာ တဆက္တည္းမဟုတ္ပဲ အပုိင္းလုိက္ တည္ဟိသည္။ စုစုေပါင္း အပုိင္းသုံးပုိင္းဟိသည္။ ေတာင္ဘက္မွအပုိင္းသည္ ဂူေပါက္ (၂) ခုဟိသည္။ ဂူ၀င္၀မုဒ္မ်က္ႏွာျပင္၌ ေက်ာက္ထြင္းပန္းကြက္မ်ား ထုဆစ္ထားသည္။ အလယ္ဂူမွာ အ၀င္၀ ေလးေပါက္ပါဟိသည္။ ႏွစ္ေပါက္တခန္းစီဟိသည္။ ဂူမုဒ္၀ထိပ္စီးမ်ား၌ ပန္းကြက္မ်ား ထုဆစ္ထားသည္။ ေျမာက္ဘက္အစြန္းကဂူမွာ မုဒ္၀သုံးခုဟိသည္။ ဂူအတြင္းခန္းမ်ားသည္ ယခင္ကအခန္းမ်ားထက္ က်ယ္သည္။ ဂူအတြင္း မ်က္ႏွာၾကက္၌ ပန္းကြက္မ်ားဟိသည္။

ဤဂူမ်ားအနက္ ေတာင္ဘက္ကဂူကုိ မင္းဗာႀကီးဘုရင္က ထုလုပ္ခေၾကာင္းသိရသည္။ ေျမာက္ဘက္က ဂူေပါက္မ်ားကုိကား ေနာက္ပုိင္းမွသာလွ်င္ ျပဳလုပ္ခေၾကာင္းသိရသည္။ နတ္ေတာင္ျပင္ဂူမွတဆင့္ ေပါက္ေတာ လက္ပံျပားလမ္းမအတုိင္း အေနာက္ေျမာက္ဘက္သုိ႔ဦးတည္လွ်က္ တနာရီေက်ာ္ၾကာလားပါက ေမာ္တုတ္ႀကီးရြာ အနားသုိ႔ ေရာက္သည္။ ေမာ္တုတ္ႀကီးရြာကုိ မေရာက္မီွ ေတာင္က်ဳိင္၌ မင္းေဖာက္လမ္းဟူ၍ဟိသည္။ ေမာ္တုတ္ႀကီးရြာမွ (၁၅) မိနိခန္႔အၾကာ ခရီးလားပါက ၿမီသားလမ္း၏လက္၀ဲဘက္ တန္းတင္ေတာင္တန္း၏ အေနာက္ဘက္ေတာင္က်ဳိင္ၾကားတြင္ ဒါးကုိင္ရြာကုိ တြိရသည္။

ဒါးကုိင္ရြာမွာ ေျမာက္ဦးေခတ္က ၿမိဳ႕ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရး၌ ရာဇ၀တ္သား႐ို႕ကုိ ဖမ္းဆီးအေရးယူလွ်က္ ထိန္းသိမ္းထားရာ အရပ္ျဖစ္သည္။ ရြာ၏အရွိေတာင္ဘက္တြင္ ရွိေဟာင္းသုံးထပ္ ရီကန္ပ်က္တခုကုိတြိရသည္။ ယခုအခါ ႏွစ္ထပ္ရာဟိေတာ့သည္။ ဤအေၾကာင္းကုိလည္း သုေသသနျပဳသင့္သည္။ ဒါးကုိင္ရြာ၏အေနာက္ဘက္၌မူ ရီကန္ေဟာင္းႏွစ္ကန္ဟိသည္။ ယင္း၏အေနာက္ဘက္၌ကား တန္းတင္ေတာင္တန္းမွဆက္ႏြယ္လာေသာ ေတာင္ထြဋ္အျမင့္တခုဟိသည္။ ေတာင္၏အျမင့္မွာေပ (၃၀၀) ခန္႔ဟိမည္။ ေတာင္ထိပ္၌ ေစတီတဆူ တည္ဟိသည္။ ဤေစတီကုိ ဇီ၀ွဂၢခါတုေစတီ (လွ်ာဖ်ားေစတီ) ဟုဆိုသည္။ ယခုျမင္တြိရေသာ ေစတီ၏ပုံမွာ ေနာက္ပုိင္းျပဳပ်င္ထားသည့္လက္ရာျဖစ္သည္။

အျခားသမုိင္း႐ုပ္ႄကြင္းအျဖစ္ ရြာ၏အေနာက္ေတာင္ေထာင့္တြင္ ဒုံးကန္ဟူေသာကန္တကန္ဟိသည္။ ကန္မွာ ၀ါးတရာခန္႔က်ယ္သည္။ ဤေတာင္ၿခီရင္းတြင္ ခ၀ါသည္ေခ်ာင္းဟိၿပီး သထူးေတာင္၌ ေက်ာက္ျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားေသာ ေစတီပ်က္ (၄) ဆူကုိ တြိရသည္။ ဤေစတီအနီး၌ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းေတာ္ရာ ေဟာင္းဟိသည္။ မင္းဗာႀကီးလက္ထက္က ပိဋကတ္ေတာ္ေဆာင္ဦး ဇာဂရဗုဒိၶဆရာေတာ္ သီတင္းသုံးနီထိုင္ရာ အရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိသည္။ ဒါးကုိင္ရြာ၏အေနာက္ဘက္ဇီ၀ွဂၢဓါတ္ေတာ္မွ ေတာင္ၿခီရင္းကုိ ကပ္၍ ေျမာက္ဘက္သုိ႔ (၂၅) မိနိခန္႔လားပါက အျဖဴရြာအမည္ဟိေသာ ကုလားရြာေဟာင္းနီရာသုိ႔ ေရာက္သည္။ ယင္းမွတဆင့္ အေနာက္စူးစူးကုိဦးတည္လွ်က္ ခရီးအတန္ငယ္လားလာပါက “ၿမိဳ႕ေတာင္” ဟုေခၚေသာအရပ္ကုိ ေရာက္သည္။ ၿမိဳ႕ေတာင္အရပ္သည္ ေ၀သာလီေခတ္က ေတာင္ရင္းကၽြန္း၏ၿမိဳ႕တည္ခရာ အရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိသည္။

ေတာင္တန္းသည္ (ပ) ေစာက္သ႑န္ပတ္လည္၀ိုင္းၿပီး ေျမာက္ဘက္ကုိလွည့္၍ တည္ဟိသည္။ ဤၿမိဳ႕ကုိ ရွိက “၀ါးေတာင္ေတာၿမိဳ႕” ဟူ၍ ေခၚေၾကာင္းသိရသည္။ အေနာက္ဘက္ေတာင္စြယ္၏ေတာင္ၿခီရင္းကုန္းျမင့္တြင္ ၀ါး (၂၀၀) ခန္႔က်ယ္ျပန္႕ေသာ ကြင္းတကြင္း ျဖစ္နီသည္။ ဤနီရာကုိ နန္းရာကုန္းဟူ၍ ေျပာဆုိနီကတ္သည္။ ဤနန္းရာကုန္း၏ေျမာက္ဘက္ မနီးမ၀ီးတြင္ ေမကံယုံသခၤ်ဳိင္း၏အေနာက္ဘက္တြင္ ေ၀သာလီေခတ္က ကုိးကြယ္ခေသာ စတူပါေစတီ အပုိင္းအစအနမ်ားကုိ တြိရသည္။ ယခင္က ဤအရပ္၌ စတူပါ (၄) ဆူဟိခေၾကာင္း သိရသည္။ သုိက္ဆရာမ်ား ေမကံယုံသခၤ်ဳိင္းတြင္ သုိက္တူးသျဖင့္ စတူပါမ်ားမွာ မပ်က္စီးသင့္ပဲ ပ်က္စီးလားခရသည္။ မသိနားမလည္သူ႐ို႕၏လုပ္ရပ္ကား ၀မ္းနည္းဖုိ႔ေကာင္းလီစြ။ ဤအရပ္သည္ သိမ္ရာတခုျဖစ္နီၿပီး စတူပါ ေက်ာက္ေစတီငယ္မ်ားကုိတြိရေသာ သာသနိကနယ္ၿမီ ျဖစ္သည္။ ဤအရပ္မွ စတူပါမ်ားသည္ သမုိင္းအတြက္ သက္သီခံအေထာက္အထားမ်ားျဖစ္သည္။ ဤမွနီ၍တခါ အေနာက္ဘက္ ေတာင္ကုန္းငယ္ကုိ (၁၅) မိနိခန္႔အၾကာ ျဖတ္ေက်ာ္လုိက္သည့္အခါ ျပည္ရြာေဟာင္းသုိ႔ ေရာက္သည္။ ျပည္ရြာေဟာင္း၏ေတာင္ၿခီရင္းတြင္ ရွိကပင္လယ္ကမ္းစပ္ျဖစ္ခဟန္တူေသာ ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္း ေက်ာက္တုံးႀကီးမ်ားကုိ ထိုနိရာေဒနီရာ ျပန္႔ႀကဲစြာတြိျမင္ရသည္။

ဤျပည္ရြာေဟာင္းမွ အေနာက္ဘက္ခပ္လွမ္းလွမ္းသည္ကား ကစၧပနဒီျမစ္ပင္တည္း။ ရွိကျပည္ရြာမွာ ျမစ္ကမ္းဆိပ္တြင္ ဟိခဟန္တူသည္။ ၿမီမ်ားပုိ႔လားသျဖင့္ ျပည္ရြာေဟာင္းႏွင့္ျမစ္ကမ္းသည္ တမုိင္ေက်ာ္ခန္႔ ၀ီးကြာလွ်က္ဟိ။ ကြင္းျပင္၌စိမ္းညိဳေသာ စပါးခင္းမ်ားကုိ တြိျမင္ရသည္။ ျပည္ရြာေဟာင္းသည္ ေျမာက္ဦးေခတ္က ထြန္းကားခေသာ ၿမိဳ႕ျပျပည္ရြာတခုျဖစ္ေၾကာင္းသိရသည္။ ဤရြာ၏နယ္နမိတ္ က်ယ္ျပန္႔မႈကုိ ဤရြာေဟာင္းတြင္ တြိရေသာ ရီကန္ေဟာင္းမ်ားက ေဖာ္ျပလွ်က္ဟိသည္။ ဤအရပ္၌ ရီကန္ေဟာင္း (၁၂) ကန္ကုိတြိရျခင္းက ျပည္ရြာ၏လူဦးေရႏွင့္ အိမ္ၿခီကုိမွန္းဆႏုိင္ပါသည္။ ျပည္ရြာေဟာင္းနီရာ၏ အရွိဘက္ေတာင္ကုန္းတြင္ကား (မ်က္လုံးေတာ္ဓါတ္) ဟုေခၚေသာ ေစတီတဆူကုိ တြိရသည္။ စကၡဳဓါတ္ဟု ေခၚနီကတ္သည္။

ဤျပည္ရြာေဟာင္းမွ ေျမာက္ဘက္သုိ႔ လွမ္းေမ်ာ္ၾကည့္လုိက္လွ်င္ ကစၧပနဒီျမစ္၏အရွိဘက္ ကမ္းနဖူးအနီးတြင္ တည္ဟိေသာ မေနာ္သီရိရြာကုိ လွမ္းျမင္ရသည္။ အေနာက္ေျမာက္ခယြန္းယြန္းသုိ႔ လွမ္းေမ်ာ္ၾကည့္ပါက သပၸါယ္ၾကည္ၫိုစရာေကာင္းေသာ ဦးရာဇ္ေတာင္ေစတီကုိ အ၀ီးကပင္ ဖူးျမင္ႏိုင္သည္။ ဤအရပ္မွနီ၍ ေတာင္ဘက္သုိ႔ (၁၅) မိနိခန္႔အႀကာ စုန္ဆင္းလာပါက တပ္ေမာ္ရြာကုိေရာက္သည္။ တပ္ေမာ္ရြာမွာ ေျမာက္ဦးေခတ္က တုိင္းျပည္လုံၿခံဳေရးအတြက္ မင္းဗာႀကီး၏အစီအစဥ္အရ စစ္ေရးအခ်က္ျပစခန္းတခုျဖစ္သည္။ ယခု တပ္ေမာ္ရြာနီရာမွာ ရြာသစ္ျဖစ္သည္။ ယခင္တပ္ေမာ္ရြာေဟာင္းသည္ ကုလားတန္ျမစ္ကမ္းနံေဘးတြင္ တည္ဟိသည္။ တပ္ေမာ္ရြာမွတခါ ေတာင္ဘက္သုိ႔ လယ္ကြင္းျပင္ကုိျဖတ္၍ (၂၅) မိနိ ခန္႔လမ္းေလွ်ာက္လုိက္လွ်င္ ႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာကုိေရာက္သည္။ ရွိက ႀကိမ္ခုံႀကိမ္ပ်စ္ေတာမ်ားျဖင့္ ထူထပ္သည္။ ရြာ၏အရွိဘက္တြင္ ေပ (၃၀၀) ခန္႔ျမင့္မားေသာ ေတာင္တန္းတခုဟိသည္။ ထုိေတာင္၌ေစတီ (၅) ဆူဟိသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္လက္ရာ ျဖစ္ေၾကာင္းသိရသည္။ ေတာင္ဘက္ကေစတီကုိ (လက္မေတာ္ဓါတ္) ဟုေခၚသည္။ ဓါတ္ေတာ္၏စာရင္းႏွင့္ စီစစ္သင့္သည္။ ဤႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာ၏အရွိဘက္တြင္ကား အလွ်ားေပ (၂၀၀) ေက်ာ္၊ အျမင့္ေပ (၄၀) ခန္႔ျမင့္ေသာ ေက်ာက္ေတာင္တခုဟိသည္။ ဤေတာင္၌ ဂူမ်ားကုိထြင္းလုပ္ထားသည္။ ႀကိမ္ေခြေမာ္ဂူျဖစ္သည္။ ဂူမ်ား၏မ်က္ႏွာျပင္၌ နတ္ေတာင္ျပင္ဂူမ်ားမွာကဲ့သုိ႔ ပန္းကြက္မ်ားကုိ မတြိရေပ။ ဂူအတြင္းထဲ၌ မ်က္ႏွာၾကက္ထုတ္တန္းပုံမ်ား၊ ပန္းကြက္ပုံမ်ားကိုရာ တြိရသည္။

ဤအရပ္မွ အရွိဘက္သုိ႔ (၁၀) မိနိခန္႔ လမ္းေလွ်ာက္လားလွ်င္ကား ႀကိမ္ေခြေမာ္ေတာေက်ာင္းသုိ႔ ေရာက္သည္။ ေတာေက်ာင္းထဲ၌ စတူပါသုံးဆူကို တြိရၿပီး ယင္းကုိ အရွိဘက္က်ားႀကဳတ္ေတာင္မွ ႐ႊိေျပာင္းယူလချခင္းျဖစ္သည္။ သည့္ေနာက္ ေတာေက်ာင္းသိမ္ထဲ၌ ဥာဏ္ေတာ္ (၅) ေပ (၂) လက္မအျမင့္ေသာ ေက်ာက္ဆင္းထုေတာ္ တဆူဟိသည္။ ဤဆင္းထုမွာ ႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာ၏အရွိေျမာက္ေထာင့္ ဘုန္းႀကီးေတာင္မွရသည္။ ေစတီအတြင္းဂူထဲမွ ဆင္းထုေတာ္ျဖစ္သည္။ ေက်ာက္ေစတီၿပိဳပ်က္ရာမွ ရႊိေျပာင္းယူလာချခင္းျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္လက္ရာ ျဖစ္သည္။ ဥာဏ္ေတာ္အျမင့္ ၁၂ လက္မဟိေသာ ႀကီးဆင္းထုေတာ္ငယ္တဆူကုိလည္း ဤေက်ာင္း၌တြိရသည္။ ဆင္းထု၏စမၼခဏ္ေပၚ၌ စာရြီးပါဟိသည္။ စာေရးထုိးပါ သကၠရာဇ္မွာ မင္းဖေလာင္းမင္းလက္ထက္ကျဖစ္သည္။ ထုိ႔အျပင္ ေတာေက်ာင္းၿခံ၀င္းထဲမွလည္း ေက်ာက္ဆင္းထုငယ္တဆူကုိရသည္။ ဥာဏ္ေတာ (၂၉) လက္မျမင့္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္လက္ရာ ေက်ာက္ဆင္းထုေတာ္ျဖစ္သည္။ ၿခံဳ၍ေလ့လာပါက ဤေတာေက်ာင္း၌ ရွိေဟာင္းသမုိင္း၀င္အေထာက္ အထားမ်ားသည္ ေ၀သာလီေခတ္ႏွင့္ ေျမာက္ဦးေခတ္ကို ၫႊန္ျပနီသည္။ ယင္းအျပင္ ႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာ၏အရွိဖက္ တန္းတင္ေတာင္တန္း ေတာင္ကုန္းျမင့္မ်ား၌ ရွိေဟာင္းသမုိင္း၀င္ေစတီ အမ်ားအျပားကုိ တြိရသည္။ တခ်ိဳ႕မွာ ၿပိဳပ်က္၍လည္းေကာင္း၊ တခ်ိဳကမွာ ၿခံဳေအာင္း၍လည္းေကာင္း တြိျမင္ရသည္။ ေစတီမ်ားကုိ သုေတသနျပဳလုပ္ေလ့လာ၍ သမုိင္းကုိေဖာ္ထုတ္ပီးႏုိင္မည္ဆုိက အက်ဳိးမ်ားစြာ ဟိႏုိင္ေပသည္။ ႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာမွတဆင့္ ေတာင္ဘက္သုိ႔ မိနိ (၃၀) ခန္႔ လယ္ေတာကုိျဖတ္၍ လမ္းေလွ်ာက္လားပါက အ၀ကန္၊ ကုတို႕ဆိပ္သုိ႔ေရာက္သည္။ ေခ်ာင္းကုိ ကုတုိးျဖင့္ကူးၿပီးမွ ရြာကုိေရာက္သည္။ ယင္းမွတခါ အရွိေတာင္ဘက္သုိ႔ မိနိ (၃၀) ခန္႔ ခရီးဆက္ပါက ေတာင္ၫိုဂူသုိ႔ ေရာက္သည္။ ေတာင္ၫုိဂူမွ အေနာက္ေတာင္ေထာင့္အရပ္သုိ႔ လွမ္းေမ်ာ္ၾကည့္ပါက အုန္းပင္ဆုိင္းဆုိင္းျဖင့္ သ၀င္ေခ်ာင္းရြာကုိ လွမ္းျမင္ရသည္။ သ၀င္ေခ်ာင္းဘုန္းႀကီးေက်ာင္း၌ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ ဆင္းထုငယ္တဆူကိန္း၀ပ္လွ်က္ဟိသည္။ သ၀င္ေခ်ာင္းရြာမွ အေနာက္ေတာင္ေထာင့္ (၂) မုိင္ေက်ာ္အကြာတြင္ကား ေတာင္းဖူးရြာဟိသည္။ ေတာင္းဖူးရြာမွ ေတာင္းဖူး ဆင္းထုေတာ္ႀကီးမွာ အတိုင္းအတာ ဥာဏ္ေတာ္ႀကီးမားသည့္ ဆင္းထုေတာ္တဆူျဖစ္ၿပီး ေက်ာ္ၾကားသည္။ ေတာင္ၫုိဂူသည္ အရွိအေနာက္တန္းနီေသာ ေတာင္တန္း၏ေျမာက္ဘက္မ်က္ႏွာျပင္၌ တည္ဟိသည္။ ေတာင္တန္း၏အျမင့္မွာ (၂၂၄) ေပဟိသည္။ တမုိင္ေက်ာ္ရွည္လွ်ားသည္။ ၿမီျပင္မွေပ (၄၀) ခန္႔ျမင့္ေသာ ေတာင္တလတ္မ်က္ႏွာျပင္ေပၚတြင္ ေက်ာက္ထြင္းဂူမ်ားကုိ အစီအစဥ္အတုိင္း ထြင္းေဖာက္ထားသည္။

အရွိအေနာက္ေက်ာက္ထြင္းဂူသည္ ေပ (၁၅၀) ခန္႔ ရွည္လွ်ားသည္။ ဂူေပါက္မ်ားမွာ ဂူေပါက္ (၄၂) ေပါက္ဟိၿပီး အခန္းေပါင္း (၂၂) ခန္း ပါ၀င္သည္။ ဤဂူမွာ ေတာင္ရင္းကၽြန္း၌ အႀကီးမားဆုံးဂူျဖစ္ၿပီး ဂူကုိ ဘုရင္မင္းဗာႀကီးက ေကာင္းမႈျပဳခေၾကာင္းသိရသည္။ ဤေတာင္ၫိုဂူမွတဆင့္ မိနိ (၄၀) လယ္ေတာကုိျဖတ္၍ ေျမာက္ဘက္သုိ႔လားေရာက္ပါက မင္းဗာရြာကုိေရာက္သည္။ ဤရြာ၏အရွိဘက္သိမ္ထဲ၌ ေျမာက္ဦးေခတ္လက္ရာ ေက်ာက္ဆင္းထုေတာ္တဆူဟိသည္။ ဥာဏ္ေတာ္ (၆၅) လက္မျမင့္သည္။ ယခုတည္ဟိနီေသာ မင္းဗာရြာသည္ ရွိကတည္ခေသာ ရြာမဟုတ္။ ရြာသစ္ျဖစ္သည္။ ဤအရပ္မွေျမာက္ဘက္သုိ႔ မိနိ (၂၀) အႀကာ ခရီးဆက္ပါက တန္းတင္ေတာင္ၿခီရင္းအနီးတြင္ ရွိကတည္ဟိခေသာ မင္းဗာရြာေဟာင္းကုိ ေရာက္သည္။ ဤရြာကုိ မင္းဗာဘုရင္တည္ေထာင္ခသျဖင့္ မင္းဗာရြာဟု ေခၚတြင္နီျခင္းျဖစ္သည္။ မင္းဗာရြာေဟာင္း အနီး၀န္းက်င္အရပ္၌ကား ေျမာက္ဦးေခတ္ကတည္ထားခေသာ ေစတီပ်က္၊ ဆင္းထုပ်က္၊ ရီကန္ေဟာင္းမ်ားကုိ ျမင္ႏုိင္သည္။ မင္းဗာရြာေဟာင္းမွေျမာက္ဘက္အရပ္သည္ကား ေတာင္ရင္းကၽြန္းတခုိတြင္ နာမည္ႀကီးေသာ တန္းတင္သွ်င္မနတ္ကြန္း တည္ဟိရာအရပ္ျဖစ္သည္။ ယခုနတ္ကြန္းမွာ ေဗာဓိပင္အျဖစ္ဟိနီသည္။ တန္းတင္သွ်င္မသည္ ရခုိင္႐ို႕၏နတ္ကုိးကြယ္မႈထဲတြင္ စစ္နတ္ေဒ၀ီတပါးျဖစ္ေၾကာင္းသိရသည္။ တန္းတင္နတ္သည္ က်ားရီကုိ၀တ္ၿပီး ႏြားေပါင္သားကုိရာ စားသုံးေၾကာင္း နတ္သာျခင္းမ်ားကဆုိသည္။ ဤအရပ္မွနီ၍ အရွိေတာင္ဘက္ခပ္ယြန္းယြန္းသုိ႔ လွမ္းေမ်ာ္ၾကည့္လုိက္ပါက နီ၀င္ညဇာ ပုဇြန္ဆီေရာင္ေအာက္တြင္ “ကေပါတဂီရိေတာင္” ကုိ ေကာင္းစြာလွမ္းျမင္ရသည္။ ယင္း၏ေတာင္ထိပ္ေပၚ၌ကား ျမတ္ဗုဒၶ၏သရီရ ဓါတ္မြီေတာ္တဆူျဖစ္ေသာ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္ေစတီတည္ဟိသည္။

က်မ္းကုိး
၁။ ေအာင္လွသိန္း ။ ။ေတာင္ရင္းကၽြန္း (ရခုိင္ၫႊန္႔ဖူး) အမွတ္ (၂)
၂။ ေမာင္ဗသိန္း ။ ။ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္အေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ။ ေပါက္ေတာေရႊၿမီ မဂၢဇင္းအမွတ္ (၁)
၃။ ဦးမင္းေအာင္ ။ ။နာဂဒီပရာဇ၀ံသသေခၤပက်မ္း
၄။ မင္းျပားမင္းသိန္းဇံ။ ။၂၀-၁၀-၂၀၀၀ နိႏွင့္ ၂၁-၁၀-၂၀၀၀ နိက ေတာင္ရင္းကၽြန္းတပတ္ေလ့လာမႈမွတ္တမ္း


အခန္း (၅)

ေတာင္ရင္းကၽြန္း၏ရွိေဟာင္းေႏွာင္းျဖစ္

ရခုိင္႐ို႕၏ရွိေဟာင္းသမုိင္း၀င္အရပ္ဌာနတခုျဖစ္ေသာ ေတာင္ရင္းကၽြန္းသည္ ပင္လယ္ႏွင့္နီးကပ္စြာတည္ဟိသည့္ ကၽြန္းတကၽြန္းျဖစ္သည္။ ဤကၽြန္းအရပ္သည္ ကစၧပနဒီျမစ္ဟုေခၚတြင္သည့္ ကုလားတန္ျမစ္ႏွင့္ အဥၨနနဒီဟုေခၚေသာ ေလးၿမိဳ႕ျမစ္႐ို႕၏ႏွစ္ခုအၾကား ျမစ္၀ေအာက္ပုိင္းတြင္ တည္ဟိသည္။ ေတာင္ရင္းကၽြန္း၏ အေနာက္ဘက္တြင္ တၿငိမ့္ၿငိမ့္စီးဆင္းနီေသာ ကစၧပနဒီျမစ္ႏွင့္ ငၿပီကၽြန္းကုိတြိရသည္။ ေျမာက္ဘက္တြင္ကား မဟိန္ျမစ္၊ ေဘာတာေခ်ာင္း႐ို႕ ပုိင္းျခားတည္ဟိသည္။ အရွိအရပ္ႏွင့္ ေတာင္ဘက္အရပ္႐ို႕တြင္ အရွိေျမာက္ေထာင့္အရပ္မွသည္ အေနာက္ေျမာက္ေထာင့္အရပ္သုိ႔ စီးဆင္းေသာ ကၽြဲကူးျမစ္ဟိသည္။ ကၽြန္း၏အလယ္ပုိင္းသည္ က်ယ္ျပန္႔ၿပီး (၁၄) မုိင္ခန္႔ဟိနီသည္။ ကၽြန္း၏ေျမာက္ပုိင္းႏွင့္ေတာင္ပုိင္း႐ို႕မွာကား ငယ္လားၿပီး (၇) မုိင္၊ (၈) မုိင္ခန္႔ဟိသည္။

ကၽြန္းတခုလုံး၏အက်ယ္သည္ ဧရိယာစတုရန္းမုိင္ (၁၇၀) မုိင္ခန္႔ က်ယ္၀န္းပါသည္။ ကၽြန္း၏အလယ္ေလာက္တြင္ အရွိေျမာက္အရပ္မွသည္ အေနာက္ေျမာက္အရပ္သုိ႔ သြယ္တန္းနီသည့္ (၇) မုိင္ေက်ာ္ရွည္လွ်ားေသာ (တန္းတင္) ေတာင္တန္းႀကီးက တည္ဟိသည္။ ဤေတာင္တန္းႀကီးကုိမွီ၍ ရွိကလူနီမႈ အၿခီခ်ရာရပ္ရြာမ်ား အသီးသီး ေပၚထြန္းခဖူးသျဖင့္ ကၽြန္း၏အမည္ကုိ (ေတာင္ရင္း) ကၽြန္းဟူ၍ အမည္တြင္လာဟန္ဟိသည္။ အထူးသျဖင့္ ကၽြန္းအရပ္တည္ဟိရာအရပ္၌ ေနာက္ပုိင္းတြင္ေပါက္ေတာၿမိဳ႕တည္လာရာ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕သည္ပင္လွ်င္ ေတာင္ရင္းကၽြန္း၏ သမုိင္း၀င္အရပ္ဌာနတခု ျဖစ္လာလတ္သည္။

အဂၤလိပ္ေခတ္အနီအထား

ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္တြင္တည္ဟိေသာ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕သည္ ၿဗိတိသွ်အဂၤလိပ္ေခတ္တြင္ ေပၚထြန္းလာေသာ ၿမိဳ႕တၿမိဳ႕ျဖစ္သည္။ ခရစ္ (၁၈၇၇) ခုႏွစ္ တြင္ ဦးရာဇ္ေတာင္အရွိၿမိဳ႕နယ္ဟုေခၚတြင္ၿပီး ၿမိဳ႕ေဟာင္း (ေျမာက္ဦး) ၿမိဳ႕နယ္ခြဲအပုိင္းတပုိင္းအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းထားခသည္။ ယင္းမတုိင္မီ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕သည္ ကၽြန္းရြာတရြာ၏ အဆင့္ျဖင့္ျဖစ္သည္။ ခရစ္ (၁၇၈၄) ခုႏွစ္တြင္ ရမ္းၿဗဲဇင္ေခ်ာင္းကၽြန္းရြာမွ ရြာစားႀကီးမိသားစုသည္ ဤအရပ္သုိ႔ ရႊိေျပာင္းလာၿပီး သရြဲရြာသူႀကီး၏ ကၽြဲႏြားစားက်က္ၿမီျဖစ္ေသာ (ေပါက္ေတာ) ကြင္းကုိ ေငြဒဂၤါး (၃၅) ျပားျဖင့္ ၀ယ္ယူကာရပ္ရြာအျဖစ္တည္ေထာင္သည္။ ထုိမွ လူဦးေရအိမ္ၿခီ တျဖည္းျဖည္းမ်ားျပားလာၿပီး ေပါက္ေတာကြင္းကုိ အမွီျပဳကာ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ဟုသတ္မွတ္လွ်က္ ၿမိဳ႕အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကုိ စတင္ချခင္းျဖစ္သည္။ စစ္ေတြဂဇတ္တီယာကုိ ကုိးကား၍ေဖာ္ျပရလွ်င္ ခရစ္ (၁၉၁၁) ခုႏွစ္ စာရင္းအရ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕၏ အိမ္ၿခီစုစုေပါင္းသည္ (၁၅၈) ေဆာင္ဟိၿပီး လူဦးေရမွာ (၆၃၂) ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေတာင္းရင္းကၽြန္းအရပ္သည္ အဂၤလိပ္ေခတ္က ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ကုိအၿခီခံလွ်က္ ၿမိဳ႕ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကိုစတင္ကာ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ပညာေရး၊ လမ္းပန္း ဆက္သြယ္ေရး၊ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးစသည္မ်ားမွာ အဂၤလိပ္မင္းအုပ္ခ်ဳပ္မႈလက္ေအာက္၌ရာ ဟိခသည္။ (အဂၤလိပ္ေခတ္ဦးပုိင္း လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး စသည့္ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္မွ အခ်က္အလက္တခ်ိဳ႕ကုိ ဤစာအုပ္၏အခန္း (၃) ၌ သီးသန္႔ဘာသာျပန္ေဖာ္ျပထားရာ ယင္း၌ ေလ့လာဖတ္႐ႈႏုိင္ပါသည္။)

ေျမာက္ဦးေခတ္အနီအထား

ထုိေျမာက္ဦးေခတ္သည္ ခရစ္ (၁၄၃၀) ခုႏွစ္မွ (၁၇၈၄) ခုႏွစ္ထိ ႏွစ္ေပါင္းသုံးရာေက်ာ္ထြန္းကားခသည္။ ဤေခတ္၌ ေျမာက္ဦးေခတ္၌ ဘုရင္ (၄၉) ပါးက အသီးသီးနန္းစံ အုပ္ခ်ဳပ္ခသည္။ ထုိအခ်ိန္က ေတာင္ရင္းကၽြန္းသည္ ရခိုင္ျပည္ (၄၄) ကၽြန္း စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္၌ဟိခသည္။ ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္တြင္ ကနိတုိင္ တြိျမင္ရေသာ သရြဲရြာ၊ ေက်ာက္ဆိပ္ရြာ၊ ဒါးကုိင္ရြာ၊ ျပည္ရြာေဟာင္း၊ တပ္ေမာ္ရြာ၊ ႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာ၊ မင္းဗာရြာ႐ို႕မ်ာ ေျမာက္ဦးေခတ္ထြန္းကားစဥ္က ေပၚေပါက္ခေသာ ရပ္ရြာေဒသမ်ားျဖစ္သည္။

အထူးသျဖင့္ ေျမာက္ဦးေခတ္လယ္က မင္းဗာသည္ အိမ္နိမ္႔ဘ၀ စစ္သူႀကီးရာထူးျဖင့္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းတြင္ နီထိုင္ဖူးခသည္။ မင္းဗာႀကီးျပဳစုတည္ေထာင္ပီးခေသာ မင္းဗာအမည္ဟိရြာကုိ တန္းတင္ေတာင္ႀကီး၏ ေတာင္ဘက္ေတာင္ၿခီရင္းတြင္ တြိပါသည္။ ရခုိင္သမုိင္းတြင္ ေျမာက္ဦးေခတ္စစ္ေရးအရ ေတာင္ရင္းကၽြန္းမွာ မ်ားစြာအေရးပါသည္။ ေတာင္ရင္းကၽြန္းသည္ ပထ၀ီအနီအထားအရ ကုလားတန္ျမစ္၀ၿမီႏုကၽြန္းေပၚလုံၿခံဳေရး၌ အခ်က္အခ်ာက်ေရာက္သည္။ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သုိ႔ စစ္ခ်ီတက္သည့္လမ္းေၾကာင္း၀ျဖစ္သည္။ တပ္ၿမိဳ႕ကုိ ေတာင္ရင္းကၽြန္း၏အေနာက္ဘက္ ကုလားတန္ျမစ္၀အနီးတြင္ခ်ထားခသည္။ တပ္ခ်ထားခရာအရပ္ကုိ ယခုတုိင္ တပ္ေမာ္ရြာဟုေခၚတြင္သည္။ ဤတပ္သည္ ဦးရာဇ္ေတာင္တပ္ၿပီးလွ်င္ စစ္ေရးအရ ဒုတိယအေရးႀကီးဆုံးျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းသည္ စစ္ေရးအရ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ အေရးႀကီးသည့္ ဂြင္တခုျဖစ္သည္။

ရပ္ရြာတည္ေထာင္လူနီမႈကုိအၿခီခံ၍ ေျမာက္ဦးေခတ္အတြင္းက ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္သည္ ဘာသာေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ စည္ပင္ထြန္းကားမႈဟိေၾကာင္းကုိ သာသနိကအေထာက္အထားမ်ားကုိ ေလ့လာ၍သိျမင္ႏုိင္သည္။ မင္းဗာဘုရင္ တည္ေထာင္ခေသာ ေက်ာက္ထြင္းဂူ႐ို႕ကိုလည္းေကာင္း၊ ႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာအနီး၀န္းက်င္ ဘုရားေက်ာက္ဆင္းထု၊ ႀကီးဆင္းထုႏွင့္ ေစတီပုထုိမ်ားသည္လည္းေကာင္း၊ ေက်ာက္ဆိပ္ရြာအနီးဟိ ဘုရားေက်ာက္ဆင္းထုႏွင့္ ေစတီပုထုိးမ်ားသည္လည္းေကာင္း၊ အျခားအျခားေသာတြိရသည့္ ရီကန္ေဟာင္းမ်ား၊ သိမ္ေဟာင္းနီရာမ်ား၊ ဆင္းထုေတာ္အႄကြင္းအက်န္မ်ား ေစတီပုထုိး အႄကြင္းအက်န္မ်ားက ေျမာက္ဦးေခတ္၏ဗုဒၶဘာသာထြန္းကားမႈ အနီအထားကုိ ေဖာ္ျပနီသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္သည္ ေျမာက္ဦးေခတ္ကာလအတြင္းက ဘာသာကုိးကြယ္မႈ၊ စစ္ေရးစစ္ရာ၊ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးစသည္႐ို႕မွာ ေရႊေရာင္လႊမ္းမုိးေသာ ေျမာက္ဦးေခတ္ကာလတြင္ တုိးတက္ခေၾကာင္း တြိရသည္။

ေလးၿမိဳ႕ေခတ္အနီအထား

ေျမာက္ဦးေခတ္သည္ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္မွ ဆင္းသက္လာသည့္ ေခတ္တေခတ္ျဖစ္၍ ေျမာက္ဦးေခတ္မွနီ၍ ေနာက္သုိ႔တလွမ္းဆုတ္လွ်င္ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ကုိ တြိရသည္။ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္သည္ အဥၨနနဒီေခၚေလးၿမိဳ႕ျမစ္ကုိဗဟုိျပဳ၍ ထြန္းကားခေသာ ေခတ္ႀကီးတေခတ္ျဖစ္သည္။ ဤအရပ္၌ ထင္ရွားေသာၿမိဳ႕ေလးၿမိဳ႕ ေပၚထြန္းခသည္။ ဤေခတ္သည္ေအဒီ (၈၁၈ မွ ၁၄၃၀) ခုႏွစ္အထိ ႏွစ္ေပါင္း (၆၁၂) ႏွစ္အၾကာ ထြန္းကားခသည္။ မင္းေပါင္း (၆၁) ပါးစုိးစံခသည္။ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္တြင္ ဒႆရာဇာမင္းႀကီးနန္းစံ ေအဒီ (၁၃၂၃-၁၃၂၉) သည္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းမွနီ၍ နီျပည္ေတာ္ပုရိန္ၿမိဳ႕ကုိျဖတ္ကာ မဟာမုနိဘုရားအေရာက္ မင္းလမ္းမႀကီး ေဖာက္လုပ္ခေၾကာင္း အဆုိဟိသည္။

ထုိေခတ္က ေတာင္ရင္းကၽြန္းသည္ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ထြန္းကားရာအရပ္မ်ားႏွင့္ ကူးလူးဆက္ႏြယ္မႈဟိခသည္။ ေတာင္ရင္းကၽြန္း သ၀င္ေခ်ာင္းရြာတြင္ တြိျမင္ရေသာ အျမင့္ (၈) လက္မဟိသည့္ ဆင္းထုေတာ္တဆူမွာ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္လက္ရာျဖစ္သျဖင့္ ဤကၽြန္းအရပ္၌လည္း ေလးၿမိဳ႕ေခတ္အေထာက္အထားအခ်ဳိ႕က ေတာင္ရင္းကၽြန္း၌ ဘာသာေရးႏွင့္အတူ လူမႈေရးထြန္းကားနီမႈကုိ ေဖာ္ျပလွ်က္ဟိသည္။

ေ၀သာလီေခတ္အနီအထား

ေလးၿမိဳ႕ေခတ္မွေနာက္သုိ႔ဆုတ္ၾကည့္လွ်င္ ေ၀သာလီေခတ္ျဖစ္သည္။ ေ၀သာလီေခတ္သည္ ေအဒီ (၄) ရာစုမွ (၈) ရာစုအထိ ထြန္းကာခသည္။ ေ၀သာလီေခတ္ယဥ္ေက်းမႈစာပီအဆင့္အတန္းမွာ ျမင့္မားခေၾကာင္းကုိ အေထာက္အထားမ်ားအရသိရသည္။ အာနႏၵစၿႏၵေက်ာက္စာ၌ ေ၀သာလီျပည္သည္ နတ္ျပည္ကုိ ပ်က္ရယ္ျပဳႏုိင္ေလာက္ေအာင္သာယာသည္ ဟုဆုိထားသျဖင့္ ေ၀သာလီေခတ္က မည္သည္ေလာက္ စည္ပင္တုိးတက္ခသည္ကုိ ဤေက်ာက္စာအရသိျမင္ႏုိင္သည္။ ေ၀သာလီေခတ္ ဘာသာေရးကုိးကြယ္မႈႏွင့္ စပ္လွ်ဥ္းေသာ သမုိင္း႐ုပ္ႄကြင္းအေထာက္အထားမ်ားမွာ စတူပါ ေက်ာက္ေစတီငယ္မ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ေ၀သာလီေခတ္အတြင္း ကုိးကြယ္ခေသာ စတုပါေက်ာက္ေစတီငယ္မ်ားကုိ ယခုအခါ ရခုိင္ျပည္ အႏွံ႕၌တြိျမင္ရသည္။

ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္၌ စတုပါသုံးဆူကုိ ႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာေတာေက်ာင္း၌ တြိရသည္။ ေနာက္စတူပါမ်ားကုိလည္း ေမကံယုံသခ်ဳိင္းဟူေသာအရပ္တြင္ တြိရသည္။ ဤေက်ာက္စတူပါေစတီငယ္မ်ားသည္ ေတာင္ရင္းကၽြန္း၏ ေ၀သာလီေခတ္လႊမ္းမိုးမႈကုိ ေဖာ္ျပနီသည္။ ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္သည္ ေအဒီေလးရာစုမွ သွ်စ္ရာစုကာလအတြင္း စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ဘာသာေရး႐ို႕မွာ တုိးတက္ျမင့္မားထြန္းကားလွ်က္ဟိေၾကာင္း သိျမင္ႏုိင္သည္။

ဓည၀တီေခတ္အနီအထား

ေ၀သာလီေခတ္မွတခါေနာက္သုိ႔တလွမ္းျပန္ဆုတ္လွ်င္ ဓည၀တီေခတ္ျဖစ္သည္။ ဓည၀တီေခတ္သည္ ရခုိင္သမုိင္းတြင္ ရွည္လွ်ားေသာသမုိင္းစဥ္ျဖစ္သျဖင့္ ဤေခတ္ကုိ ပထမဓည၀တီေခတ္၊ ဒုတိယဓည၀တီေခတ္၊ တတိယဓည၀တီေခတ္ဟူ၍ သုံးပုိင္းခြဲထားသည္။ ဓည၀တီေခတ္ႏွင့္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းသမုိင္းကုိ ဆက္စပ္ ေလ့လာၾကည့္သည့္အခါမွာ ဘာသာေရးႏွင့္ဆုိင္ေသာ အေထာက္အထားမ်ားကုိလည္း တြိလာရသည္။ တတိယဓည၀တီေခတ္အစတြင္ ဗုဒၶျမတ္စြာေဂါတမသည္ ရခုိင္ျပည္သို႕ ႄကြေရာက္ခၿပီး ရခုိင္႐ို႕သည္ ဘီစီ (၆) ရာစုမွစ၍ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္လာသည္။ ထုိ႔ေနာက္ တတိယဓည၀တီေခတ္ သူရိယစကၠမင္းလက္ထက္ ဘီစီ (၅) ရာစုတြင္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ဓါတ္မြီေတာ္မ်ားက ရခုိင္ျပည္သုိ႔ႄကြေရာက္လာသည္။ သူရိယစကၠမင္းသည္ ေရာက္ဟိလာေသာ သရီရဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ ရခုိင္ျပည္အႏွံအျပား၌ဌာပနာ၍ ေစတီတည္ထားခသည္။ ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္၌ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္အျပင္ အျခားအျခားေသာဓါတ္မြီေတာ္မ်ားက ဤကၽြန္းအရပ္၌ ကိန္း၀ပ္လွ်က္ဟိသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္သည္ ထုိအခ်ိန္ကပင္စ၍ ဘာသာေရးကုိးကြယ္မႈႏွင့္ ထပ္တူလူနီမႈစနစ္ ထြန္းကားခၿပီျဖစ္သည္။ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ တင္ျပေဆြးေႏြးရလွ်င္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းသည္ ယခုမွရာ ေပၚေပါက္လာေသာကၽြန္းအရပ္မဟုတ္ပဲ ေခတ္အဆက္ဆက္ သမုိင္းအေထာက္အထားအရ ရွိက်ေသာ ကၽြန္းတကၽြန္းျဖစ္ေၾကာင္းကုိ သိရသည္။

ေတာင္ရင္းကၽြန္းမွ တြိရေသာ စာပီအေထာက္အထား

သမုိင္း႐ုပ္ႄကြင္းအေထာက္အထားမ်ားကုိ ေလ့လာၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္လည္း ရခုိင္႐ို႕ျဖတ္သန္းလာခသည့္ ဓည၀တီေခတ္၊ ေ၀သာလီေခတ္၊ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္၊ ေျမာက္ဦးေခတ္၊ အဂၤလိပ္ေခတ္စသည့္ေခတ္မ်ား၏ အေထာက္အထားမ်ားကုိ ခုိင္လုံစြာတြိရသျဖင့္ ဤကၽြန္းအရပ္သည္ ရခုိင္သမုိင္းအဆက္ဆက္ေခတ္အဆက္ဆက္ကပင္ တည္ဟိနီခေၾကာင္း သိသာထက္ရွားသည္။

က်မ္းကုိး
၁။ ဦးစံသာေအာင္ ။ ။ အာနႏၵစျႏၵသွ်စ္ရာစုရခုိင္ေ၀သာလီမင္း
၂။ ေမာင္ဗသိန္း ။ ။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္အေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ။ (ေပါက္ေတာေရႊၿမီ မဂၢဇင္းအမွတ္-၁)
၃။ ေအာင္လွသိန္း ။ ။ ေတာင္ရင္းကၽြန္း (ရခုိင္ၫြန္႔ဖူး-၂)
၄။ မင္းျပားမင္းသိန္းဇံ ။ ။ ေတာင္ရင္းကၽြန္းကြင္းဆင္းေလ့လာမႈ မွတ္တမ္း။
၅။ Mr. R. B smart Burma Gazetteer, Akyab, District Volume (A) Page 221.222


အခန္း (၆)

ရခုိင္လူမ်ဳိးႏွင့္ၿမိဳ႕ဆက္နန္းဆက္

ရခုိင္လူမ်ဳိး႐ို႕၏ဗုဒၶဘာသာအေၾကာင္းကုိ ရြီးသားမတင္ျပခင္ ယင္းႏွင့္ဆက္စပ္လွ်က္ဟိသည့္ ရခုိင္လူမ်ဳိး တြင္ေခၚျခင္း၊ ရခုိင္ျပည္ဟူ၍တြင္ေခၚခပုံ၊ ရခုိင္လူမ်ဳိးဆင္းသက္လာရာေဒသ၊ စသည္႐ို႕၏ အေၾကာင္းကုိလည္း သိဟိထားဖုိ႔လုိ သည္ဟုထင္ပါသည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ ဤအခန္း၌ ယင္း႐ို႕၏အေၾကာင္းကုိ အက်ဥ္းခ်ဳံ႕၍ အနည္းငယ္ တင္ျပလုိေပသည္။

သု၀ဏၰပူရျပည္၊ ရမၼသု၀ဏၰပူရျပည္၊ အယုဇၩပူရျပည္၊ ရကၡပူရျပည္ (သုိ႔မဟုတ္)ဓည၀တီျပည္ဟူ၍ အမည္ဟိလတ္သည္။ “မဟာ၀ိဟႎကတုိင္း” ဟူ၍လည္း ေခၚဆုိသည္။ ယင္းသုိ႔ နာမတံဆိပ္ခပ္ႏွိပ္ တည္ဟိေသာေၾကာင့္ ရခုိင္သမုိင္းမွာ ကာလရွည္၀ီးလာလတ္ၿပီ။ ရခုိင္ျပည္သည္ကား သီးျခားပထ၀ီရီၿမီျဖင့္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံလူမ်ဳိးတမ်ိဳးအျဖစ္ အၿခီခ်နီထိုင္စံေပ်ာ္ရာ ဌာနတခုျဖစ္သည္။ အီးျမသာယာ၀ေျပာရကား နတ္ျပည္တမ်စံႏိႈင္းခံရေၾကာင္းဆုိသည္။ ရခုိင္လူမ်ဳိး႐ို႕မွီတင္း နီထိုင္လာသည္ႏွင့္အမ် အုပ္ခ်ဳပ္မႈမွာလည္း ရွည္ၾကာေညာင္းခသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သမုိင္းမတင္မီွေခတ္ကပင္ ထီးနန္းၿမိဳ႕ျပတည္ေထာင္ခသျဖင့္ ၿမိဳ႕သက္၊ နန္းသက္မင္းဆက္႐ို႕မွာလည္း မ်ားျပားလွသည္။ ရခုိင္သမုိင္းအဆုိအရ ရခုိင္ရွိဦးေ၀သာလီၿမိဳ႕တြင္ ျဗဟၼာဏရာဇာကစ၍ ျဗဟၼာသိဒၶိမင္း (၂၆) ဆက္။ (တနည္း -၂၉- ဆက္)။ နန္းသက္ (၁၉၉၀) ရွည္လွ်ားသည္။ ခရစ္မေပၚမီ ဘီစီ (၅၃၁၅) မွ ဘီစီ (၃၃၂၅) အထိကာလတုိင္သည္။

ထုိ႔ေနာက္ မာရယုမင္းသည္ ပထမဓည၀တီၿမိဳ႕ကုိ တည္ေထာင္၍ မင္းဆက္ (၅၇) ဆက္ႏွစ္ေပါင္း (၁၈၁၆) ခုႏွစ္ (ဘီစီ ၃၃၂၅ မွ ဘီစီ ၁၅၀၈) အထိျဖစ္သည္။ ၿပီးေနာက္ ဒုတိယဓည၀တီေခတ္တြင္ ကမၼရာဇာမင္းမွ သီရိရာဇာမင္းအထိ မင္းဆက္ (၂၈) ဆက္ ႏွစ္ေပါင္း (၉၂၇) ႏွစ္ျဖစ္၍ (ဘီစီ ၁၅၀၇ မွ ၅၈၀) အထိ ကာလတုိင္သည္။ တတိယဓည၀တီေခတ္ကုိ စႏၵသူရိယမင္းအစ သူရိယေကတုမင္းအထိ (၂၅) ဆက္၊ နန္းသက္ (၉၀၆) ႏွစ္ (ဘီစီ ၅၈၀ မွ ေအဒီ ၃၂၆) ထိ ကာလတုိင္ ၾကာသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ရခုိင္ရွိဦး ေ၀သာလီေခတ္ကစ၍ ရခိုင္မင္းမ်ားသည္ လြန္ခေသာႏွစ္ေပါင္း (၇၀၀၀) ေက်ာ္ကစ၍ ၿမိဳ႕ျပထီးနန္းမ်ားတည္ခသည္။

ဓည၀တီၿမိဳ႕ကုိ စတင္တည္ေထာင္ခေသာ မာရယုမင္းဆုိလွ်င္ ဆူမာရီယံ႐ို႕ေပၚခ်ိန္ ဘီစီ (၃၃၂၆) ခုႏွစ္ႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္က်သျဖင့္ ထုိေခတ္ၿမိဳ႕ျပတည္ေထာင္မူကာလကုိ ကမၻာ့သမုိင္းႏွင့္ခ်ိန္ဆၾကည့္ႏုိင္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ရွိဦးၿမိဳ႕ျပထီးနန္းမွာ သာမန္ရပ္စုအေဆာက္အအုံမွ် ဟိႏုိင္မည္ဟု ခန္႔မွန္းယူဆရသည္။ ဓည၀တီေခတ္ ကုန္ဆုံးလားၿပီးသည့္ေနာက္မွာကား ေ၀သာလီ ေက်ာက္လွကားခတ္ေပၚထြန္းလာခသည္။ ေအဒီ (၃၂၇) မွ (၈၁၈) အထိျဖစ္သည္။ ဤေခတ္၌စၿႏၵားမင္းမ်ား စုိးစံခကတ္သည္။ တုိင္းျပည္အလြန္ စည္ပင္၀ေျပာသာယာခေၾကာင္းကုိ အေထာက္အထားမ်ားအရသိႏုိင္သည္။

ေ၀သာလီေခတ္ ကုန္ဆုံးၿပီးေနာက္ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္သုိ႔ေရာက္သည္။ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္သည္ ေအဒီ (၈၁၈) မွ (၁၄၃၀) အထိျဖစ္သည္။ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္တြင္ စမၸ၀က္၊ ပဥၥာ၊ ပုရိန္၊ ၿခိတ္၊ ေနရဥၥရာ၊ ေလာင္းၾကက္စသည့္ ၿမိဳ႕မ်ားထြန္းကားသည္။ ေအဒီ (၁၄၃၀) ခုႏွစ္သုိ႔ ေရာက္ဟိလာသည့္အခါမွာ မင္းေစာမြန္သည္ ေလာင္းၾကက္ၿမိဳ႕မွ ရႊိေျပာင္း၍ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ကုိ စတည္ေထာင္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္ကုိ ပထမေျမာက္ဦး၊ ဒုတိယေျမာက္ဦး၊ တတိယေျမာက္ဦးဟူ၍ သုံးပုိင္းခြဲေဖာ္ျပသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္၌ မင္းေပါင္း (၄၉) ဆက္နန္းစံႏွစ္ေပါင္း (၃၅၄) ႏွစ္ရွည္ၾကာၿပီး (၁၇၈၄) ခုႏွစ္တြင္ ရခုိင္ထီးနန္းအေရးနိမ့္သည္။ ယင္းေနာက္ (၁၈၂၄) ခုႏွစ္တြင္ ၿဗိတိသွ်လက္ေအာက္သုိ႔ က်ေရာက္သည္။

အခန္း (၇)

ရခိုင္သုိ႔ဗုဒၶသာသနာ၀င္ေရာက္လာျခင္းႏွင့္ ေခတ္အဆက္ဆက္ထြန္းကားမႈ

ရခုိင္ျပည္သုိ႔ ဗုဒၶသာသနာေတာ္၀င္ေရာက္လာျခင္းသည္ ျမတ္ဗုဒၶေဂါတမ ရခုိင္ျပည္သုိ႔ေရာက္ဟိလာသည့္အခ်ိန္မွ စတင္သည္။ ဘုရားသွ်င္သည္ မဟာသကၠရာဇ္ ၁၂၃ခု ကဆုန္လၦန္း (၈) ရက္။ အခ်ဳိ႕က်မ္း၌ တပုိ႔တြဲလျပည့္နိ၌ ေနာက္ပါရဟန္း ၅၀၀ ၿခံရံလုိက္ပါလွ်က္ ဓည၀တီရခုိင္ျပည္သုိ႔ႄကြေရာက္ၿပီး ဂစၧပနဒီျမစ္၏အရွိဘက္ကမ္းျဖစ္ေသာ ေသလာဂီရိေက်ာက္ေတာ္ေတာင္၌ ဆင္းသက္ရပ္တန္႔သည္။ စႏၵသူရိယမင္းႀကီးသည္ ဓည၀တီၿမိဳ႕မွ (၅) မုိင္ခန္႔၀ီးေသာ ေသလာဂီရိေတာင္၌ ဘုရားျမတ္သွ်င္ႄကြေရာက္၍ ရပ္တန္႔နီသည့္သတင္းကုိၾကား၍ ခရီးဦးႀကိဳဆုိရန္ လားေရာက္သည္။ ဘုရားသွ်င္၏တရားေဒသနာ နာၾကားရသျဖင့္ ဘုရင္မင္းျမတ္အပါအ၀င္ ေယာက်္ားမိန္းမ (၁၀၀၀) ေသာတာပန္တည္သည္။ မင္း၏ႏွမေတာ္ မိဖုရားဥဒုမၺရေဒ၀ီ (ပဒုမၺ၀တီ)၊ သမီးေတာ္သု႐ုမာ႐ို႕ ဘိကၡဳနီေထရီ ရဟႏၲာမျဖစ္သည္။ ဘိကၡဳေထရာ ရဟႏၲာေယာက်္ားလည္း (၂၀၀) ေက်ာ္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေနာက္ စႏၵသူရိယမင္းက ဘုရားသွ်င္အား ဓည၀တီနန္းေတာ္သုိ႔ပင့္ဖိတ္လွ်က္ ခုႏွစ္ရက္ပတ္လုံး ၿမိဳ႕ေတာ္သီရိဂုတ္ေတာင္၌ မ႑ပ္ေဆာက္လုပ္၍ပူေဇာ္သည္။ ဘုရားသွ်င္က တရားေဟာသျဖင့္ တုိင္းနီျပည္သူတသိန္း႐ို႕မွာ သရဏဂုံ ပဥၥသီတရားတည္ကုန္သည္။

နန္းေတာ္ေတာင္ဘက္မနီးမ၀ီးအရပ္၌ ေက်ာင္းေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းရန္ ေလွ်ာက္ထားသည္ကုိပယ္ျမစ္လွ်က္ ႏုစဥ္ဘ၀ကက်င္လည္ခဖူးရာ ၀က္သတုိးေတာင္ကုိၫႊန္ျပ၏။ ထုိေတာင္၌ပင္ ေရႊေက်ာင္းေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္း၏။ ဘုရားသွ်င္က မၾကာမီွ ျပန္ႄကြရမည္ျဖစ္သျဖင့္ စႏၵသူရိယမင္းသည္ ဘုရားသွ်င္အားကုိးကြယ္ရန္ ကိုယ္စားဆင္းထုတဆူ သြန္းလုပ္ခြင့္ျပဳရန္ ေလွ်ာက္ထားသည္။ ဘုရားသွ်င္လည္းခြင့္ျပဳသျဖင့္ ဘုရားသွ်င္၏ ရင္ေငြ႕ေတာ္ျဖင့္ မဟာမုနိ႐ုပ္သွ်င္ေတာ္ကုိ သြန္းလုပ္ၿပီးစီးသည္။ မဟာမုနိ႐ုပ္သွ်င္ေတာ္မွာ ဗုဒၶ၏ရင္ေငြ႕ေတာ္ဓါတ္ ထည့္သြင္းခေသာေၾကာင့္ မဟာမုနိ႐ုပ္သွ်င္ေတာ္ဓါတ္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ မဟာမုနိသြန္းစက္ေတာ္ဟူ၍ လည္းေကာင္း ယခုတုိင္ေခၚတြင္သည္။

ထုိအခ်ိန္မွစ၍ ရခုိင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္လာသည္။ ဓည၀တီ ရခုိင္ျပည္၌ သာသနာျပဳရန္ ရဟႏၲာအသွ်င္ဗာကုလာအပါအ၀င္ (၂၁) ပါး မဟာရာဇ၀င္၌ အရိယာသံဃာ (၂၀၀) ကုိလည္း ထားခသည္ဆုိ၏။ သူရိယစကၠမင္းလက္ထက္ သြန္းလုပ္ခသည့္ စႏၵမုနိဆင္းထုေတာ္ကုိကား ကနိတုိင္ဖူးျမင္ႏုိင္ေပသည္။

သာသနာေတာ္ျပန္႔ေျပာစီျခင္းငွာ ဓည၀တီေခတ္၌ မဟာမုနိဘုရားအရပ္၌ ၀ိနည္းဓုိရ္ေက်ာင္းဟိေၾကာင္းသိရ၏။ ထုိေက်ာင္း၌သီတင္းသုံးနီေသာ နႏၵသီရိမေထရ္သည္ ၀ိနည္းေထရ္ဆရာေတာ္ျဖစ္၏။ ဓည၀တီေခတ္၌ သီဟုိဠ္ (သီရိလကၤာ) သုိ႔ သာသနာျပဳခေၾကာင္းကုိလည္း မွတ္တမ္းမ်ားအရသိရ၏။ သူရိယသီရိမင္းလက္ထက္ ေအဒီ (၂၀၁) ခုတြင္ ဇိနမာန္ေအာင္ ဆရာေတာ္သည္ အေဖာ္ (၁၂) ပါး ျဖင့္ သီဟုိဠ္သုိ႔သာသနာျပဳရန္ ႄကြေရာက္ဖူး၏။ အထူးသျဖင့္ စႏၵသူရိယမွ အႏြယ္ေျခာက္ဆယ္ေျမာက္ သူရိယစကၠမင္းလက္ထက္တြင္ အာေသာကမင္းႀကီး ပီးပုိ႔သည့္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ဓါတ္မြီေတာ္႐ို႕ကုိ လက္ခံရဟိသျဖင့္ ယင္းအခ်ိန္ကပင္ ရခုိင္ျပည္အႏွံ႕ ေစတီပုထုိး ကုိးကြယ္မႈစတင္ခ၏။ ေ၀သာလီၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ တည္ေထာင္ေသာ မဟာစၿႏၵားမင္းႀကီးလက္ထက္တြင္ သီလ၀န္၊ ဂုဏ၀န္၊ ေထရ္မြန္၊ မေထရ္ႀကီး႐ို႕မွာ (၁၀၀၀၀) မ် ဟိသည္ဆုိသျဖင့္ ေ၀သာလီေခတ္ဦး သာသနာေတာ္ စည္ပင္ခသည္ကို သိသာပါသည္။

အာနႏၵစၿႏၵေက်ာက္စာအရ ေ၀သာလီေခတ္သာသနာသည္ သီဟုိဠ္ႏွင့္ကူးလူးဆက္ဆံဟိသည္။ သီဟုိဠ္ႏုိင္ငံ သံဃအစည္းအေ၀းတခုအတြက္ ေ၀သာလီႏုိင္ငံမွ တရားေဟာပလင္၊ ဆင္မယာဥ္သာ၊ ပုိးသကၤန္း႐ို႕ကုိ ပီးပုိ႔လွဴဒါန္းခဖူးသည္။ ထုိ႔အျပင္ သီရိစၿႏၵားမင္းလက္ထက္ ေအဒီ (၆၃၈) တြင္ ေ၀သာလီၿမိဳ႕၏ အရွိေျမာက္ဖက္ေ႐ႊေထာ့င္၌ သဂၤါယနာတင္ျခင္းကုိ ျပဳလုပ္သည္။ ဤသဂၤါယနာတင္ျခင္းသည္ ရခုိင္ျပည္တြင္ ပထမဦးဆုံးေသာ သဂၤါယနာတင္ျခင္းျဖစ္ၿပီး မူအားျဖင့္ သီဟုိဠ္မူအတုိင္းျဖစ္သည္။ သဂၤါယနာတင္ပြဲကုိ သီဟုိဠ္မွႄကြေရာက္သည့္ စူဠေရ၀၊ မေထရ္က နာယကအျဖစ္ေဆာင္ရြက္သည္။ သီဟုိဠ္မွသံဃာအပါး (၁၀၀၀) ႏွင့္ ရခုိင္မွသံဃာအပါး (၁၀၀၀) ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္သည္။ ကာလအား ျဖင့္ (၃) ႏွစ္ၾကာသည္။

“အကၽြႏု္ပ္၏ဒါနပါရမီသည္ သတၱ၀ါ႐ို႕အေပၚ၌ မခ်ဳိ႕တဲ့စီသတည္း” ဟူေသာေက်ာက္ကမၺည္းစာက အာနႏၵစၿႏၵမင္းႀကီး၏ဒါနကို သိႏုိင္ေပသည္။ ထုိမင္းလက္ထက္အခါက ေရႊ၊ ေငြ၊ ႀကီး႐ို႕ျဖင့္ ျပဳလုပ္ေသာ ဆင္းထုေတာ္မ်ား၊ အဂၤေတ ေက်ာက္မ်ားျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာ ဆင္းထုေတာ္မ်ား၊ ေစတီပုထုိးေတာ္မ်ား ျပဳလုပ္လွဴဒါန္းသည္။ ေလာကီေလကုတၱရာဆုိင္ရာ က်မ္းဂန္ေျမာက္မ်ားစြာ ရြီးကူးပ်ံႏွံ႔စီသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေ၀သာလီေခတ္က ဗုဒၶသာသနာေတာ္သည္ လွ်မ္းလွ်မ္းေတာက္စည္ပင္ခၿပီး ေ၀သာလီေခတ္ကဘုရား၊ ပုထုိးေစတီမ်ားကို “ပိေတာက္ေရႊ၀ါ၀င္း၀င္း၀ါ” ဟု မွတ္တမ္းတင္ဟိသည္။ ဂဏန္းသခၤ်ာအလိုအားျဖင့္ (၅၇၄၄၄၄၄) ရသည္။

ေ၀သာလီေခတ္ကုန္ၿပီးသည့္ေနာက္တြင္ကား ရခုိင္တြင္ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ေပၚထြန္းလာသည္။ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ ပဥၥာၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ တည္ေထာင္သည့္ မင္းရင္ျဖဴသည္ သီဟုိဠ္ႏုိင္ငံ ၀ဋဂါမဏီမင္းလက္ထက္ ပီထက္အကၡရာ စတုတၱသဂၤါယနာမူကုိ ရဟႏၲာ (၈၀၀) ျဖင့္ ယခင္အတုိင္းရြီးကူး၍ ေရႊပုရပုိဒ္ေပၚတြင္ တင္ထားခသည္။ ဤသဂၤါယနာကုိ ရဟႏၲာအသွ်င္နႏၵိယႏွင့္ အသွ်င္ဘဒၵိယ မေထရ္႐ို႕အမွဴးျပဳ၏။ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္တြင္ ေ၀သာလီေခတ္မွ စူဠေရ၀တမေထရ္၏တပည့္ အဆက္အႏြယ္ျဖစ္ေသာ သုမနရဟႏၲာ၊ ယင္းအသွ်င္၏တပည့္ သစၥကဗ႑၀မေထရ္ႏွင့္ သီလ၀န္၊ ဂုဏ၀န္၊ ေထရ္အသွ်င္ျမတ္႐ို႕မွာ ထင္ရွားသည္။ ပုရိန္ၿမိဳ႕ ေကာလိယလက္ထက္တြင္ ေလာင္းၾကက္ေတာင္ေမာ္ဘုရားႀကီးကုိ ကုသုိလ္ျပဳ၏။ ဤမင္းလက္ထက္ တည္ထားခေသာ ဆင္းထုေတာ္၊ ေစတီ၊ မြီေတာ္မ်ားမွာ မ်ားျပားလွ၏။ ေကာင္းမႈအစုစုကုိ အသဒိႆဒါနအျဖစ္ ေက်ာက္ကမၺည္းစာရြီးထုိးခ၏။ ဤမင္းရြီးထုိးေက်ာက္စာ၌ (ဆင္ကုိတခုမႄကြင္း၊ ျမင္းကုိတခုမႄကြင္းလွဴ၏။) ဟူ၍ တြိရသည္။

ဒုတိယပုရိန္ၿမိဳ႕တည္ ဒႆရာဇမင္းလက္ထက္တြင္ကား ေပ်ာက္ကြယ္နီေသာ မဟာမုနိဘုရားႀကီးကုိ ျပန္လည္၍ ရွာေဖြတည္ထားျပဳသည္။ ဤမင္း၏အလွဴသည္ မ်ားျပားရကား သီရိဓမၼာေသာကမင္းႏွင့္ ခုိင္းႏွဳိင္းရေလာက္ေအာင္ ဘုရား၊ ပုထုိးမ်ားကုိလွဴဒါန္းသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ေတာင္ငူေနရဥၥရာေခတ္အေရာက္တြင္ မဥၥဴသင္မင္းသည္ တေထာင္ေသာ ရဟန္းေတာ္ျမတ္႐ို႕ႏွင့္တကြ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကုိ သန္႔စင္ရြီးကူးစီလွ်က္ ေစတီပုထုိးမ်ားႏွင့္ ဆင္းထုေတာ္မ်ား၊ ရီတြင္း၊ ရီကန္၊ စႀကႍလမ္း႐ို႕ကုိလည္း ေကာင္းမႈျပဳ၏။ မဥၥဴသင္မင္းႀကီး၏သားေတာ္ ငရမံမင္းလက္ထက္တြင္ ဘုရား႐ုပ္ထုေတာ္၊ ဆင္းထုေတာ္ ရီတြင္းရီကန္႐ို႕ကုိလည္း ျပဳလုပ္လွဴဒါန္း၏။ ထုိမင္းလက္ထက္ ဥတၱရဓမၼသဃၤဓိပတိသည္ တပည့္ရဟန္း (၃၆) ပါးႏွင့္ သီဟုိဠ္သုိ႔ သာသနာျပဳရန္ႄကြေရာက္၏။

ေနရဥၥရာၿမိဳ႕၏ (၆) ဆက္ေျမာက္ျဖစ္ေသာ ဘုရင္မင္းဆူလက္ထက္တြင္လည္း ၿမိဳ႕ေတာ္ေလးမ်က္ႏွာေသာအရပ္၌ မ႑ပ္မ်ားကုိေဆာက္လုပ္ၿပီးလွ်င္ တနိလွ်င္ ေငြ (၄၀၀၀) စီ လွဴဒါန္းသည္။ ေအဒီ (၁၁၂၂-၁၂၃၂) ခုႏွစ္တြင္ နန္းစံေသာ ဘုရင္သက်၀င္ငယ္လက္ထက္တြင္ကား ေနရဥၥရာၿမိဳ႕ေတာ္၌ ပိဋကတ္က်မ္းဂန္မ်ား အထူး ျပန္႔ပြားေအာင္ေဆာင္ရြက္သည္။ အေလာမာျဖဴလက္ထက္တြင္ ဗုဒၶသာသနာကိစၥျဖင့္ သီဟုိဠ္သုိ႔ႄကြေရာက္သျဖင့္ ရခုိင္သမုိင္း၌ အေလာမာျဖဴကုိ သီဟုိဠ္ေရာက္မင္းဟူ၍ ထင္ရွားသည္။ ေလာင္းၾကက္ေခတ္ တရားသီလေစာင့္ထိန္းျခင္းႏွင့္ ထင္ရွားေသာ ဘုရင္မင္းထီးသည္ ဘုရား၊ ေစတီ၊ ပုထုိးသိမ္ေက်ာင္းဇရပ္႐ို႕ကုိ မ်ားစြာျပဳလုပ္သည္။ ေလာင္းၾကက္နန္းေတာ္အနီး၌ တိႆဘုရားကုိ တည္ထားသည္။ မဟာမုနိကုိထပ္မံျပဳပ်င္ၿပီး န၀င္းေက်ေစတီ (၉) ဆူကုိ လင္းမြီေတာင္တန္း၌ တခ်ိန္တည္းတည္ထားသည္။

ဤမင္းသည္ သံဃဂု႐ုရာဇာျဖစ္ေသာ သာသနာပုိင္ဆရာေတာ္အသွ်င္သီရီဓမၼရာဇာအား ပင့္ဖိတ္ၿပီး အိႏၵိယျပည္ ဗုဒၶဂါယာသုိ႔ ဘုရားဖူးႄကြေရာက္သည္။ မဟာေဗာဓိေစတီကုိ ျပဳပ်င္စီၿပီး ေက်ာက္စာေရးထုိးခသည္။ ဘုရင္မင္းထီး၏ဆရာျဖစ္ေသာ ေကာလိတဆရာသည္ မိမိ၏အလွဴကုိ မင္းေကာလိယကဲ့သုိ႔ေလာက၌ ျမင္ျမင္သမ် အသဒီႆဒါနအျဖစ္ လွဴဒါန္းခေၾကာင္း ေက်ာက္စာ၌တြိရသည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ေလးၿမိဳ႕ေခတ္၏သာသနာေတာ္သည္ ေ၀သာလီေခတ္မွ ဆက္ႏြယ္လာေသာ သာသနာေတာ္ျဖစ္ၿပီး ေလးၿမိဳ႕ေခတ္တေလွ်ာက္လုံး၌ အထူးစည္ပင္ခသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္သုိ႔ ေရာက္ေသာအခါတြင္ကား ေလးၿမိဳ႕ေခတ္မွ အသွ်င္ဗႏၶ၀ရႏၲာ႐ို႕၏အဆက္အႏြယ္ျဖစ္ေသာ စေႏၵာရာမသာသနာပုိင္ ဒီသာပါေမာကၡတကၠသုိလ္ ဆရာေတာ္ႀကီး႐ို႕သည္ တပည့္မ်ားစြာႏွင့္တကြ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕စႏၵရာမေက်ာင္းတုိက္ႀကီးကုိ တည္ေဆာက္သည္။ ၀ိဇယရံသီဆရာေတာ္သည္ သုံးက်ိပ္တဆူ ဘုရားအနီး၌ ၿမိဳ႕တည္စကပင္ မဟာ၀ိဇယရံသီေက်ာင္းတုိက္ႀကီးကုိ တည္ေဆာက္သည္။ ဦးေတဇာရာမ ဆရာေတာ္သည္လည္း ေတဇာရာမေက်ာင္းတုိက္ႀကီး၌ သီတင္းသံုးနီထိုင္သည္။

ဤသုိ႔လွ်င္ ေျမာက္ဦးေခတ္၌ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္မွာပင္လွ်င္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းေပါင္း (၃၀) ႏွင့္ ေက်ာင္းေတာ္ငယ္ေပါင္း (၃၇၀၀) ဟိေၾကာင္းကုိ မွတ္တမ္းမ်ားမွတဆင့္သိရရာ ေျမာက္ဦးေခတ္၏ သာသနာစည္ပင္မႈကုိ တစိတေစာင္း အကဲခတ္ႏုိင္ပါသည္။ မင္းေစာမြန္၊ မင္းခရီ၊ ဘေစာျဖဴ၊ မင္းေဒါလွ်ာ၊ မင္းေခါင္ရာဇာ၊ မင္းဗာႀကီး၊ မင္းတိကၡာ၊ မင္းဖေလာင္း၊ မင္းရာဇာႀကီး၊ မင္းခေမာင္း၊ သီရိသုဓမၼာရာဇာ၊ စႏၵသုဓမၼရာဇာ၊ စႏၵ၀ိဇယရာဇာ၊ စသည့္မင္း႐ို႕မွာ ေျမာက္ဦးေခတ္တေလွ်ာက္လုံး၌ သာသနာေတာ္ကုိ အားပီးခ်ီးျမႇင့္ခသည့္ မင္းမ်ားျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္ ဗုဒၶသာသနာစည္ပင္မႈကုိ ယခုေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ဟိ သာသနိကအေဆာက္အဦးမ်ားကုိ ၾကည့္႐ႈျခင္းျဖင့္သိႏုိင္သည္။

ကနိတုိင္ မားမားမတ္မတ္တည္ဟိနီသည့္ သွ်စ္ေသာင္း၊ ကုိးေသာင္း၊ ထုကၠန္သိမ္၊ ေလးမ်က္ႏွာ၊ အံေတာ္သိမ္၊ မာန္ငါးပါးေစတီေတာ္႐ို႕မွာ တခ်ိန္က ေျမာက္ဦးေခတ္၏ သာသနာထြန္ကားမႈကုိ ေဖာ္ျပနီသည္။ မင္းဗာႀကီး၏သားေတာ္ မင္းဖေလာင္းကား ဘုရားဆုကုိ ပန္ရြယ္သည္ႏွင့္အညီ ရခုိင္ျပည္အႏွံ႔ မြီေတာ္ (၁၇) ဆူကုိ ျပဳပ်င္သည္။ ယင္း႐ို႕၌ အသဒီႆဒါနအလွဴကုိလည္း ျပဳေတာ္မူသည္။ ယင္း၏သားေတာ္ မင္းရာဇာႀကီး ဆုိလွ်င္လည္း ရခုိင္ျပည္အႏွံ႔ ေစတီေဟာင္း အသစ္ေပါင္း (၄၇) ဆူကုိ ျပဳပ်င္ျခင္း၊ အသစ္တည္ျခင္း ျပဳလုပ္သည္။ (ဤသည္ကုိရည္၍ ရခုိင္ျပည္၌ ဓါတ္ေတာ္ (၄၇) ဆူ ကြန္႔ျမဴးသည္ဟု အဆုိဟိသည္။ အမွန္မွာ ဓါတ္ေတာ္ေပါင္းကား (၂၄၇) ဆူျဖစ္ပါသည္။)

တုံးၫုိေခၚ စႏၵ၀ိဇယရာဇာမင္းသည္ သိမ္ေပါင္း (၈၀၀)၊ ဆင္းထုေတာ္ေပါင္း (၈၀၀)၊ ရီကန္ေပါင္း (၈၀၀) ကုိ လွဴဒါန္းခသည္။

က်မ္းကုိး
၁။ ဦးစႏၵမာလာလကၤာရ ။ ။ ရခုိင္ရာဇ၀င္သစ္က်မ္း (ပ+ဒု)
၂။ ဦးစံသာေအာင္ ။ ။ အာနႏၵစၿႏၵသွ်စ္ရာစု ရခုိင္ေ၀သာလီမင္း
၃။ ဦးစံသာေအာင္ ။ ။ ေအဒီေျခာက္ရာစုႏွင့္ ယင္းမတုိင္မီွက ရခုိင္ျပည္သုံးအကၡရာ။
၄။ အသွ်င္စကၠိႏၵ ။ ။ ျပည္တြင္မကုိဋ္ဓါတ္ဦးရာဇ္
၅။ ေဂါယာေျမေစာ၀င္း ။ ။ ရခုိင္ျပည္ႏွင့္ ဗုဒၶသာသနာ
၆။ စစ္ေတြၿမိဳ႕ယဥ္ေက်းမႈအဖြဲ႔ ။ ။ ရခုိင္မဂၢဇင္း (ေ၀သာလီအထူးထုတ္)
၇။ စစ္ေတြၿမိဳ႕ယဥ္ေက်းမႈအဖြဲ႔ ။ ။ ရခုိင္မဂၢဇင္း (ေလးၿမိဳ႕အထူးထုတ္)
၈။ ရခုိင္ျပည္နယ္ေကာင္စီ ။ ။ ေျမာက္ဦးလမ္းၫႊန္


အခန္း (၈)

ဘုရားသွ်င္ဓည၀တီျပည္ကုိခ်ီမြမ္းျခင္းႏွင့္ဗ်ာဒိတ္ေတာ္

ဘုရားသွ်င္သည္ စႏၵသူရိယမင္းႀကီးႏွင့္ အတိတ္ရွိက ႏြားေက်ာင္းသားဘ၀က အတူနီခဖူးသည္။ စႏၵသူရိယမင္းႀကီး၏ ဖူးေျမာ္လုိေသာဆႏၵကုိလည္း သိျမင္သည္။ ရွိဘ၀မ်ားစြာက အေၾကာင္းဆက္ခုႏွစ္ခါပါခဖူး၏။ ဘုရားသွ်င္သည္ ဤအေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ မဟာက႐ုဏာေတာ္ထားလွ်က္ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၂၃) ခု ကဆုန္လဆန္း (၁၄) ရက္နိတြင္ ရဟန္းသံဃာ (၅၀၀) ၿခံရံလုိက္ပါလွ်က္ ရခုိင္ျပည္ဓည၀တီၿမိဳ႕သုိ႔ ႄကြခ်ီေတာ္မူသည္။ ကစၧပနဒီျမစ္၏အရွိဘက္တြင္ တည္ဟိေသာ ေသလာဂီရိအမည္ဟိေသာ ေက်ာက္ေတာ္ေတာင္၌ ေခတၱခဏ ဆင္းသက္ရပ္တန္႔ေတာ္မူသည္။ ထုိအခါ ဘုရားသွ်င္သည္ ဓည၀တီျပည္ႀကီး၏ အရပ္ထက္၀န္းက်င္ကုိ ၾကည့္႐ႈသည္။ ဘုရားသွ်င္က ၿပံဳးေတာ္မူသည္၊ ၿမီေကာင္းကင္သည္လည္း တုန္လွဳပ္၏။ အာနႏၵာသည္ ထူးဆန္းအံ့ဖြယ္မ်ားကို ျမင္တြိရလတ္၍ ကန္ေတာ့ေလွ်ာက္ထား၏။

ဤရခုိင္ျပည္ႀကီးသည္ မဇၩိမေဒသ၏အနီးအစပ္အရပ္၊ ေသာဠႆနဂုိရ္ (၁၆) ျပည္ႀကီး၏ အရွိေတာင္အရပ္၌ျဖစ္၏။ ျမစ္ႀကီးငါးရာငါးစင္းတြင္ အက်ဳံး၀င္သည့္ ဤကစၧပနဒီျမစ္၏အရွိဘက္၌လည္း (၉၉) ၿမိဳ႕တည္လာခသည္။ အေနာက္ဘက္ကလည္း ထုိနည္း (၉၉) ၿမိဳ႕တည္ခ်ဖူးခသည္။ ထုိၿမိဳ႕႐ို႕၀ယ္ စုိးစံခေသာ မင္း႐ို႕သည္ကား မဟာသမၼတမင္းကစ၍ ဆင္းသက္လာခ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤျပည္သည္ ထင္ရွားျမင့္ျမတ္၏ ဟူသတည္း။

ရွိအနႏၲရ၊ ဘ၀႐ို႕၌ ငါဘုရားသည္ ပါရမီမ်ားကုိ ျဖည့္လာခသည္။ ထုိစဥ္ ဤနီရာဌာန႐ို႕၌က်င္လည္ခဖူးသည္။ ဤရပ္ေတာ္မူရာ ေမာရပဗၺတေတာင္၌ဆုိလွ်င္ ေရႊဥေဒါင္းမင္းႏွင့္ ပန္းပြတ္သမားတဇစ္ျဖစ္ခဘူးသည္။ ငါပရိနိဗၺာန္လြန္လွ်င္ ငါ၏ေက်ာက္႐ိုး (ေက်ာ႐ိုး) ေတာ္ဓါတ္ေစတီတည္လတၱံ႔။ ဤေတာင္၏အရွိဘက္၌ ဓည၀တီၿမိဳ႕ဟိေပ၏။ ထုိၿမိဳ႕၀ယ္သီရိဂုတၱေတာင္ထက္၌ ငါက်င္လည္ခဖူးသည္။ တပည့္ေျခာက္ေထာင္ႏွင့္ ေဗဒင္တတ္ေသာပေရာဟိတ္ပုဏၰားတဇစ္ျဖစ္ခဖူးသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ငါ၏ကုိယ္စားေတာ္႐ုပ္ထုသ႑ာန္ သြန္းလုပ္တည္ထားလတ္မည္။ ထုိ႐ုပ္ထုကုိ မဟာမုနိဟူ၍ ဘြဲ႕အမည္တြင္လိမ့္မည္။ သာသနာငါးေထာင္ပတ္လုံး တည္လတၱံ႕မည္။ ထုိသုိ႔လွ်င္ မိမိက်င္လည္ရာဌာနျဖစ္ေတာ္မူေသာဘ၀၊ တည္အံ့သည့္ ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ ဗ်ာဒိတ္ႃမြက္ၾကားခသည္။ ဘုရားသွ်င္ပရိနိဗၺာန္ျပဳၿပီးေနာက္ ႏုစဥ္ဘ၀က်င္လည္ခရာ႐ို႕၌ ဓါတ္ေတာ္မ်ားသည္ ပ်ံႏွံ႔တည္လတ္ရာသတည္း။

ဘုရားသွ်င္၏ကုိယ္ေတာ္မွ အစိပ္စိပ္ေသာအဂၤါႀကီးငယ္႐ို႕သည္ မီးမေလာင္ပဲ ဓါတ္ေတာ္အျဖစ္သုိ႔ ေျပာင္းလဲလိမ့္မည္။ က်င္လည္ရာဌာန၊ အျဖစ္ေတာ္ဌာန (၂၄၇) ဌာန႐ို႕၌ ကိန္း၀ပ္လာမည္ျဖစ္သည္။ ထုိဓါတ္ေတာ္မ်ားဆုိလွ်င္ အ႐ိုးေတာ္၊ အသြီးေတာ္၊ အသားေတာ္၊ အရီေတာ္ဓါတ္မ်ားျဖစ္၏။ ဤသုိ႔လွ်င္ ျမတ္ဗုဒၶ ဘုရားသခင္သည္ ဓည၀တီျပည္ႀကီးႏွင့္ ေနာက္ဓါတ္မြီေတာ္မ်ား ရခုိင္ျပည္သုိ႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေရာက္ဟိလာမည့္အေၾကာင္းကုိ ႃမြက္ၾကားမိန္႔ဟ၍ၿပီးဆုံးသည့္အခါ၌ ျမင့္မုိရ္ေတာင္၊ သတၱရဘန္၊ ခုႏွစ္တန္သီတာ၊ စၾကာ၀ဠာတုိက္အလုံး ငလွ်င္လွဳပ္သည္။ သမုဒၵရာလွဳိင္းဂယက္႐ို႕သည္လည္း ဆူပြက္႐ုိက္ခတ္ကုန္သည္။

က်မ္းကုိး
၁။ ဦးစႏၵမာလာလကၤာရ ။။ ရခုိင္ရာဇ၀င္သစ္က်မ္း (ပ)
၂။ အသွ်င္စကၠိႏၵ ။ ။ သလုံးေတာ္ဓါတ္သမုိင္း စာ ၁၀၂-၁၀၃
၃။ ျမတ္မင္းလွဳိင္ ။ ။ ရခုိင္ျပည္၀တီေလးရပ္ဟိ ရွိေဟာင္းေစတီပုထုိးမ်ား (၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္)


အခန္း (၉)

ျမတ္ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္ျပဳျခင္းႏွင့္ ဓါတ္ေတာ္မ်ားအေၾကာင္း

ျမတ္ဗုဒၶဘုရားသခင္သည္ မဟာသကၠရာဇ္ (၆၈) ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ ေသာက္ၾကာနိ၌ လုမၺနီ အင္ၾကင္းဥယ်ာဥ္ေတာ္၌ ဖြားသန္႔စင္သည္။ မဟာသကၠရာဇ္ (၉၇) ခုႏွစ္အေရာက္တြင္ ေတာထြက္ေတာ္မူခၿပီး သကၠရာဇ္ (၁၀၃) ခုႏွစ္တြင္ ဘုရားအျဖစ္သုိ႔ေရာက္ေတာ္မူသည္။ ဘုရားအျဖစ္ျဖင့္ (၄၅) ႏွစ္တုိင္တုိင္ လူနတ္ျဗဟၼာသတၱ၀ါအေပါင္း႐ို႕အား တရားရီအီး တုိက္ေကၽြးၿပီး သက္ေတာ္ (၈၀) ျပည့္ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၄၈) ခု ကဆုန္လျပည့္ အဂၤါနိတြင္ ပရိနဗၺာန္ျပဳသည္။ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ (၁၂) ရက္ တလဂုၤနီနိ၌ ေတေဇာဓါတ္ မီးေလာင္ကၽြမ္းသည္။

အသမၻိႏၷဓါတ္ေတာ္ (အဓိပၸကိဏၰဓါတ္ေတာ္)

ထုိသုိ႔ ျမတ္စြာဘုရား႐ုပ္ကလပ္ေတာ္သည္ မီးေလာင္ကၽြမ္းၿပီးေသာအခါ ခႏၶာကုိယ္မွဓါတ္ေတာ္႐ို႕သည္ အရြယ္အစားအမ်ဳိးမ်ဳိးတည္ကုန္သည့္ ဘုရားသွ်င္၏စြယ္ေတာ္ (၄) ဆူ၊ ၫႇပ္႐ိုးေတာ္ (၂) ဆူ၊ နဖူးသင္းက်စ္ေတာ္ (၁) ဆူ ဤခုႏွစ္ဆူကုန္ေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕သာလွ်င္ ဘုရားသွ်င္ သက္ေတာ္ထင္ရွား ဟိစဥ္ကကဲ့သုိ႔ မေဖာက္မျပန္ ပကတိအတိုင္းတည္ဟိသျဖင့္ ဤဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကုိ သမၻိႏၵဓါတ္၊ မၿပိဳကြဲေသာဓါတ္ ဟုေခၚဆုိသည္။

သမၻိႏၷဓါတ္ ၀ိပၸကိဏၰဓါတ္

ျမတ္စြာဘုရားသွ်င္၏အသြီးေတာ္၊ အသားေတာ္၊ အ႐ိုးေတာ္႐ို႕သည္ မီးေလာင္ကၽြမ္းၿပီး ဓါတ္ေတာ္အရြယ္အစား သုံးမ်ဳိးျဖစ္ထြန္းသည္။ အႀကီးဆုံးျဖစ္ေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕သည္ ပဲေနာက္စိပမာဏဟိ၏။ အလတ္ျဖစ္ေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕သည္ကား ဆန္ႏွစ္ပုိင္းက်ဳိးပမာဏ ဟိကုန္၏။ အငယ္ဆုံးျဖစ္ေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕သည္ မုံၫႇင္းစိပမာဏဟိကုန္၏။ အေရာင္အဆင္းအားျဖင့္ကား အႀကီးဆုံးေသာ ဓါတ္ေတာ္၏အေရာင္မွာ ေရႊေသာအေရာင္ဟိ၏။ အလတ္ျဖစ္ကုန္ေသာ ဆန္ႏွစ္ပုိင္းက်ဳိးအရြယ္႐ို႕သည္ ပုလဲအဆင္းဟိ၏။ အငယ္ဆုံးျဖစ္ေသာ မုံညင္းစိပမာဏဟိေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕မွာ ခ်ရွားစိအဆင္းဟိ၏။

ဓါတ္ေတာ္မ်ား၏အခ်ိန္ပမာဏ

ျမတ္စြာဘုရားသွ်င္၏ ေတေဇာဓါတ္မီးေလာင္ကၽြမ္းၿပီးသည့္ေနာက္ ၿပိဳကြဲ၍ အစိပ္စိပ္အျဖာျဖာေသာ သမၻိႏၷဓါတ္ေတာ္႐ို႕၏ အခ်ိန္ပမာဏ႐ို႕ကား စိတ္ဟူေသာ ေဒါဏအားျဖင့္ သွ်စ္ေဒါဏ၊ စေလဟူေသာ ကြမ္းစားအားျဖင့္ တရာ့ႏွစ္ဆယ့္သွ်စ္ကြမ္းစား၊ ျပည္ဟူေသာအခ်ိန္အားျဖင့္ (၁၆) ျပည္၊ ယခုလူ႐ို႕ သုံးေဆာင္နီကတ္ေသာ တင္းအားျဖင့္ ႏွစ္တင္းတိတိဟိသည္။

ဓါတ္ေတာ္မ်ား၀ီစုခဲြျခင္း

ျမတ္စြာဘုရားသခင္သည္ သကၠရာဇ္ (၁၄၈) ခုကဆုန္လျပည့္အဂၤါနိ မိုးေသာက္ယံအခ်ိန္တြင္ ပိရိနိဗၺာန္ျပဳၿပီးေနာက္ ပထမသတၱာဟ ခုႏွစ္ရက္လြန္ၿပီးေနာက္မွ တပည့္အၿခံအရံငါးရာႏွင့္တကြ အသွ်င္မဟာကႆပ လာေရာက္၍ ေရႊစက္ေတာ္အစုံကုိ ဦးခုိက္ၿပီးလွ်င္ ဒုတိယသတၱာဟ ခုနစ္ရက္ေျမာက္ေသာ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ (၁၂) ရက္တလဂၤုနီနိ ေတေဇာဓါတ္မီးေလာင္ကၽြမ္းသည္။ ေတေဇာဓါတ္ မီးေလာင္ကၽြမ္း ၿပီးသည့္ေနာက္ မလႅာမင္း႐ို႕သည္ ဓါတ္ေတာ္ (၁၆) ျပည္႐ို႕ကုိ တင့္တယ္ဆန္းျပားေသာ ပူေဇာ္ျခင္း႐ို႕ျဖင့္ ပူေဇာ္ယူေဆာင္လွ်က္ ၿမိဳ႕တြင္းမင္းကြန္းဇရပ္၌ထား၍ ခုႏွစ္ရက္ပတ္လုံးပူေဇာ္ခ်ီးေျမႇာက္၏။ တတိယ သတၱာဟအကုန္ နယုန္လဆန္း ငါးရက္တလလၤာနိ၌ ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ ေဒါဏပုဏၰားသည္ ေ၀ဖန္၍ ေအာက္ပါတုိင္းႏုိင္ငံ႐ို႕ကုိ အညီအမွ်စီ၀ီငွ၏။

တုိင္းႏုိင္ငံမင္း႐ို႕မွာ -
၁။ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္မွ အဇာတသတ္မင္း
၂။ ေ၀သာလီျပည္မွ လိစၧ၀ိမင္း
၃။ ကပိလ၀တ္ျပည္မွ သာကီ၀င္မင္း
၄။ အလကပၸျပည္မွ ဗုလိမင္း
၅။ ရာမရြာေနမွ ေကာလိယမင္း
၆။ ေ၀ဌဒီပတုိင္းမွ ပုဏၰားမ်ား
၇။ ပါ၀ါျပည္မွ မလႅာမင္း
၈။ ကုသိနာ႐ံုျပည္မွ မလႅာမင္း႐ို႕ျဖစ္၏။

အသမၻိႏၷဓါတ္ေတာ္မ်ားတည္ရာ
သမၻိႏၷတည္းဟူေသာ ျပိဳကြဲသည့္ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ ဆရာေဒါဏပုဏၰားႀကီးသည္ သွ်စ္ျပည္ေထာင္ေသာ မင္းအေပါင္း႐ို႕ကုိ မင္းတပါးလွ်င္ မာဂဓႏွစ္စလယ္၀င္ (၂) ျပည္စီခြဲ၀ီပီးၿပီးေနာက္ အသမၻိႏၷမၿပိဳကြဲေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕မွာကား ေအာက္ပါအရပ္ေဒသ႐ို႕၌ ဟိ၏။

၁။ အထက္လက္ယာစြယ္ေတာ္သည္ တာ၀တႎသာနတ္ျပည္၌တည္ဟိ၏။
၂။ အထက္လက္၀ဲစြယ္ေတာ္သည္ ဂႏၶာရတုိင္း၌ဟိ၏။
၃။ ေအာက္လက္ယာစြယ္ေတာ္သည္ နဂါးျပည္၌ဟိ၏။
၄။ ေအာက္လက္၀ဲစြယ္ေတာ္သည္ ကလိဂၤတုိင္းဒႏၲပူရျပည္၌တည္ဟိ၏။
၅။ လက္ယာၫႇပ္႐ိုးေတာ္တဆူမွာ သီဟုိဠ္ကၽြန္း၌ဟိ၏။
၆။ လက္၀ဲၫႇပ္႐ိုးေတာ္တဆူမွာ ျဗဟၼာျပည္၌ဟိ၏။
၇။ နဖူးသင္းက်စ္ေတာ္တဆူမွာလည္း သီဟုိဠ္၌ဟိ၏။

ဤတြင္ ကလိဂၤတုိင္းဒႏၲပူရျပည္၌ဟိေသာ လက္၀ဲဘက္ေအာက္စြယ္ေတာ္ျမတ္ကုိ သာသနာသကၠရာဇ္ (၆၃၀) ျပည့္ႏွစ္က ဒႏၲကုမာရဆုိသူယူလာလတ္လီ၍ ယခုအခါသီဟုိဠ္ကၽြန္း၌ပင္ဟိေၾကာင္းသိရ၏။

အဇာတသတ္မင္း၊ ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိတည္ထားျခင္း

ေဒါဏပုဏၰားပီးေ၀ေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကုိ ထုိထုိမင္း႐ို႕သည္ မိမိ႐ို႕နီရာေဒသသုိ႔ပင့္ေဆာင္၍ ေစတီအသီးသီးတည္ၿပီး ကုိးကြယ္ထားသည္။ ေနာင္ေသာအခါ မဟာကႆပမေထရ္သည္ မိစၧာဒိဌိ႐ို႕ေၾကာင့္ ဓါတ္ေတာ္မ်ား၏အႏၲရာယ္ကုိသိျမင္သျဖင့္ အဇာတသတ္မင္းထံခ်ဥ္းကပ္၍ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကုိ တခုတည္းေသာအရပ္၌ စုေပါင္း၍ေစတီတည္ထားရန္ အႀကံျပဳ၍ အဇာတသတ္မင္းလည္း ထုိအႀကံကုိလက္ခံၿပီး မည္သုိ႔ ပင့္ေဆာင္စုစည္းရမည္ကုိေလွ်ာက္၏။ ကႆပအသွ်င္ျမတ္ႀကီးက ငါပင့္ေဆာင္၍ပီးမည္ကုိ မိန္႔ၾကား၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မဟာကႆပမေထရ္ျမတ္ႀကီးသည္ ရာမရြာ၌ဓါတ္ေတာ္ (၂) ျပည္ကုိခ်န္လွပ္ၿပီး က်န္ခုႏွစ္ျပည္ေထာင္ၿမိဳ႕မ်ားမွ ဓါတ္ေတာ္ (၁၄) ျပည္ကုိ ပင့္ေဆာင္စုေဆာင္း၏။ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္၏ အရွိေတာင္ေထာင့္အရပ္၌ နီရာကုိသတ္မွတ္၍ သွ်င္မဟာကႆပသည္ ေက်ာက္ဖ်ာကြယ္စီသတည္း။ ရီမထြက္စီသတည္း။ ၿမီေကာင္းစြာ ပြင့္စီသတည္းဟူ၍ ဓိဌာန္ေတာ္မူ၏။

အဇာတသတ္မင္းလည္း ထုိအရပ္ကုိတူးစီ၍ တူးရာကထြက္ေသာၿမီျဖင့္ အုတ္လုပ္စီ၍ ႏွစ္က်ိတ္ေသာ မဟာသာ၀ကေစတီ႐ို႕ကုိတည္စီ၏။ တူးေသာၿမီအရပ္သည္ လက္ေတာင္သွ်စ္ဆယ္နက္ၿပီး ေအာက္ခံကုိ သံျပားခင္းစီ၏။ ထုိသံခင္းေပၚ၌ ထူပါ႐ံုေစတီ၏ အတိုင္းအတာညီစြာ ႀကီးနီေက်ာင္းေဆာက္လုပ္စီ၏။ ယင္းေက်ာင္း႐ို႕၌ စႏၵကူးၾကဳတ္သွ်စ္လုံးကုိစီမံ၏။ ယင္း႐ို႕ေနာက္ အဆင့္ဆင့္ေသာ ေရႊၾကဳတ္၊ ေငြၾကဳတ္ ပတၱျမားၾကဳတ္မ်ားကုိ ဆင္ယင္ၿပီး ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိအထဲ၌ ကိန္း၀ပ္စီ၏။ ထုိ႔ေနာက္ ငါးရာ့ငါးဆယ္ေသာ ဇာတ္ေတာ္၊ သွ်စ္က်ိတ္ေသာမေထရ္၊ သုေဒၶါဒနမင္းႀကီး၊ မဟာမာယာမိဖုရား၊ ဖြားဖက္ေတာ္ခုႏွစ္ေယာက္၊ စသည္႐ို႕ကုိ ေရႊစင္အတိခ်ည္းျပဳလုပ္စီ၏။ ေရႊၾကာသြတ္အုိးငါးရာ၊ ေငြၾကာသြတ္အုိးငါးရာ႐ို႕ကုိ ထား၏။ ေရႊတန္းခြန္ ေငြတန္းခြန္ငါးရာ႐ို႕ကုိလည္း စုိက္စီ၏။ ေရႊဆီမီးခြက္ငါးရာ၊ ေငြဆီမိီးခြက္ငါးရာ႐ို႕ကုိလုပ္စီ၍ ဆီနံ႔သာျပည့္လွ်က္ ဘြဲ႕ျဖဴပုဆုိးမီးစာ႐ို႕ကုိ ထြန္းၫိွထား၏။


ထိုအခါ အသွ်င္မဟာကႆပသည္ ပန္းမၫႇိဳးစီသတည္း။ နံ႔သာအနံ႔မျပယ္စီသတည္း။ ဆီမီးမၿငိမ္းစီသတည္းဟု ဓိဌာန္ျပဳ၏။ ေနာင္ေသာအခါ ပီယဒါသအမည္ဟိေသာမင္းသားသည္ ထီးျဖဴေဆာင္း၍ အာေသာကမင္းႀကီး ျဖစ္လာအံ့။ ထုိအာေသာကမင္းသည္ ဤဓါတ္ေတာ္႐ို႔ကုိ ဘုရားသွ်င္ဗ်ာဒိတ္တံဆိပ္ခပ္ႏွိပ္ခရာ အရပ္ေဒသ႐ို႕၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔စီအံ့ဟူ၍ အကၡရာစာရြီးထုိးထား၏။

ယင္းသုိ႔စီရင္ၿပီးေနာက္ အထက္၀န္းက်င္မွနီ၍ အုတ္ေက်ာက္အကြပ္ျဖင့္ အေစာင့္အရံျပဳၿပီးလွ်င္ ေက်ာက္ဖ်ာႀကီးကုိ ပိတ္၍ ညီညာစြာၿမီဖုိ႔ကာ အထက္၌ေက်ာက္ေစတီကုိ တည္ထားခ၏။

က်မ္းကုိး
၁။ ဦးစႏၵမာလာလကၤာရ ။ ။ ရခုိင္ရာဇ၀င္သစ္က်မ္း ပ-စာ ၁၄၀၊ ၁၄၂
၂။ မင္းျပားမင္းသိန္းဇံ ။ ။ သရီရေတာ္ျမတ္ပါးေတာ္သမုိင္း၊ စာ-၈၃မွ၈၇ထိ


အခန္း (၁၀)

သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးလက္ထက္ ဓါတ္မြီေတာ္မ်ားပ်ံ႕ႏွံ႕ျခင္း။

အဇာတသတ္မင္းကြယ္လြန္ခၿပီးေနာက္တြင္ ဥဒယမင္းျဖစ္လာသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ႏု႐ုဒၶါမင္း၊ မု႑မင္း၊ နာဂဒါမင္း၊ သုသုမင္း၊ ကာဌာေသာမင္း၊ သားတက်ိပ္၊ နန္းကုိးဦး၊ စႏၵဂုတ္စသည္ျဖင့္ မင္းအသီးသီးနန္းစံၿပီးသည့္ေနာက္တြင္ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၈၆) ခုႏွစ္တြင္ ဗႏၶဳသာရမင္းနန္းတက္သည္။ ဤမင္းသည္ သကၠရာဇ္ (၂၁၄) ခုႏွစ္တြင္ ကြယ္လြန္အနိစၥေရာက္သည္။ ယင္းေနာက္ သားျဖစ္သူ ဓမၼာေသာကမင္းသည္ နန္းဆက္ခံသည္။ ဤမင္း၏အေၾကာင္းကုိ ဤသုိ႔လွ်င္ တြိရ၏။ (ဤမင္းစဥ္သည္ သမႏၲစကၡဳဒိပနီက်မ္းပ-တြဲ မဇၩိမမင္းကုိးဆက္မွ)

သီရိဓမၼာေသာကမင္းအေၾကာင္း

သီရိဓမၼာေသာကမင္းကုိ ပါဋလိပုတ္ျပည္၊ ဘုရင္ ဗိႏၵဳသာရမင္းႀကီးႏွင့္မယ္ေတာ္ ေမာရိယသာကီ၀င္အမ်ဳိးျဖစ္ေသာ ဓမၼာမင္းသမီး႐ို႕မွ မြီးဖြားသည္။ ေနာင္ေတာ္ ညီေတာ္႐ို႕ကား ကိုိးက်ိပ္ကုိးေယာက္ဟိ၏။ ဖခင္ဗိႏၵဳသာရ မင္းႀကီးသည္ နန္းသက္ (၂၈) ႏွစ္ သာသနာသကၠရာဇ္ (၂၁၄) ခုႏွစ္သုိ႔ေရာက္ဟိသည့္အခါမွာ မက်န္းမမာျဖစ္လတ္၏။ ယင္းကုိ သားေတာ္ဓမၼာေသာကမင္းက ျပဳစုေစာင့္ေလွ်ာက္ေကၽြးမြီးျပဳစု၏။ ဘခင္မွာေရာဂါ သက္သာျခင္းမဟိခပဲ နတ္ရြာစံေတာ္မူ၏။ ဤသတင္းစကားကုိၾကားကုန္ေသာ ေနာင္ေတာ္သုမကာမင္းသားႏွင့္ (၉၉) ေယာက္ေသာညီေတာ္ေနာင္ေတာ္မင္းသား႐ို႕သည္ နန္းလုရန္တုိက္ခုိက္လာကုန္၏။ အေသာကသည္ ထုိမင္းသား (၉၉) ေယာက္႐ို႕ကုိ တုိက္ခုိက္ႏွိပ္ကြပ္ၿပီးမွ သာသနာသကၠရာဇ္ (၂၁၈) ခုႏွစ္တြင္ မင္းအျဖစ္သုိ႔ ေရာက္သည္။

အာေသာကမင္းျဖစ္လာသည့္အခါမွာ အိႏၵိယျပည္၌ ဧကရာဇ္ဘုရင္မ်ားအတြင္း တန္ခုိးအႀကီးမားဆုံးေသာ ဘုရင္တဆူျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာ၌သက္၀င္ယုံၾကည္ေသာဘုရင္ျဖစ္ၿပီး ဗုဒၶသာသနာေတာ္ျပန္႔ပြားေအာင္ အႀကီးက်ယ္ဆုံးေဆာင္ရြက္ခသည္။ အာေသာကမင္းႀကီးသည္ မင္းအျဖစ္ကုိရဟိၿပီးသည့္ေနာက္ (၈) ႏွစ္ကာလၾကာေအာင္တုိင္ ဗုဒၶဘာသာကုိ သက္၀င္ယုံၾကည္မႈမဟိသိမ့္ေပ။ ကလိဂၤစစ္ပြဲတြင္ တရားသံေ၀ဂရၿပီး တရားဓမၼဘက္သုိ႔ စိတ္ႏွလုံးၫႊတ္လာသည္။ မင္းႀကီးသည္ တိတၱိေျခာက္ေသာင္း႐ို႕ကုိ အၿမဲလုပ္ေကၽြးနီရာမွ တနိေသာအခါ ဣေျႏၵမဟိေသာ တိတၱိ႐ို႕ကုိျမင္ရ၍ သူေတာ္ေကာင္းမဟုတ္သည္ကုိ သိလီရကား အလွဴခံပုဂၢိဳလ္ေကာင္းကုိ ရြီးခ်ယ္၍ လွဴအံ့အႀကံျဖစ္၏။

တနိေသာအခါ နိေၾကဓသာမေဏဆြမ္းခံလာသည္ကုိ ျမင္လီလွ်င္ ပင့္ဖိတ္၍ နန္းေတာ္၌ထား၏။ မင္းႀကီးသည္ဆြမ္းကပ္၍ သာမေဏဆြမ္းဘုန္းပီးၿပီးေသာအခါ မင္ႀကီးက သာမေဏအားအမ်ဳိးႏွင့္တကြ အယူ၀ါဒကုိမီး၏။ ထုိအခါ သာမေဏက ဓမၼပဒအပၸမာဒ၀ဂၤကုိ ေဟာေတာ္မူလတ္လွ်င္ သဒၶါတရားထက္သန္သျဖင့္ သာမေဏႏွင့္တကြ ဥပဇၩာယ္ဆရာ၊ ပိဋကတ္သုံးပုံကုိသင္ပီးေသာဆရာ၊ သီတင္းသုံးေဖာ္သံဃာ႐ို႕အား သွ်စ္၀က္ေသာဆြမ္းကုိ နိတုိင္းမျပတ္ဆက္ကပ္လွဴဒါန္း၏။ သဒၶါဗလ၀ေၾကာင့္ ေျခာက္ေသာင္းေသာ တိတၱိ႐ို႔၏ဆြမ္း၀က္ကုိပယ္၍ ရဟႏၲာေျခာက္ေသာင္း႐ို႕အား နန္းေတာ္သုိ႔ပင့္ဖိတ္ၿပီးလွ်င္ ဆြမ္းလုပ္ေကၽြး၏။ ရဟန္း႐ို႕နီထိုင္ရန္အတြက္ အာေသာကရာမေက်ာင္းေတာ္ႀကီးအား ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္း၏။ တခါေသာ္ မင္းႀကီးသည္ သံဃာေတာ္႐ို႕အား ပစၥည္းေလးပါးတရားေတာ္သည္ ပဇာမွာ ဟိလီသနည္းဟုမီးလတ္ရာ ရဟန္းေတာ္႐ို႕က ဘုရားတရားေတာ္သည္ကား ဓမၼ၀ိနယအားျဖင့္ ႏွစ္ပါး၊ ပိဋကတ္အားျဖင့္ သုံးပါး၊ နိကယ္အားျဖင့္ ငါးပါး၊ အဂၤါအားျဖင့္ကုိးပါး၊ ဓမၼခႏၶာအားျဖင့္ သွ်စ္ေသာင္းေလးေထာင္ဟိ၏ဟုေျဖ၏။ မင္းႀကီးလည္း ဓမၼခႏၶာကုိ ရည္မွန္း၍ ေစတီသွ်စ္ေသာင္းေလးေထာင္ကုိ တည္လုိေၾကာင္း ဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကုိ မီးျမန္း၏။

ဓါတ္ေတာ္မ်ားကို ရွာေဖြပင့္ဖိတ္ျခင္း

ဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္၌ ေစတီကုိေဖာက္စီ၍ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကုိ မတြိမျမင္ရလီေသာအခါ ရွိအတုိင္းေစတီကုိ ျပဳပ်င္စီၿပီးမွ ရဟန္းေယာက္်ား၊ ရဟန္းမိန္းမ၊ သီတင္းသည္ေယာက္်ား၊ သီတင္းသည္မိန္းမ ဤပရိႆတ္ေလးပါးကုိယူ၍ ေ၀သာလီျပည္သုိ႔လား၏။ ေ၀သာလီျပည္၌လည္း ဓါတ္ေတာ္ကုိမရလွ်င္ ကပိလ၀တ္ျပည္သုိ႔ လား၏။ ကပိလ၀တ္ျပည္၌လည္း ဓါတ္ေတာ္ကုိမရလွ်င္ ရာမရြာသုိ႔လား၏။ ရာမရြာ၌ နဂါးေစာင့္ေသာေၾကာင့္ ေစတီကုိမေဖာက္ႏုိင္။ ေစတီ၌က်ေသာေပါက္တူးသည္ အပုိင္းပိုင္းက်ဳိးျပတ္ကုန္၏။ ဤသုိ႔ျဖစ္သျဖင့္ ရာမရြာ၌ ဓါတ္ေတာ္ကုိမရလွ်င္ အလႅကပၸျပည္သုိ႔လား၏။ အလႅကပၸျပည္၊ ေ၀ဌဒီပျပည္၊ ပါ၀ါျပည္၊ ကုသိႏၷာ႐ံုျပည္၊ ဤအလုံးစုံေသာျပည္႐ို႕၌ ေစတီကုိေဖာက္၍ ဓါတ္ေတာ္ကုိမရလွ်င္ ရွိအတုိင္းျပဳစီၿပီးမွ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္သုိ႔ျပန္လား၏။ ထုိ႔ေနာက္ပရိႆတ္ေလးပါး႐ို႕ကို စည္းေ၀းစီၿပီးလွ်င္ တစုံတေယာက္ေသာသူ ဓါတ္ေတာ္ထားရာအရပ္ကုိ ၾကားဖူးသလားဟုမီး၏။ ထုိပရိႆတ္၌ အသက္ (၁၀၈) ႏွစ္ဟိေသာ မေထရ္တပါးသည္ ဓါတ္ေတာ္ထားရာ ကုိကားမသိ။ သုိ႔ေသာ္ ငါ၏အဖုိးမေထရ္သည္ ငါ့ကုိ ခုနစ္ႏွစ္အရြယ္ ဟိေသာအခါ ပန္းသုံးေတာင္းကုိကုိင္ယူစီၿပီး သာမေဏ၊ ဤမည္ေသာ ၿခံဳတြင္းထဲ၌ ေက်ာက္ေစတီသုိ႔ လားကုန္အံ့ဟုေခၚ၍ ထုိအရပ္သုိ႔လားၿပီးေသာ္ ပန္းပူေဇာ္၍ သာမေဏ၊ ဤအရပ္ကား မွတ္ေကာင္းေသာ အရပ္တည္းဟု ဆုိဖူးခ၏။

ဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ ဓါတ္ေတာ္ထားရာကား ထုိအရပ္ပင္ျဖစ္ေပ၏ဟုဆုိၿပီးလွ်င္ ထုိအရပ္၌ ေတာၿခံဳကုိ သုတ္သင္ယွင္းလင္းစီ၍ ေက်ာက္ေစတီၿမီမႈန္႔႐ို႔ကုိပယ္ၿပီးေသာ္ အဂၤေတၿမီကုိျမင္၏။ အတြင္းသုိ႔၀င္ၿပီးလွ်င္ အဆင့္္ဆင့္ေသာဌာန႐ို႕မွတဆင့္ ျမတ္ဗုဒၶေဂါတမသွ်င္၏ခႏၶာကုိယ္မွ ႄကြင္းက်န္ရစ္ေသာ သမၻိႏၷဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ ဖူးတြိရလတ္၏။

ဓါတ္ေတာ္မ်ားကိုပူေဇာ္ျခင္း

မင္းႀကီးသည္တြိရေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကုိ ခုနစ္ရက္ပတ္လုံး ပူေဇာ္၏။ ဇမၺဳဒီပါကၽြန္းကို ေစာင့္ေလွ်ာက္ကုန္ေသာ ဘုမၼစုိး၊ ႐ုကၡစုိး၊ အာကာကစုိးစေသာ စတုေလာကပါလနတ္အေပါင္း႐ို႕သည္ ဘုရားျမတ္စြာ ဗ်ာဒိတ္စကား မိန္႔ၾကားေတာ္မူခသည့္နိမွစ၍ ဗ်ာဒိတ္ထားရာနီရာဌာနအသီးသီးမွ လာေရာက္ၿပီးလွ်င္ ဓါတ္မြီေတာ္႐ို႕ကို ဖူေျမာ္၏။ ထုိသုိ႔ဓါတ္မြီေတာ္မ်ားကုိ ဖူးေျမာ္ၿပီးေသာအခါ တည္နီရာဌာနအသီးသီးကုိ ေလွ်ာက္ထားကုန္၏။ ထုိအခါသီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးက အသုိ႔လွ်င္ ဓါတ္မြီေတာ္မ်ားကုိ ခြဲျခားႏုိင္ပါအံ့နည္း ဟုမီးေလွ်ာက္လီလွ်င္ နတ္သားအေပါင္း႐ို႕သည္လည္း မိမိေစာင့္ေလွ်ာက္ေသာ နီရာဌာနအေပါင္း႐ို႕တြင္ တည္လတၱံ႕ေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကုိပင့္ေဆာင္၍ ျပလီကုန္၏။

ရခိုင္ျပည္သို႕ဓါတ္ေတာ္မ်ားပီးပို႔ျခင္း

မင္းႀကီးသည္ လြန္စြာမွႏွစ္ေထာင္းအားရဟိလွသျဖင့္ ထုိထုိေသာဓါတ္မြီေတာ္႐ို႕၏တည္နီရာအသီးသီးတြင္ အုတ္စုိးကုန္ေသာ မင္းအေပါင္း႐ို႕အား ေရႊပီလႊာကမ္း၍ တၿပိဳင္တည္းေခၚယူကား ေစတီတည္ထား ကုိးကြယ္ရန္အတြက္ ဓါတ္မြီေတာ္ႏွင့္တကြ လွဴဒါန္းဖြယ္ရာ႐ို႕ကုိ တပါတည္းပီးအပ္သည္။ သီရိဓမၼာေသာက မင္းႀကီးသည္ သွ်င္မဟာတိႆႏွင့္ အသွ်င္ဗာကုလ႐ို႕အား ဓည၀တီျပည္ ဗ်ာဒိတ္၀င္နီရာမ်ားတြင္ ေစတီတည္ထားရန္အတြက္ ႄကြေရာက္ေတာ္မူရန္ေလွ်ာက္ထား၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သွ်င္ျမတ္ႏွစ္ပါးသည္ ဘုရားသွ်င္ေတာ္၏ဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကုိ ေရႊအုတ္တြင္ထည့္လွ်က္ ရခုိင္ျပည္သုိ႔ႄကြေရာက္၏။ ရခုိင္ျပည္ ဓည၀တီျပည္သွ်င္ သူရိယစကၠမင္းႀကီး (ဘီစီ ၃၁၆-၂၇၂) သည္ ရဟႏၲအသွ်င္ျမတ္ႏွစ္ပါး႐ို႕ကုိ ခရီးဦးႀကိဳျပဳလွ်က္ ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာလက္ခံသည္။

က်မ္းကုိး
၁။ ဦးကိတၱိ ။ ။ အိႏၵိယႀကီးမုံက်မ္းစာ စာ- ၁၈၊၁၉
၂။ အသွ်င္စကၠိႏၵ ။ ။ ျပည္တြင္းမကုိဋ္ဓါတ္ဦးရာဇ္ စာ ၇၄
၃။ ဦးစႏၵမာလာလကၤာရ။ ။ ရခုိင္ရာဇ၀င္သစ္က်မ္း၊ (ပ) စာ ၁၄၃
၄။ ဦးဦးသာထြန္း ။ ။ ဦးရာဇ္ေတာင္ဘုရားႀကီးသမုိင္း

အခန္း (၁၁)

လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္ကုိတည္ထားျခင္း

“ဗ်ာဒိတ္ဘုန္းေခါင္ ၊ ေရႊေရာင္စၾကာ
မိန္႔ေတာ္မွာကား ၊ ကေပါတဂီရိ
မည္ဟိသာေခါင္ ၊ ထုိသည္ေတာင္မွာ
ငါအေလာင္းေတာ္ ၊ စံေပ်ာ္မယြင္း
ခြာမင္းတဇစ္၊ ျဖစ္သည္ေက်ာ္ဟုိး
လုိင္႐ိုးေစတီ ၊ ေခၚတြင္ညီမွ -”

(ရွိထုံးရခုိင္ရာဇ၀င္လကၤာမွ)

ျမတ္ဗုဒၶဘုရားသခင္သည္ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၂၃) ခု ကဆုန္လဆန္း (၁၄) ရက္နိတြင္ ရခုိင္ျပည္သုိ႔ ႄကြေရာက္လာခၿပီး ဦးစြာပထမ ကုလားတန္ျမစ္၏အရွိဘက္ကမ္း၊ ဓည၀တီၿမိဳ႕ေတာ္၏အေနာက္ဘက္ျဖစ္ေသာ ေသလာဂီရိအမည္ဟိသည့္ ေက်ာက္ေတာ္ေတာင္၌ ဆင္းသက္ရပ္တန္႔သည္။ ဘုရားသခင္သည္ ေသလာဂီရိေတာင္ေပၚတြင္ ရပ္နားနီရင္း အရပ္ဆယ္မ်က္ႏွာကုိ ျဖန္႔က်က္လွ်က္ ၾကည့္႐ႈေတာ္မူသည့္အခါ အတိတ္ဘ၀ေဟာင္း႐ို႕၏အေၾကာင္းကုိ ဆင္ျခင္သုံးသပ္သိျမင္သျဖင့္ ၿပံဳးေတာ္မူသည္။ ယင္းသုိ႔ ဘုရားသွ်င္ၿပံဳးေတာ္မူသည့္အေၾကာင္းရင္းကုိ သွ်င္အာနႏၵာကျမင္သည့္အခါ အေၾကာင္းစုံကုိ ေလွ်ာက္ထားေတာင္းပန္သည္။ ဘုရားသခင္သည္ ဤဓည၀တီ ရခုိင္ျပည္ႀကီး၌ ႏုငယ္စဥ္ဘ၀မ်ားစြာကပင္ က်က္စားနီထိုင္ခဖူး၏။ ငါဘုရား ပရိနိဗၺာန္ျပဳၿပီးသည့္ေနာက္တြင္ကား ငါ၏အသားေတာ္၊ အ႐ိုးေတာ္၊ အသြီးေတာ္႐ို႕မွ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ ဓါတ္မြီေတာ္မ်ားသည္ ယခုငါမိန္႔ဟခေသာ ဗ်ာဒိတ္၀င္အရပ္႐ို႕၌ ေနာင္ေစတီမ်ားတည္လာအံ့သည္ကုိ ယွင္းျပသည္။

ဘုရားသွ်င္သည္ သက္ေတာ္ (၈၀) ျပည့္မဟာသကၠရာဇ္ (၁၄၈)၊ ခု ကဆုန္လျပည့္အဂၤါနိတြင္ ပရိနိဗၺာန္ျပဳသည္။ ဘုရားသွ်င္၏႐ုပ္ကလပ္ေတာ္မွ ႄကြင္းက်န္တည္ဟိခေသာ ဓါတ္ေတာ္မြီေတာ္႐ို႕ကုိ (၈) ျပည္ေထာင္ေသာ မင္းအေပါင္း႐ို႕သည္ အညီအမွ်ခြဲ၀ီယူ၍ ေစတီတည္ထားလတ္သည္။ အသွ်င္မဟာကႆပမေထရ္သည္ ဘုရားသွ်င္၏ဓါတ္ေတာ္႐ို႕မွာ မိစၧာဒိဌိ႐ို႕၏အႏၲရာယ္ေၾကာင့္ ေနာင္ပ်က္အံ့သည္ကုိ ႀကိဳတင္သိျမင္သျဖင့္ အဇာတသတ္မင္းကုိ တခုတည္းေသာ ဓါတ္ေတာ္ထားသုိရာကုိ ျပဳလုပ္စီမံရန္ မိန္႔ဆုိသည္။ ကႆပအသွ်င္သည္ (၈) ျပည္ေထာင္႐ို႕မွ ပ်က္စီးအံ့ေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကုိ ပင့္ေဆာင္စုစည္းလွ်က္ အဇာတသတ္မင္းႀကီး စီစဥ္ေသာ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္၏အရွိေတာင္ေထာင့္အရပ္ ၿမီထဲေစတီ၌ ဓါတ္မြီေတာ္မ်ားကုိ စုစည္း၍ဌာပနာသြင္းထားခသည္။

ေနာင္ႏွစ္ေပါင္းၾကာလာသည့္အခါ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္၌ သီရိဓမၼာေသာကမင္းသည္ နန္းတက္သည္။ ဤမင္းသည္ေနာက္ပုိင္းတြင္ ဗုဒၶဘာသာကုိ အထူးၾကည္ၫုိလာၿပီး ဗုဒၶဘာသာအက်ဳိးကုိ မ်ားစြာေဆာင္ရြက္သည္။ ယခင္ သုိ၀ွက္ထားခေသာ ျမတ္ဗုဒၶ၏ဓါတ္မြီေတာ္မ်ားကုိ ရွာေဖြစီရာ တြိရ၍ ယင္း႐ို႕ကုိေဆာင္ယူကာ ဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ ကုိးတုိင္းကုိးဌာနအရပ္သုိ႔ ဓါတ္ေတာ္မ်ားကိုေစတီတည္ထား ပ်ံ႕ႏွံ႕စီသည္။ ယင္း၌မဟႎသကအမည္ရေသာ ရခုိင္ျပည္သုိ႔ သီရိဓမၼာေသာကမင္းသည္ သွ်င္မဟာတိႆႏွင့္ အသွ်င္ဗာကုလ႐ို႕ကုိ ဦးေဆာင္စီၿပီး ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိပီးပို႔စီခရာ ယင္းအခ်ိန္မွစ၍ ရခုိင္ျပည္ထဲသုိ႔ ျမတ္ဗုဒၶ၏ဓါတ္မြီေတာ္႐ို႕သည္ ၀င္ေရာက္လာလတ္သည္။

သိရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ ရခုိင္ျပည္သုိ႔ဓါတ္မြီေတာ္မ်ားကုိ ပီးပုိ႔လာသည့္အခ်ိန္တြင္ ရခုိင္ျပည္ဓည၀တီၿမိဳ႕ကုိ အုပ္ခ်ဳပ္နန္းစံ လွ်က္ဟိေသာ ဘုရင္သုရိယစကၠမင္းႀကီး နန္းစံခ်ိန္ႏွင့္ကုိက္ညီနီသျဖင့္ သူရိယစကၠမင္းႀကီးသည္ ဓါတ္မြီေတာ္႐ို႕ကုိ အသွ်င္ႏွစ္ပါးထံမွ လက္ခံရယူကာ ဘုရားသွ်င္ ရခုိင္ျပည္သုိ႔ႄကြေရာက္လာစဥ္က ဗ်ာဒိတ္ပီးခေသာ အရပ္ဌာနအသီးသီးတြင္ ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ ေစတီတည္ရန္စီစဥ္သည္။

ဘုရားသွ်င္သည္ ရခုိင္ျပည္သုိ႔ႄကြေရာက္လာေသာအခါက ေက်ာက္ေတာ္ေတာင္၌ရပ္နားၿပီး အရပ္ဆယ္မ်က္ႏွာကုိ ျဖန္႔က်က္လွ်က္ မိန္႔ဟႃမြက္ဆုိခဖူးေသာ ဗ်ာဒိတ္၀င္အရပ္နီရာအသီးသီးမ်ား၌ ေစတီမ်ားကုိတည္ရန္ စီစဥ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဓါတ္မြီေတာ္မ်ား၏ အမည္နာမအရြယ္အမ်ဳိးမ်ားကုိလည္း အသွ်င္တိႆႏွင့္ အသွ်င္ဗာကုလ႐ို႕က ေ၀ဖန္ပုိင္းျခားပီးသည္။

ဤတြင္ယခုေပါက္ေတာၿမိဳ႕မွ အေနာက္ေျမာက္အရပ္ (၁) မုိင္ေက်ာ္ခန္႔အကြာတြင္ တည္ဟိေသာ ကေပါတဂီရိေတာင္ေပၚတြင္ ဘုရားသွ်င္ႏုငယ္စဥ္ဘ၀က ခြာမင္းတဇစ္ျဖစ္ခၿပီး ခြာမင္းဘ၀ျဖင့္ ဤေတာင္ေပၚအရပ္၌ က်င္လည္က်က္စားနီထိုင္ဖူးခရာ ယင္းကုိရည္ရြယ္လွ်က္ ဘုရားသွ်င္၏လုိင္႐ိုးေတာ္၊ လုိင္႐ႊဲေတာ္မွျဖစ္လာေသာ ဓါတ္ေတာ္႐ို႕ကုိ ဤေတာင္ကုန္းေပၚ၌ ၿမီေအာက္ဌာပနာ၍ အေပၚမွေစတီတည္ရန္ လက္သမားပန္းရံ႐ို႕ျဖင့္ စီမံေဆာင္ရြက္သည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ဓည၀တီျပည့္သွ်င္ ဘုရင္သူရိယစကၠမင္းႀကီးသည္ မိဖုရား႐ုဓိတာႏွင့္တကြ ရဟႏၲာအသွ်င္ျမတ္ ႏွစ္ပါး႐ို႕၏လမ္းၫႊန္ခ်က္အတိုိင္း လက္ခံရဟိေသာ ဓါတ္မြီေတာ္ (၂၄၇) ဆူ႐ို႕အနက္မွ လုိင္႐ိုးေတာ္ (ဂီ၀ွါ) ဓါတ္ျမတ္ႀကီးကုိ ထုိႏွစ္ သာသနာသကၠရာဇ္ (၂၂၂) ခု တန္းေဆာင္ဘုန္းလျပည့္ေက်ာ္ (၁) ရက္နိတြင္ ကေပါတဂီရိေတာင္ေပၚ၌ ေကာင္းစြာစီမံ ေဆာင္ရြက္၍ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ကုိ စတင္တည္ထားခသည္။ ယခုေပါက္ေတာၿမိဳ႕ ကေပါတဂီရိေတာင္ေပၚ၌ ကိန္း၀ပ္လွ်က္တည္ဟိေသာ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္သည္ ျမတ္ဗုဒၶႏုငယ္စဥ္က ခြာမင္းတဇစ္ဘ၀ျဖင့္ က်င္လည္ခရာျဖစ္ၿပီး သာသနာသကၠရာဇ္ (၂၂၂) ခုႏွစ္တြင္ သူရိယစကၠမင္းႀကီး တည္ထားခေသာ ျမတ္ဗုဒၶေဂါတမသွ်င္ေတာ္၏ ဓါတ္ေတာ္တဆူျဖစ္ေပသည္။

အခန္း (၁၂)

လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ကုိ ေခတ္အဆက္ဆက္ ျပဳပ်င္မြမ္းမံလာျခင္း

လုိင္႐ိုးေတာ္ေစတီျမတ္ႀကီး၏မူလအစ ကုသုိလ္သွ်င္မွာ တတိယဓည၀တီေခတ္ သူရိယစကၠမင္းႀကီးပင္ျဖစ္သည္။ သူရိယစကၠမင္းႀကီးႏွင့္ မိဖုရား႐ုဓိတာ႐ို႕သည္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးထံမွ ပီးပုိ႔လာေသာ ဓါတ္ေတာ္မ်ားအနက္မွတဆူျဖစ္ေသာ ဓါတ္မြီေတာ္ (လုိင္႐ိုးေတာ္) ကုိ ဗ်ာဒိတ္၀င္ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္ ကေပါတဂီရိေတာင္ေပၚတြင္ တည္ထားခသည္။ ယင္းေနာက္တြင္ကား ေ၀သာလီ (ေက်ာက္လွကား) ေခတ္သုိ႔အေရာက္တြင္ ကေပါတဂီရိေတာင္ေပၚမွ လုိင္႐ိုးေတာ္ေစတီျမတ္ကုိ စျႏၵားမင္းအဆက္ဆက္႐ို႕သည္ ထပ္မံ၍ မြမ္းမံပူေဇာ္ခသည္။ အထူးသျဖင့္ ေ၀သာလီေခတ္ကထြန္းကားမႈဆုိင္ရာ သမုိင္း႐ုပ္ႄကြင္း အေထာက္အထားမ်ားကုိ ဤအရပ္၌တြိရ၍ ေ၀သာလီေခတ္က စျႏၵားမင္း႐ို႕သည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ သရီရဓါတ္ေတာ္ျဖစ္ေသာ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ကုိလည္း ျပဳပ်င္ေဆာင္ရြက္ခမည္သာျဖစ္သည္။

ေ၀သာလီေခတ္မွတခါ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္သုိ႔ ေျပာင္းလဲေရာက္ဟိလာသည့္အခါ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္တြင္ ဘာသာေရးကုိ မ်ားစြာေဆာင္ရြက္လုပ္ကုိင္ခေသာ ဒႆရာဇာမင္းသည္ မဟာမုနိသြန္းစက္ေတာ္ႀကီးကုိ ျပန္လည္ရွာေဖြ၍ တည္ထားခသည္။ ဤမင္း၏အလွဴဒါနသည္မ်ားျပားရကား သီရိဓမၼာေသာကမင္းႏွင့္ ခုိင္းႏွဳိင္းရေလာက္ေအာင္ ဘုရား၊ ပုထုိး၊ ေစတီ၊ ရီတြင္း၊ ရီကန္၊ ဇရပ္မ်ားစြာ႐ို႕ကုိတည္ထားခသည္။ ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္မွနီ၍ ၿမိဳ႕ေတာ္ပုရိန္ကုိျဖတ္ကာ မဟာမုနိလမ္းကုိေဖာက္လုပ္သည္။

ဤဒႆရာဇာမင္းႀကီး၏ ေကာင္းမႈေတာ္မ်ားအထဲတြင္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္မွ လုိင္႐ိုးေတာ္ (ဂီ၀ွါ) ဓါတ္ေတာ္တဆူလည္း ပါ၀င္သည္။ ဒႆရာဇာမင္းႀကီးသည္ လုိင္႐ိုးေတာ္ေစတီျမတ္ႀကီးကုိ ျပန္လည္ျပဳပ်င္ျခင္း၊ ထီးေတာ္မ်ားကုိ တင္ေဆာင္ျခင္း႐ို႕ ျပဳလုပ္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္သုိ႔အေရာက္တြင္ကား ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္၌ ေျမာက္ဦးေခတ္ႏွင့္သက္ဆုိင္ေသာ အေထာက္အထားမ်ားစြာကုိ တြိရသည္။ အထူးသျဖင့္ မင္းဗာဘုရင္ အိမ္ရွိမင္းသားဘ၀ျဖင့္ ေတာင္ရင္းကၽြန္းအရပ္၌ နီထိုင္ဖူးခသည္။ မင္းသားဘ၀မွ ဘုရင္ျဖစ္လာသည့္အခါမွာ ေတာင္ရင္းကၽြန္းအႏွံ႔ ဘုရားပုထုိးေစတီမ်ားကုိ ေကာင္းမႈျပဳသည္။ မင္းဗာဘုရင္တည္ထားခေသာ ေက်ာက္ထြင္းဂူ (၃) ဂူမွာ အထင္အရွားဟိသည္။

ကေပါတဂီရိေတာင္ေပၚမွ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ကုိလည္း မင္းဗာဘုရင္သည္ ရွိေဘးေတာ္ဘီးေတာ္မ်ားလက္ထက္ကဲ့သုိ႔ ပူေဇာ္သည္။ မြမ္းမံသင့္သည္မ်ားကို မြမ္းမံသည္။ ထုိ႔ေနာက္ သားေတာ္မင္းဖေလာင္း နန္းရလာသည့္ အခါတြင္လည္း ဓါတ္မြီေတာ္ (၁၇) ဆူကုိ ျပန္လည္ျပဳပ်င္မြမ္းမံခရာ၌ ကေပါတဂီရိေတာင္ေပၚမွ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေတာ္လည္း တဆူအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ မင္းဖေလာင္းသည္ ပြဲႀကီးခမ္းနားႀကီးက်ယ္စြာဆင္ယင္၍ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ကုိ ပူေဇာ္မြမ္းမံသည္။

တခါ မင္းရာဇာႀကီးလက္ထက္တြင္လည္း ေစတီေဟာင္း (၂၅) ဆူႏွင့္ ေစတီအသစ္ (၂၂) ဆူကုိ တည္ထားခရာ ေစတီေဟာင္း (၂၅) ဆူကုိ ျပန္လည္မြမ္းမံရာ၌ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ႀကီးကုိလည္း ျပဳပ်င္ခသိမ့္သည္။ ယင္းေနာက္တြင္ က်ိန္းဒုံးၫုိေခၚ (စႏၵ၀ိဇယရာဇာ) မင္းသည္လည္း သကၠရာဇ္ (၁၀၇၂) ခုႏွစ္တြင္ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္အားၾကည္ၫုိၿပီး လုိအပ္သည္မ်ားကုိ စီမံေဆာင္ရြက္ခသည္။ ဤမင္းသည္ ဘုရားဆင္းထုေတာ္ သွ်စ္ရာ၊ ေစတီပုထုိးေပါင္းသွ်စ္ရာ၊ ရီကန္ေပါင္းသွ်စ္ရာစသည္႐ို႕ကုိ လွဴဒါန္းခသည္။

အဂၤလိပ္ေခတ္အေရာက္တြင္ကား ေငြေႀကးခ်မ္းသာေသာသူမ်ားကစုစည္းမတည္၍ ေစတီေတာ္ကုိ ျပဳပ်င္ခသည္။ ခရစ္ (၁၉၀၈) ခုႏွစ္တြင္ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္သည္ ေရာင္ျခည္ေတာ္ကြန္႔ျမဴးသျဖင့္ ယင္းကုိ ဖူးေျမာ္လုိက္ရေသာ ရြာေခ်ာင္းႀကီးရြာမွ လယ္သူေဌး အုံးဒုံႏွင့္ မယားထြန္းေမ႐ို႕ ဦးစီးဦးေဆာင္လွ်က္ ေငြေၾကးကုန္က်ခံကာ ဓါတ္ေတာ္ကုိ ျပဳပ်င္ခသည္။ ယခုမ်က္ေမွာက္ကာလတြင္လည္း ေဂါပကအဖြဲ႔ အဆက္ဆက္ ဓါတ္ေတာ္ႀကီးအျပင္ ေစာင္းတန္း၊ ဇရပ္၊ ဓမၼာ႐ံု၊ အုတ္လွကားစသည္႐ို႕ကုိ တုိးခ်ဲ႕လုပ္ကိုင္သည္။

အခန္း (၁၃)

မင္းဖေလာင္းလက္ထက္မြမ္းမံပူေဇာ္ျခင္း

မင္းဖေလာင္း (ေကာဇာ ၉၃၃-၉၅၅)

ဘုရင္မင္းဖေလာင္းကုိ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၈၉၆ ခုႏွစ္တြင္ ဘခမည္းေတာ္ ဒုတိယေျမာက္ဦးၿမိဳ႕တည္ ဘုရင္းမင္းဗာႀကီးႏွင့္ အိမ္နိမ့္ေမ်ာက္သားေတာ္ျဖစ္ေသာ မယ္ေတာ္ေစာသွ်င္ေစာ႐ို႕မွ ဖြားျမင္သည္။ ငယ္နာမည္ကား “ဖြားေတာ္ထြီး” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ “ခ်စ္ေႏွာင္း” ဟူ၍လည္း ေခၚသည္။ ဖခင္တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္မင္းလုပ္နီစဥ္ကာလအတြင္း ဘုရင္ဂ်ီဖေလာင္း (ေပၚတူဂီ) လူမ်ဳိး႐ို႕သည္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သုိ႔ စစ္ခ်ီလာရာ မင္းဗာႀကီးတပ္မ်ားက ျပန္လည္စစ္ဆင္တုိက္ခုိက္မႈေၾကာင့္ အႏုိင္ရသည္။ ဤအခ်ိန္ကာလ၌ မြီးဖြားခေသာေၾကာင့္ “မင္းဖေလာင္း” ဟူ၍ အမည္ရသည္။

ဖခင္၏ညီျဖစ္သူစၾက၀ေတးမင္းသည္ ေက်ာက္ေရာဂါျဖင့္ ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ယင္းအ႐ိုက္အရာကုိဆက္ခံကာ မင္းဖေလာင္းမင္းျဖစ္လာ၏။ “သီရိသူရိယ စႏၵမဟာဓမၼရာဇာ” ဘြဲ႕အမည္ကုိခံယူလွ်က္ သကၠရာဇ္ (၉၃၃) ခု၊ တပုိ႔တြဲလဆုတ္ (၈) ရက္ ၾကာသားပတီးနိတြင္ စၾက၀ေတးမင္း၏သမီးျဖစ္သူသွ်င္လတ္ႏွင့္ ဘိသိက္သြန္း၍ နန္တက္၏။ ထုိအခ်ိန္က မင္းဖေလာင္း၏အသက္မွာ (၃၇) ႏွစ္ျဖစ္သည္။

မင္းဖေလာင္းမင္းျဖစ္လာေသာအခါ ဘဂၤါ (၁၂) ၿမိဳ႕ကုိ ဖခင္နည္းတူ ပုိင္ဆုိင္ေသာေၾကာင့္ ကုလားဘြဲ႕ အမည္အားျဖင့္ ေသွ်ာက္စျႏၵာသွ်ာ (သုိ႔မဟုတ္) သီကြန္ဒါသွ်ာဟူ၍တြင္၏။ မင္းမျဖစ္မီက မင္းဖေလာင္းမွာ ဖခင္မင္းဗာႀကီးလက္ထက္တြင္ သားေတာ္အိမ္ရွိမင္းသား သွ်င္ေႏွာင္း၊ သံတြဲစားအျဖစ္ အမႈထမ္းရြက္ခ၏။ ဖခင္မင္းဗာႀကီးက ဘဂၤါ (၁၂) ၿမိဳ႕သုိ႔စစ္ခ်ီလားသည့္အခါ လွံကုိင္ဓားကုိင္ သူရဲတေသာင္း၊ ကမန္ေလးကုိင္ သူရဲတေသာင္း၊ ဒုိင္းကုိင္ကာစြဲသူရဲတေသာင္း သုိင္းသမား သူရဲတေသာင္း႐ို႕ကုိဦးစီး၍ မယူျမစ္ကုိထြက္ကာ ပင္လယ္ျပင္ဘက္မွ စစ္ခ်ီ၏။ မင္းဖေလာင္းနန္တက္၍ မင္းျဖစ္လာသည့္အခါငယ္ ေမ်ာက္သားေတာ္ေစာမိေတာ္ကို မိဖုရားေခါင္ႀကီးအျဖစ္ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ေစာသႏၲာကုိမူ ေတာင္မိဖုရားအျဖစ္ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ဘိသိက္သြန္းဖက္ သွ်င္လတ္ကုိကား နန္းတက္မိဖုရားအျဖစ္ျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ေမ်ာက္သားေတာေစာဦးကိုကား ေျမာက္မိဖုရားအျဖစ္ျဖင့္လည္းေကာင္း အသီးသီးအပ္ႏွင္းျခင္းျဖင့္ မိဖုရားေလးေယာက္ဟိ၏။

တဖန္ မင္းဖေလာင္းသည္ သားေတာ္သမီးေတာ္႐ို႕အားလည္း ဥာဏ္ပညာျဖင့္ခ်င့္ခ်ိန္ပိုင္းျခားလွ်က္ ရာထူးဌာနႏၲရမ်ား အသီးသီးပီးအပ္သည္။ မင္းဖေလာင္း၏သားအႀကီးဆုံးျဖစ္သူ သတုိးဓမၼရာဇာကုိကား အိမ္ရွိမင္းအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္စီ၏။ သားေတာ္အလတ္ သတုိးမင္းေစာကုိကား စစ္သူႀကီးခန္႔၏။ သမီးေတာ္ႀကီး အဥၥနေဒ၀ကုိကား ညီေတာ္မင္းရဲရန္ေအာင္ႏွင့္ ပီးစားထိမ္းျမား၍ ေလာင္းၾကက္ၿမိဳ႕စားရာထူးကုိခန္႔၏။ သမီးေတာ္အလတ္ အသွ်င္မကုိကား ညီေတာ္ေမာင္ႀကီးထြီးႏွင့္ထိမ္းျမား၍ ေတာင္ဘက္စားရာထူးကုိပီး၏။ သမီးအထြီးျဖစ္သူ စလပ္ေဒ၀ီကုိကား အစ္ကုိမင္းတိကၡာ၏သား ဘေစာမင္းၫုိႏွင့္ ထိမ္ျမား၍ ရာဇသႀကၤန္ ရာထူးကိုပီး၏။ ဘဂၤါ (၁၂) ၿမိဳ႕ကုိလည္း ဘုိးေတာ္ဘီးေတာ္မ်ား လက္ထက္အခါကအတုိင္း အုပ္ခ်ဳပ္သည္။

သကၠရာဇ္ (၉၃၆) ခု တပုိ႔တြဲလဆန္း (၂) ရက္စနီနိတြင္ မင္းႀကီးသည္ ကေမၻာဇဟုအမည္ရေသာ သက္တိုင္းျပည္သို႔ တႀကိမ္ရီေၾကာင္း၊ ကုန္းေၾကာင္းခ်ီတက္ေတာ္မူသည္။ သက္မင္း႐ို႕၏ႏုိင္ငံျဖစ္ေသာ မူလပါဒရံ၊ သကၠလာ၊ ရွတ္ရွာ၊ ေကာက္ကတန္း၊ စုတၠရားအစဟိေသာၿမိဳ႕မ်ားကို မၿပိဳမကြဲစီဘဲ ၿမိဳ႕စား၊ ရြာစားမ်ားကို ခန္႔အပ္လွ်က္အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ မင္းႀကီးသည္ ယင္းမွတဖန္ စစ္တေကာင္းၿမိဳ႕သုိ႔ ခရီးထြက္လီရာ ဦးစီစလာ (ဦးဇိတ္ဂ်တ္ဇလာ) သည္ မင္းႀကီး၏သတင္းစုံကုိၾကားရသျဖင့္ လက္ေဆာင္ပဏာမ်ားျဖင့္ လာေရာက္ဖူးေျမာ္၏။ မင္းဖေလာင္းသည္ လက္ေအာက္ခံဘဂၤါ (၁၂) ၿမိဳ႕တြင္ မ်ဳိးေတာ္ေဆြေတာ္အေပါင္း႐ို႕အား အသီးသီးရာထူးခန္႔အပ္လွ်က္ နီရာခ်ထားခသည္။ မင္းႀကီး၏သားေတာ္ရင္းျဖစ္ေသာ သတုိးမင္းေစာကုိလည္း (အေနာက္ဘုရင္) ဟူ၍ ရာထူးတံဆိပ္ခပ္ႏွိပ္လွ်က္ ဆင္၊ ျမင္း၊ ရဲမက္ဗုိလ္ပါမ်ားႏွင့္တကြ အုပ္ခ်ဳပ္စီသည္။

သက္မင္းျပည္ေထာင္အေပါင္း႐ို႕က အစဥ္အဆက္အက်ဳိးကုိမျမင္သျဖင့္ ဥတၱရျပည္ကုိအစုိးရေသာ ၿမံဳမင္း႐ို႕ထံၿပီး၀င္ ခုိလွဳံသည္။ မင္းဖေလာင္းလက္ထက္ လက္ေအာက္ခံ ဘဂၤါ (၁၂) ၿမိဳ႕မွာ နည္းမ်ဳိးစုံျဖင့္ ပုန္ကန္ျခားနားသည္။ မင္းႀကီး၏ဘုန္းတန္ခုိးေၾကာင့္ မေအာင္ျမင္ဘဲ က်ဆုံးရသည္။ မင္းႀကီးသည္ အေနာက္ျပည္သုိ႔ ဒုတိယအႀကိမ္လားေရာက္သည္။ ၿမံဳျပည္အားတုိက္ရာ ေအာင္ျမင္သည္။ ဤနည္းအတူ အရွိျပည္မွ ေက်ာ္ထင္အေနာ္ရထာသည္ ယခင္မင္းဗာႀကီးလက္ထက္အခါက ေယာက္ဖေတာ္ တပင္ေရႊထီး စစ္ယံႈးရသည္ကုိအရွက္ရ၍ စစ္မက္အလုံးအရင္းႏွင့္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္သုိ႔ သံတြဲၿမိဳ႕မွတဆင့္ ခ်ီတက္လာ၏။ မင္းႀကီးမွာေရႊနန္းေတာ္၌နီလွ်က္ ၿမိဳ႕ေတာ္ကုိအလုံပိတ္ထားစီကာ စစ္သူႀကီးမ်ားကို ရွိထြက္တုိက္ခုိင္း၏။ ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာ၏တပ္မွာ မခံရပ္ႏုိင္ဘဲ ဆုတ္ခြာၿပိဳပ်က္ရသည္။

ဤသုိ႔ျဖင့္ မင္းဖေလာင္းသည္ အရွိမွက်ဴးေက်ာ္လာမႈ၊ အေနာက္မွပုန္ကန္သူမ်ားကုိ ႏွိပ္ကြပ္ႏွိမ္နင္းၿပီးေနာက္ သာသနာေတာ္ေကာင္းက်ိဳး ဆကဲထမ္းပိုးေဆာင္ရြက္ေတာ္မူသည္။ ရွိေဘးေလာင္းေတာ္၊ ဘုိးေလာင္းေတာ္၊ ခမည္းေတာ္၊ ေနာင္ေတာ္မင္း႐ို႕ကတည္ထားျပဳလုပ္ခေသာ ေစတီမ်ားႏွင့္တကြ ေက်ာင္း၊ ဘုရား၊ သိမ္၊ ဇရပ္၊ မ႑ပ္၊ ရီတြင္း၊ ရီကန္ႏွင့္တကြ နန္းေတာ္အားျပဳပ်င္မြမ္းမံသည္။ ႏုိင္ငံအတြင္း ခ်မ္းသာဆင္းရဲမရြီး လူအားလုံးသူအားလည္း ႀကီးစြာေသာအလွဴပီးေတာ္မူသည္။ ဤမင္းလက္ထက္ သရက္ၿမိဳ႕၏အရွိဘက္ ပန္းျပင္အရပ္မ ဆင္ျဖဴတစီး၊ ေလးၿမိဳ႕ေခ်ာင္းမွ ဆင္ျဖဴအမတစီး၊ ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာကုိ စစ္ႏုိင္ေသာအခါ၌ ဆင္ျဖဴတစီး အသီးသီးရသည္။ ပတၱျမားတလုံးႏွင့္အတူ မိဖုရားတပါးရသည္။ ယင္းသူမွာ ဦးရာဇ္ေတာ္ဓါတ္ေစတီ အေနာက္ဘက္အနီး ရီေပါက္ေခ်ာင္းရြာသူမျဖစ္ေသာ ေစာမဲက်ီပင္ျဖစ္သည္။ ေစာမဲက်ီမွာ ငါးရွာရာမွ ျပည္တန္ပတၱျမားတလုံးကုိရသည္။ ပတၱျမားကုိအေၾကာင္းျပဳ၍ ေစာမဲက်ီကုိပါသိမ္းယူထားလုိက္သည္။ ဘုရင္က ေစာမဲက်ီအား ပယ္မယားအျဖစ္ထားဟိ၏။ ေနာင္အခါ ရမ္းၿဗဲၿမိဳ႕ကုိ နယ္စားရာထူးပီးသနားသည္။ မ်က္ရွင္ပတၱျမားကုိကား ဦးရာဇ္ေတာင္၌ ဌာပနာသည္။

ဤမင္းသည္ ေငြဒဂၤါးတႀကိမ္သြန္းလုပ္သည္။ ဒဂၤါး၌မူ (နရာဓိပတိ ဥရီးေတာ္ သီရိသွ်ာ) ဟူ၍ ပါဟိသည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ ဘ၀သွ်င္မင္းဖေလာင္းႀကီးသည္ အိမ္နိမ့္ (၃၇)၊ နန္းစံ (၂၂)၊ သက္ေတာ္ (၅၉) ႏွစ္၊ သကၠရာဇ္ (၉၉၅) ခု၊ ၀ါဆုိလဆန္း (၆) ရက္၊ တလဂၤုနီနိတြင္ နတ္ရြာလြန္ေတာ္မူသည္။

ဤသုိ႔ျဖင့္ ေကာဇာသကၠရာဇ္ (၉၃၃) ခုႏွစ္မွ (၉၅၅) ခုႏွစ္အထိ ႏွစ္ေပါင္း (၂၂) ႏွစ္အၾကာအုပ္ခ်ဳပ္ၿပီး မင္းႀကီးသည္ ရခုိင္ျပည္ (၁၇) ဌာနေသာအရပ္ဌာနမ်ား၌ ဓါတ္ေတာ္မ်ားတည္ေတာ္မူခသည္။

၁။ မိဂၢတဗၺေတာင္၌ နဖူးသင္းက်စ္ေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (သွ်င္းက်စ္ေတာ္ေစတီ)
၂။ နႏၵပဗၺတေတာင္၌ ပါးေမႊးေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (ပါးမႊီးေတာ္ေစတီ)
၃။ ေ၀ဠဳပဗၺတေတာင္၌ နားလိတ္ေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (နားလိတ္ေစတီ)
၄။ မဥၥဴပဗၺတေတာင္၌ ခ်က္ေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (ခ်က္ေတာ္ေစတီ)
၅။ ကာကာဂီရိေတာင္၌ လွ်ာေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (ဇီ၀ွါေစတီ)
၆။ ကေပါတဂီရိေတာင္၌ လည္ေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (ဂိ၀ွါေစတိ)
၇။ မုဥၥပဗၺတေတာင္၌ လက္ယာပါး႐ိုးေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (ၿပိဳင္းတုိင္ေစတီ)
၈။ ေရႏုသာရေတာင္၌ လက္၀ဲပါး႐ိုးေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (ပါး႐ိုးေတာ္ေစတီ)
၉။ ဥ႐ုပဗၺတေတာင္၌ ရင္ငုံေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (ရင္ငုံေတာ္ေစတီ)
၁၀။ ေသလာပဗၺတေတာင္၌ ေမးငူေတာ္ဓါတ္ကို ဌာပနာ၍ (ေမးငူေတာ္ေစတီ)
၁၁။ သမၺေတာင္၌ အဆုတ္ေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (အဆုတ္ေတာ္ေစတီ)
၁၂။ ေနသာဒေတာင္တြင္ သလုံးေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (သလုံးေတာ္ေစတီ)
၁၃။ တဲလမူးေခ်ာင္း ကဏၰေလာမေတာင္၌ နားမႊီးေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (နားမႊီးေတာ္ေစတီ)
၁၄။ သာလမယေတာင္၌ စၿမံဳေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (စၿမံဳေတာ္ေစတီ)
၁၅။ စာ႐ုပဗၺတေတာင္၌ ဦးကင္းေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ (ဦးကင္းေတာ္ေစတီ)
၁၆။ ဒြါရာ၀တီ သံတြဲၿမိဳ႕၀ယ္ မဏိေကသာေတာင္၌ ဆံေတာ္ေစတိီကုိ ထပ္မံ၍တည္သည္။
၁၇။ သီလပဗၺေတာင္၌ ဦးရာဇ္ေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာ၍ ဦးရာဇ္ေတာ္ေစတီတည္ေတာ္မူသည္။

ေတာင္ရင္းကၽြန္း ကေပါတဂီရိေခၚတြင္ေသာေတာင္၌ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ကုိတည္ေတာ္မူသည္။ ေစတီေတာ္၏ ေအာက္ဖိနပ္မွ အထက္လုံးပတ္ လက္ေတာင္ (၂၀) ဟိၿပီး အျမင့္မွာ (၁၂) ေတာင္ျမင့္သည္။ ေစတီေတာ္တည္နီစဥ္တြင္ မင္းႀကီးကုိယ္တုိင္ႄကြေရာက္လာၿပီး ခုႏွစ္ရက္တိုင္တိုင္ ပြဲလမ္းသဘင္က်င္းပလွ်က္ အသဒီသအလွဴႀကီးကုိပီးေတာ္မူသည္။ လာေရာက္ဖူးေျမာ္ကုန္ေသာလူ႐ို႕သည္ မ်ားစြာႏွစ္လုိ၀မ္းသာ ေပ်ာ္ရႊင္ကတ္ကုန္သည္။

က်မ္းကုိး
၁။ ဦးစႏၵမာလာလကၤာရ ။ ။ ရခုိင္ရာဇ၀င္သစ္က်မ္း
၂။ ရခုိင္ဆရာေတာ္ ။ ။ ဓည၀တီအေရးေတာ္ပုံက်မ္း
၃။ ဦးကိတၱိ ။ ။ ပါးေတာ္ဓါတ္သမုိင္း
၄။ အသွ်င္စကၠိႏၵ ။ ။ ျပည္တြင္းမကုိဋ္ဓါတ္ဦးရာဇ္သမုိင္း
၅။ ဦးစံသာေအာင္ ။ ။ ရခုိင္ဒဂၤါးမ်ား
၆။ မင္းျပားမင္းသိန္းဇံ ။ ။ သရီရေတာ္ျမတ္ပါးေတာ္ဓါတ္သမိုင္း စာ ၁၀၁ မွ ၁၁၂ ထိ


အခန္း (၁၄)

လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေစတီအား ေနာက္ပုိင္းျပဳပ်င္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ား

လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ကုိ ဓည၀တီေခတ္ သူရိယစကၠမင္းႀကီးကစ၍ တည္ထားခၿပီးသည့္ေနာက္ ေ၀သာလီေခတ္၊ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္၊ ေျမာက္ဦးေခတ္႐ို႕တြင္ ဘုရင္အသီးသီး႐ို႕က ေကာင္းမႈျပဳ၍ မြမ္းမံပ်င္ဆင္လာခေသာ ေစတီတဆူျဖစ္သည္။ ေကာဇာ (၁၁၄၆) ခု ေနာက္တြင္ကား စစ္ေဘးဒဏ္အမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ဓါတ္ေတာ္မွာ ၾကည့္႐ႈေစာင့္ေလွ်ာက္မည့္သူ ကင္း၀ီးခရသည္။ ဓါတ္ေတာ္၏ရင္ျပင္၌ ၿခံဳႏြယ္ေညာင္ၾကပ္ၿပီး ေတာအုပ္ပမာ ဟိနီခသည္။ အဂၤလိပ္ေခတ္ဦးပုိင္းကဆုိလွ်င္ ေစတီသုိ႔တက္ေရာက္သည့္လမ္း၌ ၿခံဳမ်ားပိတ္ဆုိ႔ထားသျဖင့္ ႏြယ္ပင္မ်ားကုိဆုပ္ကုိင္ၿပီး ခက္ခက္ခဲခဲေတာင္ေပၚသုိ႔တက္ေရာက္၍ ဘုရားဖူးရသည္။ ရွိယခင္ကျပဳလုပ္ခေသာ လမ္းမ်ားမွာလည္း ပိတ္ဆုိ႔ပ်ပ္စီးလွ်က္ဟိသည္။

ခရစ္ (၁၉၀၈) ခုႏွစ္ အဂၤလိပ္လက္ထက္ျပဳပ်င္ျခင္း

ယင္းသုိ႔ေတာထဲၿခံဳထဲ၌ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ႀကီးမွာ ျပဳပ်င္မႈကင္းမဲ့လွ်က္ဟိလတ္ရာ (၁၉၀၈) ခုႏွစ္သုိ႔ ေရာက္သည့္အခါ ဓါတ္ေတာ္ႀကီးသည္ ေရာင္ျခည္ေတာ္လႊတ္လွ်က္ ဓါတ္ေတာက္သည္။ ယင္း႐ို႕၏ေရာင္ျခည္တခ်ိဳ႕သည္ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္မွ အရွိေျမာက္ဘက္ (၂) မုိင္ခန္႔၀ီးသည့္ ရြာေခ်ာင္းႀကီး ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းသုိ႔ က်ေရာက္သည္။ ထုိအခ်ိန္က ရြာေခ်ာင္းႀကီးေက်ာင္းမွာ ေဆာက္လုပ္ျခင္း မၿပီးျပတ္သိမ့္၍ ေဘးျပဳတင္းေပါက္မွ ၀င္ေရာက္လာေသာ ေရာင္ျခည္ေတာ္႐ို႕သည္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမွန္တုိင္တြင္ ေရာင္ျပန္ဟပ္ထုိးၿပီး ေက်ာင္းႀကီးမီးေလာင္နီၿပီဟုပင္ အထင္မွားကတ္သည္။

ရြာသူရြာသားမ်ားကလည္း ၿပီးလႊားၾကည့္ရာ ရြာေခ်ာင္းႀကီးရြာဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းသုိ႔ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္မွ ေရာင္ျခည္ေတာ္အလင္းတန္းသည္ တည့္မတ္စြာက်လာသျဖင့္ ၾကည္လင္ေသာ သဒၵါေစတနာျဖင့္ ဓါတ္ေတာ္ႀကီးကုိ ဖူးေျမာ္ကတ္ရသည္။ ယင္း၌ ရြာေခ်ာင္းႀကီးရြာမွ လယ္သူေဌးအုိးဒုံႏွင့္ မယားထြန္းေမ႐ို႕မွာ ဓါတ္ကြန္႔ျမဴးသည္ကုိ ဖူးတြိရသျဖင့္ ေစတီေတာ္ႀကီးအား မြမ္းမံလုိျခင္း၊ လွဴဒါန္းလုိျခင္း ေစတနာသဒၶါတရား ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ထုိ႔ေနာက္ လယ္သူေဌးအုိးဒုံႏွင့္ ရြာသူရြာသားမ်ားသည္ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္တည္ဟိရာသုိ႔ လားေရာက္လွ်က္ ေတာလမ္းတေလွ်ာက္ သစ္ပင္ၿခံဳႏြယ္မ်ားကုိ ခြတ္ထြင္ယွင္းလင္းစီသည္။ ေစတီသုိ႔တက္သည့္လမ္းကုိ အရွိဘက္မွ ေဖာက္လုပ္သည္။ ၿပိဳပ်က္နီေသာေစတီကုိ မရမာႀကီးလူမ်ဳိး ပန္းရံလက္သမားမ်ားျဖင့္ ျပဳပ်င္မြမ္းမံသည္။ ရပ္၀ီးရပ္နီးမွ အုတ္တင္၊ သဲတင္သူမ်ားကုိ သူေဌးႀကီးအုိးဒုံက ဒုိင္ခံ၍ နိစဥ္မျပတ္ ဆန္ျပဳတ္သာၾကဴႏွင့္ ထမင္းဟင္းမ်ားလွဴဒါန္းေကၽြးမြီးသည္။

ထိုိ႔ေနာက္မႏၲေလးၿမိဳ႕မွ ဘုံ (၇) ဆင့္ပါေသာ ႀကီးထီးေတာ္ႀကီးကုိ ေငြ (၅၀၀ိ) ျဖင့္၀ယ္ယူ၍ ေစတီေတာ္အား ထီးတင္သည္။ ဓါတ္ေတာ္သုိ႔ အရွိဘက္တက္လမ္းနီရာ၌ အုတ္မ်ားျဖင့္ ကြန္ကရစ္လမ္းကုိ တည္ေဆာက္သည္။ ေစတီတခုလုံးကုိလည္း ေရႊဆုိင္းသကၤန္း ကပ္လွဴပူေဇာ္သည္။ ထီးေတာ္တင္ရာ၌ ဘုံအဆင့္ဆင့္ကုိ ကၽြန္းရြာမ်ားသုိ႔၀ီခဲြ၍ မဲစနစ္ျဖင့္ တင္လွဴစီသည္။

ပထမဦးဆံုး ေဂါပကအဖဲြ႕အဂၤလိပ္ လက္ထက္ျပဳပ်င္ျခင္း

ေကာဇာ (၁၂၉၁) ခုႏွစ္သုိ႔ ေရာက္ေသာအခါ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္ ေအာင္ေဇယ်ရြာမွ ဦးေမာင္သာလွ၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္သရြဲရြာမွ ဦးေမာင္သာႏုိး၊ ဦးေအာင္သာဇံ၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္ သ၀င္ေခ်ာင္းရြာမွ ဦးသာဒုိးေအာင္၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕မွ ဦး၀ါပန္းဦး၊ ဦးေအာင္ထြန္းခုိင္စသည္႐ို႕သည္ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေတာ္အား ႏြယ္ေညာင္ၾကပ္သည္မ်ားကုိ ခြတ္ထြင္ယွင္းလင္း၍ ေစတီေတာ္ၿမတ္ႀကီးအား ေအာက္လင္းဓါတ္မီး (၂) လုံး၊ လီထုိးမွန္အိမ္ (၄) လုံးျဖင့္ သီတင္းနိမ်ားတြင္ မီးမ်ားထြန္းၫႇိပူေဇာ္သည္။

ထုိအခ်ိန္မွစ၍ ဓါတ္ေတာ္ေဂါပကအဖြဲ႕မွာ ဟိလတ္သည္။ ၾသ၀ါဒစရိယဆရာေတာ္မွာ ဦးေရ၀တျဖစ္သည္။ ဥကၠဌမွာ ဦးေမာင္သာလွ၊ အတြင္းေရးမွဴးမွာ ဦးေအာင္သာဇံႏွင့္ သာဗန္းဦး႐ို႕ျဖစ္သည္။ ဘ႑ာထိမ္းမွာ ဦးေမာင္သာႏုိး၊ ဦးသာဒုိးေအာင္႐ို႕ျဖစ္ၿပီး အဖြဲ႕၀င္အျဖစ္ ဦးေအာင္ထြန္းခုိင္၊ ဦး၀ါပန္းဦး႐ို႕ျဖင့္ ပထမဆုံးေဂါပကကုိ ဖြဲ႕စည္းသည္။ ဤေဂါပကအဖြဲ႕သည္ ဘုရားရင္ျပင္ကုိျပဳလုပ္ျခင္း၊ တံတုိင္းမ်ားကုိတည္ေဆာက္ျခင္း၊ ေစတီကို ထုံးျဖဴသုတ္ျခင္းမ်ားျပဳလုပ္သည္။ ဤေဂါပကအဖြဲ႕မွပင္ ဂ်ာမနီႏုိင္ငံလုပ္ ကူဘုိတာမီးစက္တလုံးကုိ က်ပ္ေငြ (၁၂၀၀ိ) ျဖင့္ ၀ယ္ယူလွ်က္ ဓါတ္ေတာ္ႀကီးအား လွ်ပ္စစ္မီးထြန္းသည္။ ဓါတ္ေတာ္၏ေတာင္ဘက္အနီး၌လည္း အာ႐ံုခံသိမ္တေဆာင္ကုိ ေဆာက္လုပ္သည္။ ဤေဂါပကအဖြဲ႕သည္ ခရစ္ (၁၉၂၉) ခုႏွစ္မွ (၁၉၃၉) ခုႏွစ္အထိ ဓါတ္ေတာ္၏ေ၀ယ်ာ၀စၥမ်ားကုိ ေဆာင္ရြက္သည္။ (၃၂) ရြာျဖင့္ ေဂါပကအဖြဲ႕ကုိ ဖြဲ႕စည္းသည္။

ဒုတိယ ေဂါပကေကာ္မီတီလက္ထက္ ျပဳပ်င္ေဆာင္ရြက္မႈ

ထုိ႔ေနာက္ခရစ္ ၁၉၄၀ ခုႏွစ္တြင္ ဓါတ္ေတာ္၏ ေဂါပကဗဟုိေကာ္မတီကုိဖြဲ႕စည္းသည္။ ယင္းအခ်ိန္တြင္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ ဦး၀ါပန္းဦးက ဥကၠဌအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ နာရီဆရာ ဦးထြန္းစံခုိင္က အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕မွ ဦးေငြသာေအာင္က ဘ႑ာထိန္းအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ အဖြဲ႕၀င္မ်ားအျဖစ္ ေမာင္ကုိင္း (နတ္ေတာင္ျပင္) ဦးကံႀကီးေအာင္ (ေက်ာက္ဆိပ္)၊ ဦးစံထြန္းေအာင္ (ႀကိမ္ေခြေမာ္)၊ ဦးေမာင္ထြန္း (မီးေက်ာင္းတက္) စသည္႐ို႕ပါ၀င္သည္။

ဤေဂါပကအဖြဲ႕သည္ ဓါတ္ေတာ္၏ေျမာက္ဘက္ ယခုကုသိႏၷာ႐ံုအနီးဟိရာ၌ အာ႐ံုခံဇရပ္တေဆာင္ကုိ ေဆာက္လုပ္ခသည္။ ဤလက္ထက္၌ ႀကီးထီးေတာ္ကုိျပန္ခ်ၿပီး ေရႊဆုိင္းကပ္ကာ ျပန္တင္သည္။ ၎င္းအျပင္ ဤအဖြဲ႕မွ ဓါတ္ေတာ္ႀကီးအား ထုံးျဖဴသုတ္ျခင္း၊ ေ၀ယ်ာ၀စၥမ်ားကုိေဆာင္ရြက္သည္။ ဘုရားပြဲေတာ္ကုိလည္း က်င္းပသည္။ ဤေဂါပကအဖြဲ႕မွ လွကားအမုိးတက္လမ္း (၃) ပုံ (၂) ပုံကုိ ျပဳပ်င္ေဆာက္လုပ္သည္။

လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ ျပဳပ်င္ျခင္း

လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္တြင္ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေဂါပကအသစ္ကုိ ဖြဲ႕စည္းသည္။ ဤအဖြဲ႕၌ သရြဲကၽြန္းရြာမွ ဦးေမာင္ေက်ာ္သာက ဥကၠဌအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕မွ ဦးစိန္လွေအာင္က အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ လည္းေကာင္း၊ ေက်ာ္ရွင္ရြာမွ ဦးေက်ာ္ေခ်က အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕မွ ဦးေအာင္ျမထြန္းက ဘ႑ာထိမ္းအျဖစ္လည္းေကာင္း ေဆာင္ရြက္ၿပီး ဤအဖြဲ႕၌အဖြဲ႕၀င္ေပါင္း (၉) ဦးပါ၀င္သည္။ ယင္း႐ို႕မွာ ဦးသာဂရ (ေက်ာက္ဆိပ္)၊ ဦးဇာမရီ (ေက်ာက္ဆိပ္) ၊ ဦးမဲသာ (ေက်ာက္ဆိပ္)၊ ဦးေမာင္သာပြင့္ (ေပါက္ေတာ)၊ ဆရာဦးေမာင္ေမာင္ (ေပါက္ေတာ)၊ ဦးသာစိန္ (ေပါက္ေတာ)၊ ဦးေမာင္ထြန္းစိန္ (ေပါက္ေတာ)၊ ဦးစံထြန္းဦး (နတ္ေတာင္ျပင္)၊ ဦးထြန္းလွ (ရြာေခ်ာင္းႀကီး) ႐ို႕ျဖစ္သည္။ ဤေဂါပကအဖြဲ႕သည္ ႏွစ္ေပါင္း (၂၀) ခန္႔ ေစတီႀကီးအား ထုံးသကၤန္းကပ္လွဴျခင္း၊ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္မီးပူေဇာ္ျခင္းစသည္မ်ားကုိ ေဆာင္ရြက္သည္။ ဤအဖြဲ႕မွ (၁၃၁၈) ခုႏွစ္၊ တန္းခူးလဆန္း (၁၀) ရက္နိတြင္ ေစတီႀကီးရင္ျပင္၌ မဟာရံတံတုိင္းကုိ တည္ေဆာက္သည္။

ျပည္သူ႔ေကာင္စီလက္ထက္ျပဳပ်င္ေဆာင္ရြက္မႈ

ထုိ႔ေနာက္ ျမန္မာမဆလလက္ထက္တြင္ ေဂါပကဥကၠဌမွာ ဦးေမာင္ေက်ာ္သာ (သရြဲ)၊ အတြင္းေရးမွဴးမွာ ဦးေအာင္ျမထြန္း (ေပါက္ေတာ)၊ ဘ႑ာေရးမွဴးမွာ ဦးေအာင္ေက်ာ္ျဖဴ (ေပါက္ေတာ) ႐ို႕ျဖင့္ ကၽြန္းရြာတရြာလွ်င္ (၂) ဦးက်စီ ပါ၀င္ဖြဲ႕စည္းသည္။ (၃၂) ရြာမွ ေဂါပကအဖြဲ႕၀င္မ်ားပါ၀င္သည္။ ဤအဖြဲ႕လက္ထက္၌ လွ်ပ္စစ္မီးထြန္းအသင္းကုိ ဖြဲ႕စည္းလွ်က္ ကၽြန္းရြာမ်ားတြင္ အသင္း၀င္ေၾကးေငြမ်ားတလ (၂၅) ျပားေကာက္ခံကာ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္မီးကုိ သီတင္းနိမ်ား၌ ထြန္းၫႇိပူေဇာ္သည္။ (၁၉၆၈) ခုႏွစ္ လီမုန္းတုိင္းဒဏ္ေၾကာင့္ ေစတီရင္ျပင္အနီး အေဆာက္အဦးမ်ားၿပိဳပ်က္ရာ ယင္း႐ို႕ကုိလည္း ထပ္မံျပဳပ်င္မြမ္းမံသည္။ ေစတီ၏ႀကီးထီးေတာ္မွာလည္း မုန္းတုိင္းဒဏ္ေၾကာင့္ ယုိယြင္းပ်က္စီးခရာ ယင္းကုိျပန္ခ်ၿပီး စစ္ေတြၿမိဳ႕မွ ဦးေလာဘသာက ျပန္လည္ျပဳပ်င္ကာ ထီးကုိျပန္တင္သည္။ ထီးေတာ္၏ပ်က္စီးလားေသာနီရာ၌ သံသားကုိ အစားထုိးျပဳလုပ္သည္။ ဤေဂါပကလက္ထက္တြင္ ကူဘုိတာ ဂ်ပန္ျပည္လုပ္ (၅-၆) ျမင္းေကာင္ေရ မီးစက္တလုံးကုိ အသစ္၀ယ္ယူၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓါတ္မီးထြန္းၫႇိပူေဇာ္သည္။

မ်က္ေမွာက္ကာလျပဳပ်င္ေဆာင္ရြက္မႈ (၁၉၉၀ မွ ၁၉၉၅ ထိ)

(၁၉၉၀) ျပည့္ႏွစ္တြင္ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေဂါပကအသစ္ကုိ ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းသည္။ ဤေဂါပကအသင္း၌ ဦးေမာင္ေက်ာ္သာ (ဥကၠဌ-သရြဲရာ)၊ ဦးအုိးဗ်ိဳင္ (ဒုဥကၠဌ-ေပါက္ေတာ)၊ ဦးမဲသာ (တြဲဘက္ဥကၠဌ-ေက်ာက္ဆိပ္)၊ ဦးေမာင္ျမထြန္း (အတြင္းေရးမွဴး-ေပါက္ေတာ)၊ ဦးသိန္းေက်ာ္ေအာင္ (တြဲ-အတြင္းေရးမွဴး-ေပါက္ေတာ)၊ ဦးေသာင္းထြန္းဦး (တြဲ-အတြင္းေရးမွဴး-ေပါက္ေတာ)၊ ဦးေမာင္အုိးစိန္ (ဘ႑ာထိမ္း-ေပါက္ေတာ)၊ ဦးဆန္ခါေအာင္ (တြဲ-ဘ႑ာထိမ္း-ေပါက္ေတာ)၊ ဦးေမာင္ေက်ာ္ထြန္း (စာရင္းစစ္-ေက်ာက္ဆိပ္)၊ ဦးစံရဲေက်ာ္ (စာရင္းစစ္-ေပါက္ေတာ) စသည္႐ို႕ျဖစ္ၿပီး အဖြဲ႕၀င္မ်ားမွာ ကၽြန္းရြာ (၁၂) ရြာႏွင့္ ၿမိဳ႕ေပၚရပ္ကြက္ (၅) ရပ္ကြက္မွ အဖြဲ႕၀င္ (၂) ဦးစီး ပါ၀င္သည္။ ဤေဂါပကအဖြဲ႕သည္ ေစတီရင္ျပင္ႏွင့္ မဟာရံတံတုိင္းလွကားသစ္မ်ားကုိ ျပန္လည္ျပဳပ်င္သည္။ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္မီးကုိလည္း ယခင္အတုိင္းထြန္းၫႇိသည္။ ဤအဖြဲ႕မွ ေစတီႀကီးအား ထုံးသကၤန္းကပ္လွဴျခင္းျပဳသည္။ ဗုဒၶပူဇနိယပြဲေတာ္ကုိလည္း က်င္းပသည္။ ဤအဖြဲ႕လက္ထက္တြင္ ထီးေတာ္ကုိ ျပန္ခ်ၿပီး ယခင္ဦးေလာဘသာ တင္ခသည့္ သံသားနီရာ၌ ႀကီးသားကုိအစားထုိးမြမ္းမံသည္။ (၁၉၉၁-၉၂) ခုႏွစ္တြင္ ေစတီရင္ျပင္၌သံမံတလင္းကုိ ခင္းသည္။ (၁၉၉၂) ခုႏွစ္တြင္ အုတ္လွကားအမုိးေဆာင္ (၁၇) ေဆာင္ကုိတုိးခ်ဲ႕၍မုိးသည္။ ရင္ျပင္ကုိ နီပူေတာင္ေက်ာက္ျပား သုံးေသာင္းက်ပ္ဖုိးခင္းသည္။ ဒုိင္နမိုိတလုံး၀ယ္ယူၿပီး မီးစက္တြင္ တပ္ဆင္သည္။ ေျမာက္ဘက္ကုသိႏၷ႐ံုေတာ္ကုိ ေငြတသိန္းႏွစ္ေသာင္းက်ပ္ျဖင့္ေဆာက္လုပ္သည္။ (၁၉၉၄) ခုႏွစ္တြင္ ေစတီဂူဘုရား (၄၆) ဆူကုိတည္ထားၿပီး ေစတီ၏အရွိေျမာက္ေထာင့္ ကုန္းေတာ္ၿပိဳနီရာမ်ားကုိ ျပဳပ်င္ကာဆီးသည္။ (၁၉၉၅) ခုႏွစ္တြင္ လွကားထစ္မုခ္၀ကို အုတ္ျဖင့္တည္ေဆာက္သည္။ လွကားတက္လမ္းအလယ္တြင္ ေျမာက္ဘက္က ရီခ်မ္းစင္ႏွင့္ ဇရပ္တေဆာင္ေဆာက္သည္။

မ်က္ေမွာက္ကာလျပဳပ်င္ေဆာင္ရြက္မႈ (၁၉၉၆ မွ ၁၉၉၈ ထိ)

(၁၉၉၆) ခုႏွစ္တြင္ ၿမိဳ႕ေရာနယ္ပါ ေဂါပကအဖြဲ႔သစ္ကုိ ၾသ၀ါဒစရိယဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းသည္။ ဤအဖြဲ႕မွ လွကားတက္လမ္း ရပ္နားေဆာင္ႏွစ္ခုမြမ္းမံသည္။ ေစတီ၏ရင္ျပင္၌ တရားထုိင္အကြက္ (၂၇) ကြက္ ႄကြီျပားခင္းသည္။ ဓါတ္ေတာ္၏အေနာက္ေျမာက္ေထာင့္ ကုန္းေတာ္မၿပိဳဆင္းရန္ ၿမီထိန္းနံရံကုိ ျပဳလုပ္သည္။ လွကားတက္လမ္းတြင္ ယုိယြင္းပ်က္စီးနီေသာ ေစာင္းတန္းအမုိးေဆာင္ကုိလည္းမြမ္းမံျပဳပ်င္သည္။ (၁၉၉၇) ခုႏွစ္တြင္ အလွဳသွ်င္ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ မဂၤလာဒုံလီတပ္၌ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္နီေသာ (ေပါက္ေတာသား) ဦးေက်ာ္၀င္းႏွင့္ မယားဦးသိန္းခင္၊ သမီးမခင္သန္း၀င္း၊ မမီမီ၀င္း မိသားစုက ေစတီလုံးေတာ္ျပည့္ေရႊဆီးသကၤန္းကုိ ကပ္လႈသည္။ ဤေဂါပကအဖြဲ႕အသင္းမွာ ဥကၠဌအျဖစ္ ဦးေမာင္အုိးစိန္ (ေပါက္ေတာ)၊ ဒုဥကၠဌဦးေမာင္ေက်ာ္သာ (သရြဲ)၊ ဒုဥကၠဌ ဦးစုိးလွေအာင္ (ဒါးကုိင္)၊ ဘ႑ာထိမ္း ဦးေအာင္စံသာ (ေပါက္ေတာ)၊ ဒုဘ႑ာထိမ္းဦးဆန္ခါေအာင္ (ေပါက္ေတာ)၊ တြဲဘက္ဘ႑ာထိမ္း ဦးစံေဖာ္ေအာင္ (ေပါက္ေတာ)၊ အတြင္းေရးမွဴး ဦးေအာင္လွသာ (ေပါက္ေတာ)၊ အတြင္းေရးမွဴး ဦးေအာင္ေက်ာ္ဇံ (ေက်ာက္ဆိပ္)၊ အတြင္းေရးမွဴး ဦးေသာင္းထြန္းဦး (ေပါက္ေတာ)၊ စာရင္းစစ္ ဦးေအာင္ထြန္းလွ (ေပါက္ေတာ)၊ စာရင္းစစ္ ဦးေအာင္ေက်ာ္စိန္ (နတ္ေတာင္ျပင္) ႐ို႕ျဖစ္သည္။ အဖြဲ႕၀င္မ်ားမွာ ယခင္အတုိင္းျဖစ္သည္။

မ်က္ေမွာက္ကာလျပဳပ်င္ေဆာင္ရြက္မႈ (၁၉၉၈ မွ ၂၀၀၀ ျပည့္ထိ)

ထုိ႔ေနာက္ (၁၉၉၈-၉၉) ခုနွစ္တြင္ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေဂါပကအဖြဲ႕ကုိ သံဃနာယကအဖြဲ႕၏ရွိေမွာက္တြင္ ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းသည္။ ဤအဖြဲ႕မွ (၁၉၉၈) ခုႏွစ္တြင္ ဗုဒၶ၀င္႐ုပ္လုံး ႐ုပ္ႄကြမ်ားတည္ေဆာက္ျခင္း၊ (၁၉၉၉) ခုႏွစ္တြင္ ဇမၺဳပတိမင္းခၽြတ္ခန္း ဆင္းထုေတာ္တံကဲ တည္ေဆာက္ျခင္း၊ အုတ္လွကားမ်ား တက္လမ္းအမုိးေဆာင္ (၉) ေဆာင္ျပဳပ်င္တည္ေဆာက္ျခင္း၊ ေစတီရင္ျပင္လုံး ျပည့္ႄကြီျပားခင္းျခင္း၊ ကုသိႏၷာ႐ံု ႄကြီျပားခင္းျခင္း၊ (၁၉၉၉) ခုႏွစ္တြင္ ယခင္အလွဴသွ်င္ ဦးေက်ာ္၀င္းႏွင့္ မယားဦးသိန္းခင္မိသားစုက ေစတီလုံးျပည့္ျပန္လည္ေရႊဆီးခ်ပူေဇာ္ျခင္း၊ ေစတီ၏အေနာက္ေျမာက္ဘက္ၿမီၿပိဳျခင္းကုိ ျပန္လည္မြမ္းမံျခင္း၊ (၁၉၉၉) ခုႏွစ္ (၁၀) ကီလုိဒုိင္နမိုႏွင့္ (၁၈) ေကာင္အား မီးစက္သစ္၀ယ္ယူျခင္း၊ ေစတီေတာ္အား ညဇာသားတုိင္း လွ်ပ္စစ္မီးပူေဇာ္ျခင္း၊ လွကားထစ္ (၃၀) ထစ္ကုိ အသစ္မြမ္းမံျပဳပ်င္ျခင္း၊ ထီးေတာ္အသစ္ကုိ ျပန္ခ်ၿပီး လုိအပ္သည္မ်ားကုိ ျပန္လည္ျပဳပ်င္ကာ (၂၀၀၀) ျပည့္ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ (၁၅) ရက္မွ (၁၉) ရက္နိအထိ ပြဲလမ္းသဘင္က်င္းပကာ ေအာင္ျမင္စြာထီးတင္ပြဲကို က်င္းပသည္။ အထက္ပါျပဳလုပ္ေဆာင္ရြက္မႈ႐ို႕သည္ ေဂါပကမွဦးေဆာင္၍ ၿမိဳ႕ေရာနယ္ပါ ေစတနာသွ်င္မ်ားက လွဴဒါန္းေသာေငြေၾကးမ်ားျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဓမၼသဘင္တရားပြဲေတာ္ကုိလည္း (၁၉၉၅) ခုႏွစ္မွ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ဒီဇင္ဘာလတြင္က်င္းပလာခရာ ယခုႏွစ္ႏွင့္ဆုိပါလွ်င္ ပဥၥမအႀကိမ္ေျမာက္ၿပီျဖစ္သည္။ ဤဓမၼသဘင္တရားပြဲေတာ္မွ ရဟိသည့္အလွဴေငြမ်ားျဖင့္လည္း ေစတီေတာ္၏ေ၀ယ်ာ၀စၥ ဘက္စုံမြမ္းမံ တည္ေဆာက္ျခင္းမ်ားကုိ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္လွ်က္ဟိသည္။ ဤေဂါပက၏စာရင္းမွာ ေအာက္ပါအတုိင္း ျဖစ္သည္။

ၾသ၀ါဒနာယကဆရာေတာ္မ်ား
၁။ ဘဒၵႏၲဂႏၶမာလာဘိ၀ံသဓမၼစရိယ (၀ိနယပါရဂူ)၊ ၿမိဳ႕နယ္သံဃနာယကဥကၠဌ၊ လက္ပံျပားဆရာေတာ္
၂။ ဘဒၵႏၲ နာဂိႏၵ တပ္ေမာ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္၊ ၿမိဳ႕နယ္သံဃ၀န္ေဆာင္၊ အတြင္းေရးမွဴး
၃။ ဘဒၵႏၲ သုနႏၵ၊ ဓါတ္ေတာ္ေက်ာင္းတုိက္ (ေပါက္ေတာၿမိဳ႕)
၄။ ဘဒၵႏၲ ဣနၵာ၀ံသ၊ ဘ၀မ္းေက်ာင္းတုိက္၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕
၅။ ဘဒၵႏၲ စႏၵာ၀ရ၊ ေက်ာက္ဆိပ္ဆရာေတာ္ ႐ို႕ျဖစ္သည္။

ေစတီေတာ္ ေဂါပကအဖဲြ႕
၁။ ဦးေအာင္ေက်ာ္ၫြန္႔ (ေပါက္ေတာ) ဥကၠဌ
၂။ ဦးစုိးလွေအာင္ (ဒါးကုိင္ရြာ) ဒု-ဥကၠဌ
၃။ ဦးေမာင္စံထြန္း (သရြဲရြာ) ဒု-ဥကၠဌ
၄။ ဦးေအာင္စံသာ (ေပါက္ေတာ) အတြင္းေရးမွဴး
၅။ ဦးေမာင္ေက်ာ္ထြန္း (ေက်ာက္ဆိပ္) အတြင္းေရးမွဴး (၂)
၆။ ဦးေက်ာ္ထြန္းေအာင္ (ေပါက္ေတာ) အတြင္းေရးမွဴး (၃)
၇။ ဦးေမာင္သိန္းေခ် (ေပါက္ေတာ) ဘ႑ာေရးမွဴး
၈။ ဦးငႄကြင္းေအာင္ (ေပါက္ေတာ) ဘ႑ာေရးမွဴး (၂)
၉။ ဦးေမာင္ေက်ာ္သိန္း (ေပါက္ေတာ) ဘ႑ာေရးမွဴး (၃)
၁၀။ ဦးေအာင္ေက်ာ္စိန္ (နတ္ေတာင္ျပင္) စာရင္းစစ္
၁၁။ ဦးေအာင္ထြန္းလွ (ေပါက္ေတာ) စာရင္းစစ္ (၂)
၁၂။ ဦးေက်ာ္သာႀကီး (ေပါက္ေတာ) စာရင္းစစ္ (၃)
၁၃။ ဦးသာဇံေမာင္ (ေက်ာက္ဆိပ္) ျပန္ၾကားေရးမွဴး

ကၽြန္းရြာ (၁၂) ရြာႏွင့္ ၿမိဳ႕ေပၚရပ္ကြက္ (၅) ကြက္မွ အဖြဲ႕၀င္သုံးဦးစီ ပါဟိသည္။


အခန္း (၁၅)

လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေစတီ၀န္းက်င္မွ ဗုဒၶသာသနိကအေဆာက္အဦးမ်ား

လုိင္း႐ိုးေတာ္ဓါတ္တည္နီရာသည္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕မွ ေျမာက္အရပ္သုိ႔က်ေရာက္ၿပီး (၁) မုိင္ခြဲခန္႔၀ီးကြာသည္။ ဤေတာင္ကုန္းတည္ သီးသန္႔ေတာင္တလုံးအျဖစ္တည္ဟိသည္။ ေတာင္၏အျမင့္သည္ ေပ (၁၆၄) ခန္႔ဟိသည္။ ဤေစတီသုိ႔ ေပါက္ေတာလက္ပံျပားလမ္းအတုိင္း လားေရာက္ၿပီး သရြဲရြာသုိ႔မေရာက္မီ ေတာင္ေပါက္ကုိျဖတ္သည့္အခါ ဓါတ္ေတာင္ေအာက္ၿခီ ရင္ျပင္သုိ႔ေရာက္သည္။ ဤေတာင္ၿခီရင္ျပင္အနီး၌ ဘဒၵသိမ္တေဆာင္ကိုတြိရသည္။ ဤသိမ္ကုိ ေကာဇာ (၁၂၉၂) ခုႏွစ္က စစ္ေတြၿမိဳ႕နယ္၊ က်ားမေသာက္ကၽြန္းရြာမွ မသာႏုမိခင္က လွဴဒါန္းခသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ဤသိမ္ကုိ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ ေဂါပကအဖြဲ႕၀င္မ်ားျဖစ္ေသာ ဦးထြန္းစံခုိင္၊ ဦးေမာင္ထြန္းစိန္၊ ဦးသာပန္းဦး၊ ဦးငခူေခ်႐ို႕က ထပ္မံျပဳပ်င္ခကတ္သည္။

ဤသိမ္၏ေျမာက္ဘက္အနီးတြင္ ရီကန္တကန္ကိုတြိရသည္။ ဤကန္ကုိ မေဒါင္း (ေခၚ) မဲေဒါင္က တူးေဖာ္ခသည္။ ဤအရပ္၀န္းက်င္၌ ရွိကတူးေဖာ္ခေသာ ရီကန္ေဟာင္းမ်ားကုိလည္း တြိရသည္။ ယခုအခါ ဤေတာင္ၿခီရင္း၌ ဓါတ္ေတာင္ေက်ာင္း၊ သိမ္ေက်ာင္း၊ ဓါတ္လယ္ေက်ာင္း၊ ေတာေက်ာင္း၊ စိတၱသုခေက်ာင္း၊ ဓမၼိကရာမေက်ာင္း စသည့္ေက်ာင္းမ်ားက ေတာင္ၿခီ၀န္းက်င္တခုိ၌ ၀န္းရံလွ်က္တည္ဟိသည္။ ေစတီေတာ္ကုိ အရွိဘက္အုတ္လွကားမွစ၍ အေပၚသုိ႔တက္ရသည္။ ဤအုတ္လွကားကုိ အဂၤလိပ္ေခတ္က ရြာေခ်ာင္းႀကီးသား အုိးဒုံႏွင့္မိသားတစုက စ၍လွဴဒါန္းခၿပီး အုတ္လွကားအေပၚမွ မုဒ္ဦးျပႆဒ္ႏွင့္ အေဆာင္ (၇) ေဆာင္ကုိ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေဂါပကဥကၠဌ ဦးေမာင္ေက်ာ္သာလက္ထက္က အဖြဲ႕၀င္မ်ားႏွင့္ပူးေပါင္း၍ ျပဳလုပ္ခကတ္သည္။ ပ်က္စီးလားခသည့္နီရာတြင္ ဦးေမာင္သာလွလက္ထက္ ျပန္ေဆာက္လုပ္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ထုိ႔ေနာက္ (၁၉၉၂) ခုႏွစ္တြင္ ေဂါပကဥကၠဌ ဦးေမာင္အုိးစိန္က ဦးေဆာင္၍ ေနာက္ထပ္ အမုိးေဆာင္(၁၇) ခုကုိ ျပဳပ်င္ေဆာက္သည္။ တဖန္ (၁၉၉၉-၂၀၀၀) ျပည္ႏွစ္တြင္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ လုိင္႐ိုးေတာ္ေဂါပက ဦးေအာင္ေက်ာ္ၫြန္႔ႏွင့္ အသင္းသူအသင္းသားဦးေဆာင္၍ အမုိးေဆာင္ (၉) ေဆာင္ကုိ ထပ္မံျပဳလုပ္သည္။ အုတ္လွကားအထစ္မွာ စုစုေပါင္း (၁၈၈) ထစ္ဟိၿပီး အမုိးေဆာင္ (၃၃) ေဆာင္ႏွင့္ ရီခ်မ္းရီအုိးစင္ဇရပ္ (၁) ေဆာင္ဟိသည္။ အုတ္လွကားေစာင္းတန္းထက္၏အလယ္ေလာက္တြင္ ေျမာက္ဘက္ဘုရား သိမ္တေဆာင္ကုိတြိရသည္။ ဤသိမ္ထဲ၌ ဗုဒၶဆင္းထုသုံးဆူဟိသည္။ ဤအေဆာင္ႏွင့္ဘုရားဆင္းထုကုိ (၂၀၀၀) ျပည့္ႏွစ္တြင္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ရပ္ကြက္ (၁) နီ ဦးေအာင္ေက်ာ္ၫြန္႔မိခင္က လွဴဒါန္းခသည္။

ဤဘုရားသိမ္မွ ေျမာက္ဘက္သုိ႔ ေတာင္ပတ္လမ္းအတုိင္း အတန္ငယ္လားေရာက္ပါက ေတာင္၏ေက်ာက္စြန္းဖ်ား၌ (၂၈) ဆူဘုရားတည္ဟိသည္။ ဤဆင္းထုမ်ားကုိ ေဂါပကအဖြဲ႕ဦးေဆာင္၍ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားမ်ားကစုေပါင္း၍ လွဴဒါန္းသည္။ ေတာင္ကုန္း၏အရွိဘက္အုတ္လွကားမွဆက္၍ အေပၚသုိ႔တက္ေရာက္လွ်င္ ေစတီ၏ရင္ျပင္ကုိေရာက္သည္။ ေစတီ၏ရင္ျပင္သည္ စတုရန္းေပ (၇၀၀) ခန္႔က်ယ္၀န္းသည္။ ရင္ျပင္တခုလုံးကုိ နီပူေတာင္ေက်ာက္ႄကြီျပားမ်ားႏွင့္ (၁၉၆၁) ခုႏွစ္ကစ၍ ခင္းသည္။ ဤႄကြီျပားခင္းလုပ္ငန္းကုိ ေဂါပကေဟာင္း ဦးေမာင္ေက်ာ္သာလက္ထက္တြင္တႀကိမ္၊ ႄကြီျပားခင္းသည္။ ေစတီရင္ျပင္ ၀ဲယာ႐ို႕၌ အာ႐ံုခံသိမ္မ်ား၊ ကုသိႏၷာ႐ံု႐ို႕က ၀ုိင္းရံတည္ဟိသည္။ ေျမာက္ဘက္ကနီရာသည္ ဓါတ္ေတာ္ေအာက္ ၿမီနိမ့္ပုိင္းအရပ္ျဖစ္သည္။ အလွ်ား (၂၅) ေတာင္၊ အနံ (၁၂) ေတာင္ဟိသည္။ ကုသိႏၷာ႐ံုအတြင္း၌ ဇမၺဳပတိမင္းခၽြြတ္ခန္းအဂၤေတျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားေသာ ဆင္းထုေတာ္ဟိသည္။

ကုသိႏၷာ႐ံု၏အတြင္းမ်က္ႏွာျပင္မ်ား၌လည္း ဗုဒၶ၀င္႐ုပ္လုံး႐ုပ္ႄကြမ်ားေဖာ္ထားသည္။ ဤကုသိႏၷာ႐ံုကုိ (၁၉၉၃) ခုႏွစ္ကစ၍ ေဂါပကအဖြဲ႕မွဦးေဆာင္ကာေဆာက္လုပ္ၿပီး အတြင္းမွဆင္းထုေတာ္မ်ားကုိ (၁၉၉၈) ခုႏွစ္တြင္ အၿပီးသတ္ျပဳပ်င္သည္။ ဓါတ္ေတာ္၏အေနာက္ဘက္မွ အာ႐ံုခံသိမ္ကုိ (၁၃၃၇) ခုႏွစ္က ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ ကုန္သည္ႀကီး ဦးငန္းက်ားႏွင့္မယားမျမဦး မိသားတစုက ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းသည္။ ဤသိမ္အလွ်ားမွာ (၁၅) ေတာင္၊ အနံ ၁၀ေတာင္ဟိသည္။ ဤသိမ္အနီး၌ ၀သုေျႏၵနတ္႐ုပ္တည္ထားဟိသည္။ အေနာက္ဘက္ အာ႐ံုခံသိမ္ႏွင့္ပုံတူ သိမ္တေဆာင္ကို ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ရပ္ကြက္ (၂) နီ ျမသိင္ဂီေရႊဆုိင္ပုိင္သွ်င္ ေမာင္ထြန္းျမႏွင့္ မသန္းေဌးမိသားစုက (၁၃၆၂) ခုႏွစ္ သႀကၤန္မက်မွီအၿပီးလွဴဒါန္းရန္ ေဂါပကအဖြဲ႕သုိ႔ အသိပီးခသည္။

ဓါတ္ေတာ္၏ေတာင္ဘက္၌လည္း အာ႐ံုခံသိမ္တေဆာင္ကုိ တြိရသည္။ ဤသိမ္ကို ဓမၼစႀကၤာအာ႐ံုခံသိမ္ဟု ေခၚသည္။ ပဇာေၾကာင့္ဆုိေသာ္ ဤသိမ္ထဲ၌ ပဥၥ၀ဂၢီ ၅ ဦးအား ျမတ္စြာဘုရားသွ်င္မွ ဓမၼစႀကၤာတရားေဟာနီပုံ ထုလုပ္ထား၍ျဖစ္သည္။ ဤသိမ္ကို (၁၉၈၉) ခုႏွစ္က ေပါက္ေတာၿမိဳ႕အမွတ္ (၄) ရက္ကြက္နီ ဦးေမာင္ေက်ာ္သိန္းႏွင့္ မယားႏုႏုယဥ္ မိသားတစုက ေဆာက္လုပ္ချခင္းျဖစ္သည္။ ဤသိမ္အလွ်ားသည္ (၁၅) ေတာင္၊ အနံ (၁၀) ေတာင္က်ယ္၀န္းသည္။ သိမ္၏ေအာက္ၿခီၾကမ္းကုိ ႄကြီျပားျဖင့္ခင္းထားသည္။

အရွိဘက္က အာ႐ံုခံသိမ္ငယ္တေဆာင္ကုိလည္း (၁၉၈၈) ခုႏွစ္က ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ ကုန္သည္ႀကီး ဦးေအာင္ထြန္းလွႏွင့္ေရႊျမစိန္ မိသားစုကေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းသည္။ အခင္းပ်ဥ္ျဖစ္ၿပီး အမုိးမွာ သံျဖဴျဖစ္သည္။ အလွ်ား (၁၅) ေတာင္၊ အနံ (၁၀) ေတာင္ က်ယ္၀န္းသည္။ အထူးသျဖင့္ ေစတီျမတ္တည္ဟိရာ ကုန္းျမင့္၏မ်က္ႏွာျပင္သည္ မတ္ေစာက္သျဖင့္ မၾကာခဏ ၿမီၿပိဳက်ျခင္းဟိသည္။ ဤသုိ႔ၿပိဳက်ျခင္းကုိ လက္ဟိေဂါပကမွဦးေဆာင္၍ (၁၉၉၀) ခုႏွစ္က ေစတီ၏အရွိဘက္ကုိလည္းေကာင္း၊ (၁၉၉၄) ခုႏွစ္က ေစတီ၏အေနာက္ေျမာက္ေထာင့္ဘက္ကုိလည္းေကာင္း၊ အသီးသီးေငြေၾကးကုန္က်ခံ၍ ေက်ာက္ျပားတံတုိင္းမ်ားျဖင့္ ကာဆီးျပဳလုပ္ထားရသည္။


အခန္း (၁၆)

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္မွ အျခားထင္ရွားေသာဘုရားပုထုိးေစတီေတာ္မ်ား

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္သည္ ကၽြန္းႀကီးမ်ားျဖင့္ ပါ၀င္ဖြဲ႕စည္းထားေသာ ၿမိဳ႕နယ္တခုျဖစ္ပါသည္။ ကၽြန္းႀကီးမ်ားမွာ ရီျခားၿမီျခားတည္ဟိနီသည္။ ထုိထုိကၽြန္းအရပ္ဌာန႐ို႕၌ ရွိေဟာင္းသမုိင္း၀င္ ဘုရားပုထုိး ေစတီေတာ္မ်ားတည္ဟိသည္။ ယင္း႐ို႕၏အေၾကာင္းကုိ အက်ဥ္းခ်ဳံ႕၍ ဤအခန္း၌လက္လွမ္းမီသေလာက္ကုိစုစည္း၍ တင္ျပေပအံ့။

(က) အေနာက္ဖ႐ုံကာကၽြန္းမွ ဓါတ္မြီေတာ္မ်ား

၁။ ဆံေတာ္ရွင္ေစတီ

ဆံေတာ္ရွင္ေစတီသည္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္ အေနာက္ဖ႐ံုကာကၽြန္းတြင္ တည္ဟိသည္။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္တြင္ သာမက ရခုိင္ျပည္နယ္၌ တင္ရွားေသာ ေစတီတဆူျဖစ္သည္။ ျမတ္ဗုဒၶေဂါတမအသွ်င္သည္ ရခုိင္ျပည္သုိ႔ႄကြေရာက္ခၿပီးေနာက္ ခရီးအျပန္တြင္ ပင္လယ္သမုဒၵရာအနီးမွ ျဖတ္သန္း၍ ႄကြခ်ီသည့္အခါမွာ ေဇယ်ေသနအမည္ဟိေသာ နဂါးမင္းသည္ ဘုရားသွ်င္ကုိဖူးေျမာ္ၿပီး ကုိးကြယ္ရန္ ေတာင္းပန္ခ်က္အရ ဘုရားသွ်င္က ဆံေတာ္ႏွစ္ဆူကုိ ပီးသနားခသည္။ ထုိဆံေတာ္ႏွစ္ဆူကုိ နဂါးမင္း႐ို႕သည္ အေပၚမွ ေက်ာက္တုံးငယ္မ်ားျဖင့္ ေစတီတည္ထားခသည္။ ယင္းကုိ စႏၵသူရိယမင္းႀကီးကၾကားသိသျဖင့္ လားေရာက္ၿပီး ေစတီကုိ ျပဳပ်င္သည္ဟုဆိုသည္။ ထုိ႔ေနာက္ေ၀သာလီေခတ္သူရိယစၿႏၵားမင္းသည္ ေစတီကုိမြမ္းမံလွ်က္ ဖိနပ္မွသည္အထြတ္သုိ႔တုိင္ ေရႊလုံးျပည့္ခ်ခသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ မင္းဖေလာင္းႏွင့္ စုိးမဲက်ီ႐ို႕သည္ မြမ္းမံျပဳပ်င္ခသည္။ ဘုရားပြဲကုိႏွစ္စဥ္ နတ္ေတာ္လတြင္က်င္းပၿပီး ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ စည္ကားေသာ ဘုရားပြဲေတာ္ျဖစ္သည္။

၂။ ေမးငူဓါတ္

ေမးငူဓါတ္သည္ ၿမီငူကၽြန္း၏အေနာက္ဖက္ကမ္းအလယ္ေလာက္တြင္တည္ဟိသည္။ ဓါတ္ေတာ္တည္ဟိရာေတာင္ကုိ ေသလာပဗၺတေတာင္ဟုတြင္ေခၚၿပီး မင္းဖေလာင္းက သကၠရာဇ္ (၉၄၇) ခုႏွစ္တြင္ ျပန္လည္တည္ထားခသည္။ ဤေစတီတည္ရာကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ေမးငူကၽြန္း၊ ယင္းမွ ၿမီငူကၽြန္းဟုေခၚတြင္သည္။

၃။ သလုံးေတာ္ဓါတ္

သလုံးေတာ္ဓါတ္မွာ ၿမီငူကၽြန္း၏အေနာက္ဘက္ကမ္းၿခီေျမာက္ဘက္တြင္ တည္ဟိသည္။ ဤဓါတ္ကုိ သားလြဲေတာ္ဓါတ္၊ သလုံးေတာ္ဓါတ္ဟုလည္းေခၚေၾကာင္းသိရသည္။ သမုိင္း၀င္ဓါတ္ေတာ္တဆူျဖစ္သည္။

၄။ မ်က္ေမွာင္ေတာ္ဓါတ္

ဤေစတီသည္ ၿမီငူကၽြန္း၏ေျမာက္ဘက္ ယာတုိက္ရြာအရွိေျမာက္ဘက္တြင္တည္ဟိသည္။ ယခုျမင္ရေသာ ေစတီေတာ္သည္ ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီးၿပီးေသာအခါမွ ျပန္လည္၍ မြမ္းမံျပဳလုပ္ထားပုံျဖစ္သည္။

၅။ လက္ယာသလုံးေတာ္ဓါတ္

ဤေစတီမွာ ၿမီငူကၽြန္းျဂင္းေခ်ာင္းဘုန္းႀကီးေက်ာင္းပရ၀ုဏ္၌ တည္ဟိသည္။ ဤေစတီေတာ္၏သမုိင္းမွာ သာသနာသကၠရာဇ္ (၂၁၈) ခုႏွစ္တြင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးက ဦးစြာတည္ခေၾကာင္းဆုိသည္။ ဒုတိယအႀကိမ္ကုိ မင္းဖေလာင္းက သကၠရာဇ္ (၉၄၇) ခုႏွစ္တြင္ ျပဳပ်င္သည္။ တတိယအႀကိမ္ကား ခရစ္ (၁၈၃၈) ခုႏွစ္တြင္ ၿမီငူကၽြန္းေတာေန ဆရာေတာ္ကလည္းေကာင္း၊ စတုတအႀကိမ္ကုိ ၿဂင္းေခ်ာင္းဆရာေတာ္ႀကီး ဦးပဒုံမႏွင့္ ဒကာဒကာမမ်ားက ေကာဇာ (၁၃၁၂) ခုႏွစ္တြင္ ျပဳပ်င္ခကတ္သည္။

(ခ) အလယ္ဖ႐ံုကာကၽြန္းမွ ဓါတ္မြီေတာ္မ်ား

၁။ အူမေတာ္ဓါတ္

အူမေတာ္ဓါတ္သည္ လြမ္းဦးရြာ၏ အေနာက္ဘက္ကုန္းျမင့္ ေတာင္ထိပ္ေပၚတြင္တည္ဟိသည္။ ဘုရားသွ်င္ႏုငယ္စဥ္က ခ်ီမင္းျဖစ္ခေၾကာင္း ဆုိသည္။ ဤေတာင္ကုန္းကုိ နီလပဗၺတေတာင္ဟုေခၚသည္။ ဤဓါတ္ေတာ္ကုိ ေခတ္အဆက္ဆက္ကျပဳပ်င္လာခၿပီး (၁၉၉၇) ခုႏွစ္က တႀကိမ္ျပဳပ်င္ခသည္။ ယခုအခါ ဤေစတီကုိ သွ်င္ရြာႏွစ္ရြာ၊ စက္ႏုိး၊ နတ္ေတာင္၊ ေက်ာက္တန္း၊ ေက်ာက္ေတာင္၊ ျပင္မ၊ နတ္စာရင္း၊ ခေမာင္းေခ်ာင္း၊ လြမ္းဦးစသည့္ရြာမ်ားက ကုိးကြယ္နီကတ္သည္။

၂။ ရင္အုံေတာ္ဓါတ္

ဤဓါတ္သည္ ပိႏၷဲေခ်ာင္းကၽြန္း၏ အရွိဘက္ေတာင္တန္းေတာင္ထိပ္တြင္ တည္ဟိသည္။ ကၽြန္းေျမာက္ဘက္ အစိပ္အပုိင္းျဖစ္သည္။ ျမင့္ဂါရြာ၏အရွိဘက္ (၄) ဖာလုံခန္႔အကြာတြင္ တည္ဟိသည္။ ဗုဒၶႏုငယ္စဥ္က ဧဏီသားျဖစ္ခေၾကာင္းဆုိသည္။ ယခုျမင္ရေသာ ေစတီမွာ အဂၤလိပ္ေခတ္ကလက္ရာျဖစ္သည္။ ယင္းအခ်ိန္ကပင္ ဤေစတီရင္ျပင္ေပၚ၌ အေနာက္ဘက္တြင္ အာ႐ံုခံသိမ္တေဆာင္ဟိၿပီး ယင္း၏အထဲ၌ ေက်ာက္ဆင္းထုတဆူ ဟိသည္။ ေစတီ၏ေတာင္ဘက္၌လည္းေကာင္း၊ အရွိဘက္၊ အေနာက္ဘက္႐ို႕၌ လည္းေကာင္း အာ႐ံုခံသိမ္ဟိသည္။ ေစတီေပၚသုိ႔ ေတာင္ဘက္အုတ္လွကာမွတက္ရသည္။ လမ္းတေလွ်ာက္၌ ေစာင္းတန္းအမုိးဟိသည္။ ယခုအခ်ဳိ႕ ပ်က္စီးနီလတ္ၿပီ။ ေတာင္ၿခီရင္းတြင္လည္း သိမ္ထဲ၌ ဗုဒၶေက်ာက္ဆင္းထု (၃) ဆူကုိ တြိရသည္။ ဤေစတီကုိ ယခုအခါ ျမင့္ဂါ (ရြာသစ္)၊ ၾကက္သေရ၊ ရႊီပေတ၊ ေတာင္ေခ်ာင္ (ရြာသစ္)၊ ေတာင္ေခ်ာင္ (ရြာေဟာင္း)၊ ေက်ာက္ကုတင္၊ ကမ္းပုိင္းႀကီး၊ ဇီးခ်ဳိေမာ္ရြာ႐ို႕က ကုိးကြယ္လွ်က္ဟိနီသည္။

၃။ လွ်ာေခ်ဓါတ္

ဤဓါတ္သည္ ရင္အုံေတာ္ေစတီ၏ ေတာင္ဘက္ေတာင္ကုန္း၌ဟိသည္။ ေတာင္ကုန္းအျခားျဖစ္သည္။ ဤေတာင္ကုန္းျမင့္၌မူ ေစတီ (၂) ဆူကုိတြိရသည္။ ၾကက္တူေရြး တဇစ္ျဖစ္ေၾကာင္းဆုိသည္။ ဓါတ္ေတာ္မွာ လွ်ာေတာ္ဓါတ္(ဇီ၀ွါ) ျဖစ္သည္။ ဤေစတီေတာ္ (၂) ဆူေအာက္ အေနာက္ဘက္တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းဟိသည္။ ဤဘုန္းႀကီးေက်ာင္းကုိ ၾကက္သေရရြာမွ ကုိးကြယ္သည္။ ဤေစတီ (၂) ဆူကုိမူ ၾကက္သေရရြာသားမ်ားက ျပဳပ်င္ထားကတ္သည္။ ေစတီအေဟာင္းကုိ ခရစ္ (၁၉၈၃( ခုႏွစ္က ျပန္လည္ျပဳပ်င္ထားျခင္းျဖစ္သည္။

၄။ နဖူးေတာ္ဓါတ္

ဤေစတီတည္ဟိရာဓါတ္ကုိ ဖူးေတာင္ဟုေခၚသည္။ ဤေစတီမွာ လွ်ာေခ်ဓါတ္၏ေတာင္ဘက္ကုန္းျမင့္တြင္ တည္ဟိသည္။ စာမရီငွက္တဇစ္ျဖစ္ခေၾကာင္းဆုိသည္။ ဤဓါတ္ကုိ ယခုအခါ စက္ႏုိးရြာသားမ်ားက ျပဳပ်င္ကုိးကြယ္ထားကတ္သည္။ ယခုျမင္ရေသာေစတီပုံသည္ ခရစ္ (၁၉၇၅) ခုႏွစ္က ျပဳပ်င္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ဓါတ္ေတာက္သည္ဟုသိရသည္။

၅။ ကၽြန္းဦးေစတီ

ပိႏၷဲေခ်ာင္းကၽြန္း၏အေနာက္ဘက္ေတာင္ေမာ္ဦးရြာ၏ အရွိဘက္အနီးကုန္းျမင့္ငယ္ေပၚ၌ ေစတီတဆူကုိတြိရသည္။ ထုိေစတီကုိ ကၽြန္းဦးေစတီဟုေခၚသည္။ ဤကုန္းျမင့္ကို ရွိကပင္ဇာတီေတာင္ဟုေခၚသည္။ ယခင္ ေစတီအေဟာင္းကုိ ၿဖိဳဖ်က္၍ (၁၉၉၇) ခုႏွစ္က ျပန္လည္ျပဳပ်င္ထားကတ္သည္။ ေစတီကုိ ေတာင္ေမာ္ဦး ရြာသားမ်ားက ကုိးကြယ္နီသည္။

၆။ တန္းခြန္တုိင္ေစတီ

ကၽြန္းဦးေစတီမွ ေတာင္ဘက္သုိ႔လာလွ်င္ ေက်ာက္ျပင္ရြာကုိေရာက္သည္။ ဤရြာ၏ေတာင္ဘက္ရြာအနီးတြင္ ေစတီငယ္တဆူကုိ တြိရသည္။ ယင္းေစတီကုိ တန္းခြန္တုိင္ေစတီဟုေခၚသည္။ ယခင္ေစတီေဟာင္း (၂) ဆူကုိၿဖိဳဖ်က္ၿပီး ယခုျပန္လည္၍ တဆူတည္းစုေပါင္းကာတည္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ယခုျမင္ရေသာေစတီကုိ (၁၉၈၅) ခုႏွစ္က ျပန္လည္ျပဳပ်င္ထားျခင္းျဖစ္သည္။

၇။ မာလာေတာ္ဓါတ္

ေက်ာက္ျပင္ရြာမွ ေတာင္ဘက္သုိ႔အစဥ္အတုိင္းလာလွ်င္ ပိႏၷဲေခ်ာင္းရြာကုိေရာက္သည္။ ယင္းမွေတာင္ဘက္သုိ႔ လာလွ်င္ ႀကိမ္ခုံျပင္ (ကုလားရြာ) ကုိ ေရာက္သည္။ ယင္းရြာ၏အထက္ အေနာက္ဘက္တြင္ မာလာေတာ္ဓါတ္ တည္ဟိသည္။ ဤမာလာေတာ္ဓါတ္တည္ဟိရာ ကုန္းအမည္ကုိ မသိရသိမ့္ေပ။ ဤဓါတ္ေေတာ္ကုိ ပိႏၷဲေခ်ာင္းရြာကဒုိင္ခံၿပီး ဆင္တေမာ္အုပ္စုႏွင့္ပိႏၷဲေခ်ာင္းအုပ္စုက ကုိးကြယ္သည္။ ေစတီရင္ျပင္၌ အာ႐ံုခံသိမ္တခု၊ ေစတီ၏ အေနာက္ဘက္ ဆင္းလမ္းတြင္ ဓမၼာ႐ံုႀကီးႏွင့္ ရွိေဟာင္းေက်ာက္ဆင္းထုေတာ္တဆူ ဟိသည္။

၈။ ထီးျဖဴမုိးေစတီ

မာလာေတာ္ဓါတ္၏ေတာင္ဘက္တြင္ ထီးျဖဴမုိးေစတီကုိ တြိရသည္။ ဤေစတီ၏အရွိဘက္တြင္ မညင္းကုိင္း (ခမီး) ရြာကုိ တြိရသည္။ ထီးျဖဴမုိးေစတီဟုတြင္ေခၚျခင္းမွာ ထီးျဖဴမုိးေတာင္ကုိ အစြဲျပဳ၍ ေခၚတြင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဤေစတီကုိ ခမီးရြာမညင္းကုိင္းက အနီးကပ္ကုိးကြယ္သည္။ ေစတီကုိ (၁၉၉၆) ခုႏွစ္က အသစ္ျပန္လည္ ျပဳပ်င္ထားခကတ္သည္။

၉။ သွ်င္ထြီးမေစတီ (ဆင္ထိန္းမေစတီ)

ထီးျဖဴမုိးေစတီမွ ေတာင္ဘက္အရပ္သုိ႔လာလွ်င္ (၃) ဖာလုံခန္႔ ေတာင္ၿခီရင္းကုန္းျမင့္တခုတြင္ ေစတီငယ္တဆူကုိ တြိရသည္။ ဤေစတီငယ္ကုိ သွ်င္ထြီးမေစတီဟုတြင္ေခၚသည္။ ေစတီေဟာင္းကုိ (၁၉၉၇) ခုႏွစ္က ၿဖိဳဖ်က္၍ ျပန္လည္ျပဳပ်င္ခကတ္သည္။ ဘားၫိုသူေဌးႏွင့္ ဘားဘူသူေဌးညီမငယ္ သွ်င္ထြီးမကတည္ထားခေၾကာင္း ဆုိသည္။ ဆရာေမာင္ဗသိန္းက ဆင္ထိန္းမေစတီဟုသာ ေဖာ္ျပသည္။

၁၀။ ဘာညိဳေတာင္ေစတီ

ဘာညိဳေတာင္သည္ သွ်င္ရြာ၏အရွိဘက္တမုိင္ခန္႔အကြာတြင္ တည္ဟိသည္။ ဘာညိဳေတာင္ထိပ္၌ ရွိကေစတီပ်က္တဆူဟိခသည္။ ဤဘာၫိုေစတီမွာ ရွိေဟာင္းေစတီျဖစ္သည္။ ဘာၫိုသူေဌးကတည္ခေၾကာင္း သိရသည္။

(ဂ) ေတာင္ရင္းကၽြန္းမွဓါတ္မြီေတာ္မ်ား

၁။ လက္ဖန္ေတာ္ဓါတ္

ေတာင္ရင္းကၽြန္း၏ေျမာက္ဘက္ပုိင္း လက္ပံျပားရြာဘုန္းႀကီးေက်ာင္းထဲ၌ လက္ဖန္ေတာ္ဓါတ္တဆူဟိသည္။ ေစတီမွာအျမင့္ (၂၇) ေတာင္ျမင့္သည္။ လုံးပတ္မွာ (၆၂) ေတာင္ဟိၿပီး ေျမာက္ဦးေခတ္ကတည္ခသည္။ ေကာဇာ (၁၃၄၂) ခုႏွစ္တြင္ ဆရာေတာ္ႀကီးဦးဂႏၶ၀ံသကဦးေဆာင္၍ ရြာသားမ်ားႏွင့္ပူးေပါင္းကာ မြမ္းမံျပဳပ်င္ခကတ္သည္။

၂။ ဒုံးမေစတီ

လက္ပံျပားရြာထဲ၌ ဟိနီသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္ က်ိန္းဒုံးၫို (စႏၵ၀ိဇယရာဇာ) မင္းကတည္ထားချခင္းျဖစ္သည္။ ဒုံးညုိတည္၍ ဒုံးမေစတီဟုတြင္ေခၚသည္။ ဤေစတီကုိ သိမ္အတြင္း၌ ေဆာက္လုပ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ အျမင့္ (၁၅) ေတာင္ခန္႔ျမင့္သည္။ ေက်ာက္သားပကတိျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားသည္။ ေစတီလုံးပိတ္ျဖစ္သည္။ ယခုအခါ ၿပိဳပ်က္လွ်က္ဟိနီသည္။

၃။ နရတ္စားပုထိုးေတာ္

လက္ဖန္ေတာ္ေစတီ၏အရွိေတာင္ေထာင့္အရပ္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း၀င္းထဲ၌ ရွိေဟာင္းပုထုိးေတာ္ ေစတီတဆူကုိ တြိရသည္။ ေက်ာက္ျဖင့္တည္ေဆာက္ထားခသည္။ (၁၉၆၈) ခုႏွစ္က မုန္းတုိင္းဒဏ္ေၾကာင့္ ၿပိဳပ်က္ခရသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္ နရတ္စားအမတ္တည္ထားခေသာ ပုထုိးေတာ္ျဖစ္သည္။

၄။ ျပည္တန္းခြန္ေစတီ

မေနာ္သီရိရြာ၏အရွိဘက္ေတာင္ပူစာ၌ ရွိေဟာင္းသမုိင္း၀င္ေစတီတဆူကုိ တြိရသည္။ ေစတီေဟာင္းကုိ ယခုအခါ ေဂါပကအဖြဲ႕မွ ျပဳပ်င္လွ်က္ဟိနီသည္။ နဂုိအုတ္ေစတီျဖစ္သည္။ ယခုအခါ ဤေတာင္ကုိ သီရိ၀ဎနဟု အမည္တြင္သည္။

၅။ ေမာလိပ္ေစတီ

ေမာလိပ္ရြာေဟာင္း ေက်ာင္းၿခံ၀င္းထဲ၌လည္း ရွိေဟာင္းေစတီတဆူကုိ တြိရသည္။ ဤေစတီကုိ ေက်ာက္ျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားသည္။ ေမာလိပ္ရြာမွာကား ၿပိဳပ်က္လားခၿပီ။ သုိ႔ေသာ္လည္း ဤကၽြန္းရြာဟိေစတီကုိ ယခုအခါ အုတ္ျဖင့္ လက္ပံျပားဆရာေတာ္က ဦးေဆာင္၍ တည္ေဆာက္နီသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္က ေစတီျဖစ္သည္။

၆။ ေတာင္ရင္းကၽြန္းမွ ဓါတ္ေစတီေတာ္မ်ား

ေတာင္ရင္းကၽြန္းမွ ဓါတ္ေစတိီေတာ္မ်ားကုိ ဦးမင္းေအာင္ ရြီးသားသည့္ (နာဂဒီပရာဇ၀ံသသေခၤပက်မ္း) ႏွင့္ ႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာ ေအာင္မဂၤလာနာမ္ေတာ္ရွင္သမုိင္းက်မ္း၌ ပါဟိေၾကာင္း တဆင့္သိရသည္။ ေတာင္ရင္းကၽြန္း အရပ္၌ သမုိင္း၀င္ဓါတ္ေတာ္ (၁၈) ဆူဟိခရာ ယင္းမွ (၆) ဆူ တည္နီရာကုိ ဤသုိ႔ေဖာ္ျပထားသည္။

(၁) ႀကိမ္ေခြေမာ္ရြာအနီး ။ နာလိကပဗၺေတာင္မွ နမ္ေတာ္ေစတီ
(၂) မေနာ္သီရိရြာအနီး ။ ဥႆဘပဗၺတေတာင္မွ စကၡဳေတာ္ဓါတ္
(၃) တပ္ေမာ္ရြာအနီး ။ ကမိပဗၺတေတာင္မွ လက္႐ိုးေတာ္ဓါတ္
(၄) လက္ပံျပားရြာအနီး ။ - - - - -မွ လက္၀ဲလက္ပန္ေတာ္ဓါတ္
(၅) - --- - - ။ ႑သီပဗၺတေတာင္မွ ႏုတ္ခမ္းေတာ္ဓါတ္
(၆) ေက်ာက္ဆစ္ရြာ ။ ၀ဏၰေဒ၀ေတာင္မွ ေက်ာက္ဆစ္ဓါတ္

မွတ္ခ်က္။ ။ နံပါတ္ (၄) မွ ဓါတ္ေတာ္တည္ဟိရာ ကုန္းအမည္ႏွင့္ နံပါတ္ (၅) မွ ဓါတ္ေတာ္တည္ဟိရာကုိ ရွာေဖြေလ့လာဆဲျဖစ္ေၾကာင္းသိရသည္။

၇။ ေတာင္းဖူးဘုရားႀကီး

ေတာင္းဖူးရြာသည္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္၏အေနာက္ဘက္ (၅) မုိင္ခန္႔အကြာတြင္ တည္ဟိသည္။ ေတာင္ရင္းကၽြန္းဦးလည္းျဖစ္သည္။ ဤဘုရားဆင္းထုႀကီးကုိ တိေလာကမာရဇိန္ (ဆုေတာင္းျပည့္) ဟု အမည္ရသည္။ သကၠရာဇ္ (၈၉၃) ခုႏွစ္တြင္ နန္းတက္ေသာ မင္းဖေလာင္းသည္ သကၠရာဇ္ (၉၄၇) ခုႏွစ္တြင္ ဓါတ္ေတာ္မြီေတာ္အဆူဆူကုိ နႏၵပဗၺတေတာင္ပါးမြီးေတာ္ဓါတ္မွစ၍ သီလပဗၺတဦးရာဇ္ေတာင္အဆုံး (၁၇) ရပ္႐ို႕၌ ေစတီပုထုိးတည္ထားခလီရာ ေမးငူေတာ္၊ ရင္အုံေတာ္၊ သလုံးေတာ္ စေသာဓါတ္မ်ားကုိ ေစတီပုထုိးတည္ရန္အတြက္ လီွသဘင္ဆင္ယင္၍ ႄကြျမန္းလာခရာ ကၽြဲကူးျမစ္လက္၀ဲဘက္ကမ္း ေတာင္ယံတြင္ ေခတၱယာယီကိန္း၀ပ္ေတာ္မူသည္။ ထုိအခါ ၀န္းက်င္ဂါမဇာနပုဒ္ျပည္သူမ်ားက စုေပါင္းညီၫြတ္ၿပီး ဤအရပ္တြင္ ထာ၀ရဓါတ္ေတာ္တဆူကိန္း၀ပ္သင့္ေၾကာင္း ေတာင္းပန္မႈအရ ေတာင္းဖူးသည္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ (ေတာင္းဖူး) ဟုေခၚတြင္သည္။ ဤဘုရားဆင္းထုႀကီးကုိ ဦးတိကၡအမည္ဟိေသာပုဂၢိဳလ္သည္ ရခုိင္ျပည္နယ္အႏွံ႔ႏွဳိးေဆာ္လွ်က္ ၿမီပုံမွပန္းရံဆရာ ဦးျဖဴသာထြန္းက သကၠရာဇ္ (၁၂၃၇) ခု တန္ခူးလျပည့္ေက်ာ္ (၂) ရက္၊ အဂၤါနိနံနက္တြင္ ဘုရားႀကီးကုိ တည္ထားခသည္။ ဥာဏ္ေတာ္အျမင့္္ (၂၂) ေပဟိသည္။

၈။ ရတနာမုနိသြန္းစက္ေတာ္

ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္ျပားကၽြန္း နေဂြးကၽြန္းရြာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းတုိက္၌သီတင္းသုံးလွ်က္ဟိေသာ သြန္းစက္ေတာ္တဆူမွာ ရတနာမုနိဟူ၍ အမည္ရသည္။ ယင္းဘုရားႀကီးကုိ ေကာဇာ (၁၂၇၂) ခုႏွစ္က ယင္း၏ေက်ာင္းတုိက္ထဲ၌ သြန္းလုပ္ခသည္။ ဥာဏ္ေတာ္မွာ (၅) ေပျမင့္သည္။ ယခုတင္ျပခေသာ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္မွ ဘုရားပုထုိးေစတီေတာ္မ်ားအေၾကာင္းသည္ လက္လွမ္းမီသမ်ကုိ ေလ့လာစုေဆာင္း၍ တင္ျပျခင္းရာျဖစ္သည္။ တင္ျပရာ၌ ရပ္လူႀကီး၊ ရြာလူႀကီးမ်ားကေျပာျပခ်က္မ်ား၊ မဂၢဇင္းစာအုပ္မ်ားမွ ကုိးကားခ်က္မ်ားကုိ သင့္ေတာ္သလိုၫိွႏွဳိင္းလွ်က္ ရြီးသားျခင္းလည္းျဖစ္သည္။ အက်ယ္ႏွင့္တိက်ႏုိင္မည့္ သမုိင္းျဖစ္ရပ္မ်ားကုိ ေနာက္သုေတသီမ်ားက ေလ့လာဆန္းစစ္၍ တင္ျပပါရန္ ႏုိးေဆာ္အပ္ေပသည္။

က်မ္းကုိး
၁။ ေမာင္ဗသိန္း။ ။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕နယ္အေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ။ ေပါက္ေတာေရႊၿမီ မဂၢဇင္းအမွတ္ (၁)
၂။ ဓညသွ်င္။ ။ ရခုိင္ျပည္နယ္ဘုရားႀကီးတဆူ။ ေပါက္ေတာေရႊၿမီ မဂၢဇင္းအမွတ္(၁)
၃။ လက္ပံျပားဆရာေတာ္ ဦးဂႏၶမာလာဘိ၀ံသ(ဓမၼစရိယ) ၀ိနယပါရဂူ၏ ေျပာျပခ်က္မ်ား
၄။ မညင္းကုိင္းကၽြန္းရြာမွ ဘုရားတကာ ဦးေမာင္ေအးႏွင့္ ဦးေအာင္ျမစိန္႐ို႕၏ေျပာျပခ်က္မ်ား
၅။ စာရြီးသူ ၂၈-၃-၂၀၀၁ နိက အလယ္ဖ႐ံုကာကၽြန္း ကြင္းဆင္းေလ့လာမႈမွတ္တမ္း


အခန္း (၁၇)

လုိင္႐ုိးေတာ္ (ဂီ၀ွါ) ဓါတ္ေတာ္ေရာင္ျခည္ေတာ္ ကြန္႔ျမဴးသည္ကုိ ဖူးျမင္ရသူမ်ားႏွင့္တြိဆုံျခင္း

ရခုိင္ျပည္၊ စစ္ေတြခ႐ိုင္၊ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕၏အေနာက္ေျမာက္ဖက္အရပ္ (၁) မုိင္ခန္႔အကြာတြင္တည္ဟိေသာ ဗုဒၶဘုရားသခင္၏လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ကိန္း၀ပ္ရာ ကေပါတဂီရိေတာင္ေပၚမွ ဓါတ္ေတာ္တဆူသည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏စစ္မွန္ေသာ ဓါတ္ေတာ္တဆူျဖစ္ေၾကာင္းကုိ အထက္တြင္ ယွင္းလင္းတင္ျပခၿပီးျဖစ္ပါသည္။ ဤဓါတ္ေတာ္သည္ ေဂါတမဘုရားသွ်င္၏ခႏၶာကုိယ္မွ ႄကြင္းက်န္တည္ဟိနီေသာ ဓါတ္ေတာ္တဆူျဖစ္သျဖင့္ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေတာ္ျမတ္ႀကီးသည္ မၾကာခဏဆုိသလုိ ေရာင္ေတာ္ကြန္ျမဴး ဓါတ္ေတာက္ပါသည္။ ရခုိင္ဘုရင္အဆက္ဆက္လည္း ဤဓါတ္ေတာ္ႀကီးကုိ ေခတ္အဆက္ဆက္ပူေဇာ္ၿပီး ျပဳပ်င္မြမ္းမံခကတ္ပါသည္။

ေကာဇာသကၠရာဇ္ (၁၂၇၀) ခုႏွစ္သုိ႔ ေရာက္သည့္အခါ ဓါတ္ေတာ္ႀကီးသည္ ေရာင္ေတာ္ကြန္႔ျမဴးသည္ကုိ ရြာေခ်ာင္းႀကီးရြာက ရြာသူရြာသားမ်ား႐ို႕သည္ အံ့ဖြယ္သရဲ ဖူးတြိခရပါသည္။ ယခုလုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ေရာင္ေတာ္ ကြန္႔ျမဴးျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ကုိယ္တုိင္ကုိယ္က်တြိျမင္ဖူးေသာ လူႏွစ္ေယာက္၏ေျပာျပခ်က္ကုိ တင္ျပေဆြးေႏြးဖုိ႔ျဖစ္ပါသည္။ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ ေရာင္ေတာ္ကြန္ျမဴးျခင္းကုိ အာ႐ံုယူၿပီး ကုသုိလ္ ပြားမ်ားႏုိင္ကတ္ပါစီ။ ပထမဦးဆုံးေရာင္ေတာ္ကြန္႔ျမဴးသည္ကုိ ဖူးျမင္ခရသူမွာ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ ရပ္ကြက္ (၃) ၿမိဳ႕နယ္ က်န္းမာေရးဌာနမွ စာေရးႀကီး ဦးေအးေက်ာ္အသက္ (၅၀) ႏွစ္ ျဖစ္ပါသည္။ ဦးေအးေက်ာ္သည္ (၁၉၈၈) ခုႏွစ္ ေမလ (၂) ရက္ ည (၈) နာရီအခ်ိန္မွာ ၿမိဳ႕ထဲမွ ဓါတ္ေတာင္ေက်ာင္းသုိ႔ ကိစၥတခုျဖင့္လားေရာက္ခပါသည္။ လားေရာက္ရာ၌ စစ္ေတြၿမိဳ႕မွ မေနာစိတၱပၸဆရာႀကီး ဦးေမာင္သန္းႏွင့္ ဦးထြန္းလွစိန္႐ို႕လည္းပါပါသည္။ လမ္းမွာလားနီရင္း ဓါတ္ေတာ္က အေရာင္သည္ ဖ်တ္ကနန္႕ ဖ်တ္ကနန္႕လင္းလက္လာသည္ကုိ တြိရသည္။ ဓါတ္ေတာ္၏နပ်ိဳးဖူးနီရာက ေရာင္ျခည္ေတာ္သည္ ငွက္ေတာင္ျဖန္႔သကဲ့သုိ႔ ေဘးသုိ႔ကား၍ထြက္လာပါသည္။ ၿပီးလွ်င္ေရာင္ျခည္ေတာ္သည္ နပ်ိဳးဖူးနီရာသုိ႔ပင္ ျပန္၀င္လားပါသည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ ေဘးသုိ႔ျဖန္႔လုိက္ ျပန္၀င္လုိက္ျဖင့္ သုံးႀကိမ္တိတိျဖစ္ေပၚသည္ကုိ ကုိယ္တုိင္ကိုယ္က် ျမင္တြိခရသည္။

ေနာက္တခါ ဦးေအးေက်ာ္သည္ ဓါတ္ေတာ္ေရာင္ျခည္ကြန္႔ျမဴးသည္ကုိ (၁၉၉၉) ခုႏွစ္ ေဆာင္လရာသီမွာ ဖူးျမင္ခရသည္။ သူသည္ကိစၥတခုႏွင့္ နီအိမ္မွ ဆီး႐ုံသုိ႔ ညဇာ (၁၀) နာရီတြင္ လားသည္။ ဆီး႐ံုသုိ႔ေရာက္ၿပီး ကိစၥမ်ားကုိေဆာင္ရြက္ၿပီးသည့္အခါ ဆီး႐ုံမွအေနာက္ဖက္ လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္ဘက္သုိ႔ မေမ်ာ္လင့္ပဲ လွမ္းေမ်ာ္ၾကည့္မိသည့္အခါမွာ ေရာင္ေတာ္ကြန္႔ျမဴးနီသည္ကုိ ဒုတိယအႀကိမ္ ဖူးတြိခရသည္။ ယခု ဓါတ္ေတာ္ကြန္႔ျမဴးျခင္းသည္ ယခင္ကႏွင့္မတူပါ။ နပ်ိဳးဖူးနီရာက မာက်ဴရီမီးလုံးကဲ့သုိ႔ အလင္းထြက္ေပၚသည္။ ဤအလင္းသည္ ၿငိမ္လုိက္လင္းလုိက္ျဖင့္ ျဖစ္ေပၚနီခသည္ကို အ့ံၾသစြာ ဖူးျမင္ခရသည္။

ေနာက္လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္မွ ေရာင္ျခည္ေတာ္ကြန္႔ျမဴးျခင္းကုိ ဖူးျမင္ခရသူတဦးမွာ ဦးသာခုိင္ (အသက္-၆၀) ျဖစ္ပါသည္။ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ ရပ္ကြက္ (၁) မွာ နီၿပီး စ်ီးထဲမွာ ဆုိင္ေရာင္းပါသည္။ သူအသက္ (၈) ႏွစ္သားအရြယ္မွာ ေပါက္ေတာေက်ာင္းဆရာေတာ္ ဦးက၀ိႏၵထံမွာ ေက်ာင္းသားတပည့္ဘ၀ျဖင့္ နီထိုင္ခသည္။ ေဆာင္းရာသီတနိမွာ ဆရာေတာ္ႀကီးႏွင့္ ဦးသာခုိင္႐ို႕သည္ မီးလႈံနီယင္း ညဥ္႔ (၁၀) နာရီေလာက္မွာ ဓါတ္ေတာ္ဘက္ကုိ ဆရာေတာ္ကလွည့္ၾကည့္မိရာ ဓါတ္ေတာ္ေရာင္ျခည္ ကြန္႔ျမဴးနီသည္ကုိ ျမင္ရသျဖင့္ ဆရာေတာ္က ဦးသာခုိင္႐ို႕ကုိ ခ်က္ခ်င္းဖူးျမင္ရန္ေျပာလတ္ရာ ဦးသာခုိင္ကုိယ္တုိင္ မ်က္၀ါးထင္ထင္တြိျမင္ၿပီး ဖူးျမင္ခရသည္။ ေရာင္ျခည္ေတာ္ကြန္႔ျမဴးပုံမွာ ဓါတ္ေတာ္၏နပ်ိဳးဖူးနီရာမွ ေရာင္ျခည္ေတာ္သည္ ေဘးသုိ႔ကားထြက္လာၿပီး ျပန္၀င္လုိက္ျပန္ထြက္လုိက္ (၅) မိနိခန္႔ျဖစ္ေပၚနီခသည္။ ဦးေအးေက်ာ္ဖူးျမင္ဖူးေသာ ပထမေရာင္ျခည္ေတာ္ကြန္႔ျမဴးျခင္းႏွင့္တူပါသည္။

ပါရမီေတာ္အက်ဳိးေၾကာင့္ ဓါတ္ေတာ္ေရာင္ျခည္ကြန္႔ျမဴးသည္ကုိ ဖူးျမင္ႏုိင္ကတ္ပါစီဟု ေစတနာသန္႔သန္႔ျဖင့္ မိတၱာပြားမ်ားလုိက္ရပါသည္။

နိဂုံး

ရခုိင္ျပည္ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕၏အေနာက္ေျမာက္ဘက္အရပ္ ခရီးတမုိင္ေက်ာ္အကြာတြင္တည္ဟိနီေသာ လုိင္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ျမတ္ ေစတီေတာ္ႀကီးသည္ သူရိယစကၠမင္းမွအစျပဳ၍ တည္ထားကိုးကြယ္လာခေသာ ဓါတ္ေတာ္တဆူျဖစ္သည္။ ဤေစတီေတာ္ႀကီး၏ မူလဌာပနာကိန္းေအာင္းေတာ္မူရာသည္ ျမတ္ဗုဒၶေဂါတမ သွ်င္ေတာ္၏ခႏၶာကိုယ္မွ အစုစုၿပိဳကြဲစြာ တည္ဟိနီခေသာ ဓါတ္ေတာ္စုမ်ားအနက္ “လုိင္႐ုိးေတာ္ဓါတ္” ကိန္းေအာင္းရာဌာနတခုျဖစ္ပါသည္။ ဤဓါတ္ေတာ္တည္ရာေစတီကုိ တတိယဓည၀တီေခတ္ သူရိယစကၠမင္းကစ၍ တည္ထားခၿပီး ေ၀သာလီမင္းဆက္၊ ေလးၿမိဳ႕မင္းဆက္၊ ေျမာက္ဦးမင္းဆက္သုိ႔တုိင္ ေခတ္အဆက္ဆက္ မြမ္းမံပူေဇာ္ခကတ္သည္။ အဂၤလိပ္ေခတ္သုိ႔အေရာက္တြင္လည္း ေၾကးေငြတတ္ႏုိင္ေသာ သူေဌးမ်ားရြာ လူႀကီးမ်ားက ရြာသူရြာသားမ်ားႏွင့္ ညီညာစုေပါင္း၍ ေစတီႀကိီးႏွင့္တကြ သာသနိကေ၀ယ်ာ၀စၥမ်ားကုိ ေဆာင္ရြက္လုပ္ကုိင္ခသည္။

ကနိအခါတြင္လည္း ၿမိဳ႕နယ္ေဂါပကအသင္းအဖြဲ႕မွ ၾသ၀ါဒဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားထံ အႀကံေကာင္းဥာဏ္ေကာင္းမ်ားကုိ ခံယူကာ ဓါတ္ေတာ္ႀကီးအျပင္ အျခား သာသနိကအေဆာက္အဦးမ်ားကုိလည္း၊ ေကာင္းသည္ထက္ ေကာင္းလာေအာင္ တုိးခ်ဲ႕ျပဳပ်င္ ေဆာင္ရြက္လွ်က္ဟိနီပါသည္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ သူေတာ္စင္မ်ားအနီျဖင့္ ဗုဒၶ၏ေစတီေတာ္ႀကီးသည္ ရွိေဟာင္းသမုိင္း၀င္ ဓါတ္ေတာ္တဆူအျဖစ္ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ျမတ္ဘုရားေဂါတမ သွ်င္ေတာ္ခႏၶာကုိယ္မွႄကြင္းက်န္ေသာ ဓါတ္တဆူအျဖစ္ တည္ဟိနီပါသျဖင့္ ဤလုိင္႐ုိးေတာ္ေစတီျမတ္ႀကီးအား ေကာင္းမြန္စြာျပဳပ်င္မြမ္းမံျခင္း၊ ႐ုိေသေလးျမတ္စြာပူေဇာ္ျခင္း႐ို႕ျဖင့္ အစဥ္ထာ၀ရရြက္ေဆာင္ႏုိင္ၿပီး ကုသုိလ္ အားထုတ္ပြားမ်ားႏုိင္ကတ္ပါစီဟု ေစတနာသဒၶါျဖင့္ ႏုိးေဆာ္လုိက္ရပါသည္။

စာဖတ္သူအေပါင္း ဖီးရန္ခပ္သိမ္း ၿငိမ္းအီးႏုိင္ကတ္ပါစီ။

အသွ်င္စကိၠႏၵ၊ မင္းျပားမင္းသိန္းဇံ
(၂၀၀၁) ခုႏွစ္ ေမ (၁၁) ရက္နိ