ရကၡိဳင္လူမ်ဴိးရို ့၏ က်င့္ဝတ္တရား ( ၄၈ )ပါး ( ဗဟုသုတ အနီနန္ ့ ဖတ္ရွဳပါရန္ )
သာစြာဌါနီ ရကၡိဳင္ျပည္သည္ ရွိလြန္ခေရႏွစ္ေပါင္း ( ၅၀၀၀ )ေက်ာ္ပင္ ထီးနန္႔နန္းနန္႔ ၾကာ႒ါန္းနန္႔ ျမိဳ ့ျပႏိုင္ငံတည္ေထာင္ဗ်ာလ္ ဘုရင္စနစ္ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခကတ္ပါသည္။ ၎ကို ရကၡိဳင္သမိုင္းသုေတသီရို ့က ေခတ္ကာလမ်ား ပိုင္းျခား၍ ေအာက္ပါအတိုင္း သုေတသနျပဳ သတ္မွတ္ခကတ္ပါသည္။ ယင္းတိကိုေဖာ္ျပရေက …
၁။ ပထမဓညဝတီေခတ္
(BC ၃၃၂၅-၁၅၀၈) = ၁၈၁၇ ႏွစ္
၂။ဒုတိယဓညဝတီေခတ္
(BC ၁၅၀၈-၅၈၀) = ၉၂၅ ႏွစ္
၃။တတိယဓညဝတီေခတ္
(BC ၅၈၀-AD ၃၂၆) = ၉၀၆ ႏွစ္
၄။ေဝသာလီေခတ္
(AD ၃၂၇-၈၁၈) = ၄၉၁ ႏွစ္
၅။ေလးျမိဳ ့ေခတ္
(AD ၈၁၈-၁၄၃၀) = ၆၁၂ ႏွစ္
၆။ေျမာက္ဦးေခတ္
(AD ၁၄၃၀-၁၇၈၄) = ၃၅၄ ႏွစ္
စုစုေပါင္း = ၅၁၀၈ ႏွစ္
ရကၡိဳင္ဘုရင္ရို ့သည္ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ မင္းလုပ္ရာတြင္ မင္းက်င့္တရားဆယ္ပါးနန္႔အညီ တိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ရျပီး ရဟန္းပညာဟိ၊ လူပညာဟိရို ့၏ အၾကံအဥာဏ္ကို ရယူလက္ခံကာ တိုင္းျပည္စည္ပင္သာယာဝျဖိဳးေအာင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခကတ္သည္။ ရကၡိဳင္ဘုရင္သည္ ဘိသိက္သြန္းမဂၤလာ က်င္းပျပီးေနာက္ မဟာျမတ္မုနိဘုရားတြင္ ဦးခိုက္ပူေဇာ္ျပီး အဓိ႒ါန္ဥပုသ္ရည္ရွည္ေစာင့္ေသာ အစိုင္အလာတိ ဟိခကတ္ပါသည္။ ရဟန္းေတာ္တိးက သာသနာေတာ္ကို ေစာင့္ေရွာက္၍ သုခ မိန္ပညာဟိအမတ္တိးက တိုင္းျပည္ကို ထိန္္းသိမ္းကတ္သည္။ ရကၡိဳင္မင္းတိလက္ထက္ ရဟန္း၊ သံဃာေတာ္တိသည္ တိုင္း ျပည္၏အၾကီးအမွဴး၊ ၾသဝါဒစရိယတိ ျဖစ္ေၾကာင္းတိြရသည္။
ေဒဂု ေျမာက္ဦးေခတ္ ေတာင္ညိဳေက်ာင္းတိုက္ဆရာေတာ္ အဂၢမုနိမေထရ္ျမတ္၏ တိုင္းျပည္နန္႔လူမ်ဳိးအတြက္ ခ်မွတ္ပီးခေသာ က်င့္ဝတ္တရားတိကို ေလာကဓမၼ ႏွစ္ဌာနအတြက္ အသံုးျပဳၾကစီရန္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပလိုသည္။ ေဖာ္ျပလတၱံ ့ေသာ က်င့္ဝတ္တိကို ေျမာက္ဦးေခတ္၊ မင္းေစာမြန္(ေကာဇာ ၈၈ရ-၈၉၃)လက္ထက္တြင္လည္းေကာင္း၊ မင္းဗာၾကီး(ေကာဇာ ၈၉၃-၉၁၅) လက္ထက္ တြင္လည္းေကာင္း၊ လိုက္နာက်င့္သံုးခေၾကာင္း တိြရသည္။ ထိုရကၡိဳင္မဟာရာဇဝင္ၾကီးလာ (၄၈)ပါးေသာ ရကၡိဳင္လူမ်ဳိးရို ့၏ က်င့္ ဝတ္ကို ေဖာ္ျပရေသာ္ …
၁။ ရွီးဦးစြာ ရတနာသံုးပါးအား မမိန္႔မေလ်ာ့ဘဲ က်င့္သံုးေဆာက္တည္ ဆည္းကပ္ကိုးကြယ္ၾကရန္တစ္ပါး။
၂။ မိဘဆရာသမားရို ့၏ ဆံုးမၾသဝါဒကို ျမီဝယ္မက် မွတ္သားနာယူ က်င့္သံုးေစာင့္ေရွာက္ၾကရန္တစ္ပါး။
၃။ မိမိရို ့၌ မျငိမ္သက္ဘဲ ေသာ့သြမ္းရမ္းၾကြျခင္း၊ မေကာင္းေသာအက်င့္တိကို ပယ္ရွားေစာင့္ေရွာက္ၾကရန္ တစ္ပါး။
၄။ ပညာသိပၸ တတ္ေျမာက္စီရန္ ၾကိဳးစားအားထုတ္လ်က္ သင္အံေလ့လာၾကစီရန္ တစ္ပါး။
၅။ အသက္သိကၡာၾကီးရင့္ေသာသူရို ့နန္႔ မိဘ၊ ဆရာ၊ ရီျမီအရွင္ ဘုရင္မင္းျမတ္ရို ့အားလည္း မရိုမေသ မေလးမစား အဂါရဝျပဳလုပ္ျခင္းကို အထူးေရွာင္ၾကည္ၾကရန္ ပညတ္ျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၆။ မိမိကိုယ္ကို ပညာနန္႔ေပါင္းယွဥ္လ်က္ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ စေသာ မေကာင္းေသာဆႏၵတိကို ပယ္ရွားျခင္းလည္းတစ္ပါး။
ရ။ ငါးပါးသီလကို ေစာင့္ေရွာက္ျပီးလွ်င္ မိမိရို ့အားေလ်ာ္စြာ အလွဴဒါနကုသိုလ္တိကို နိညမျပတ္ စိုက္ပ်ဳိးရျခင္းတစ္ပါး။
၈။ ေလာက၌ သူတစ္ပါးရို ့အား ႏွဳတ္ျဖင့္က်ဴးလြန္ျခင္း၊ ကိုယ္ျဖင့္က်ဴးလြန္ျခင္းတည္းဟူေသာ မေကာင္းေသာတရားႏွစ္ပါးကို ဖယ္ရွားျပီး စိတ္ၾကည္လင္စြာျဖင့္ ေမတၱာတရားကို ရွိထားလ်က္ သေဘာေျဖာင့္မတ္စြာျဖင့္ နီရျခင္းတစ္ပါး။
၉။ ထို ့အျပင္ ေလာကဓမၼ ႏွစ္ဌာနတည္းဟူေသာ က်င့္ဝတ္တရားႏွစ္ပါးကို ပစၥဳပၸန္သံသရာ၌ ခ်မ္းသာျခင္းျဖင့္ သိစြမ္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေသာ ပညာဟိပုဂၢိဳလ္ရို ့အား အေလးအျမတ္ျပဳျပီးလွ်င္ မိတ္ကၽြမ္းဝင္ရျခင္းတစ္ပါး။
၁၀။ ၎မိတ္ကၽြမ္းဝင္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ရို ့၌ ပညာျဖင့္ေပါင္းျပီးလွ်င္ တရားလက္လြတ္လ်က္ က်င့္ဝတ္တရား ေမွာက္မွားေသာသူရို ့သည္ ေလာကတြင္ သတၱဝါရို ့၌လည္း အက်ဳိးစီးပြါးမဟိ၊ သံသရာ၌လည္း အက်ဳိးမဟိေသာသူမ်ားကို ဝီးစြာရန္သူကဲ့သို ့ မိမိစိတ္၌ထားျပီး ေရွာင္ၾကည္ရျခင္းတစ္ပါး။
၁၁။ သူတစ္ပါး ဥစၥာပစၥည္းမ်ားကို ခိုးယူျခင္းမွလည္းေကာင္း၊ သူတစ္ပါးရို ့၏ သားမယားရို ့ အားလြန္က်ဴးျခင္းမွ အထူး ေရွာင္ ၾကဥ္ရျခင္းတစ္ပါး။
၁၂။ မိမိအား သူတစ္ပါးရို ့သည္ လြန္က်ဴးျခင္းျဖင့္ ၾကိမ္းေမာင္းျငားေသာ္လည္း မ်က္မာန္ေဒါသတိထိန္းခ်ဳပ္လ်က္ သည္းခံျခင္း ျဖင့္ ေရွာင္ၾကဥ္ရျခင္းတစ္ပါး။
၁၃။ လူရို ့၌ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱ ဟုဆိုအပ္ေသာ လကၡဏာေရးသံုးပါးကို အေလ့အလာအားျဖင့္ အခါခါေအာက္မိျပီး မိမိခႏၶာကိုယ္ကို ပညာမ်က္စိျဖင့္ ၾကည့္ရွဳဆင္ျခင္ဆံုးမကာ တေျပာင္းျပန္ျပန္ စက္အဟန္သို ့ ျဖစ္ပ်က္နီျခင္းကို ဒုကၡတရားျဖင့္ သိျမင္ကာ ေၾကာက္ရြံ ့ထိတ္လန္ ့စီရန္ ရွာမွီးရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၁၄။ ထို ့အျပင္ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ ဟုဆိုအပ္ေသာ စိတ္ဆင္ရိုင္းကို နိညမျပတ္ ယိုင္ေက်းစီျခင္းငွာ ပညာျဖင့္ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္လ်က္ ျငိမ္သက္တည္တံ့စြာျဖင့္ နီရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၁၅။ ထို ့ျပင္ အမင္၊ အဘာရို ့အား ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏိုးျပီးလွ်င္ ဘုရားတစ္ဆူ၊ ဂူတစ္လံုးကဲ့သို ့ နိညမျပတ္ အရိုအေသ အေလးအ ျမတ္ ရွိခိုးဦးတင္လ်က္ ျပဳစုလုပ္ေကၽြး မီြးျမဴရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၁၆။ ထို ့အျပင္ မိမိရို ့ ေဆြးမ်ဳိးညာတိရို ့၌ သက္ၾကီးရြယ္အိုရို႕အား အရိုအေသ အေလးအျမတ္ျပဳ လုပ္ေဆာင္ရြက္ျခင္း လည္း တစ္ပါး။
၁၇။ ထိုမွတစ္ပါး အရပ္ေလးမ်က္ႏွာမွ ေရာက္လာကတ္ေသာ ရဟန္း၊ ပုဏၰားစသည္ရို ့တြင္ အဝတ္အစားရိကၡာ ခ်ဳိ ့တဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္တိအား ေကာင္းမြန္စြာပီးကမ္းေထာက္ပံ့ျခင္းျဖင့္ ကုသိုလ္ဥစၥာထုပ္ကို သိုမွီးျပဳလုပ္ရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၁၈။ ထို ့အျပင္ လယ္လုပ္၊ ကုန္သြယ္၊ ကုန္ေရာင္း၊ ကုန္ဝယ္ေဖာက္ကား ျပဳလုပ္ၾကေသာသူတိ၌ မိမိ လုပ္ကိုင္လ်က္ဟိေသာ အလုပ္တိတြင္ နိညမျပတ္ အစီးအပြါးတြက္ခ်က္ျပီး မယုတ္မေလ်ာ့စီေအာင္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းတစ္ပါး။
၁၉။ ထိုသို ့လုပ္ကိုင္ျခင္းမွ ေစာင့္ေရွာက္ျပီးလွ်င္ အစာရိကၡာတိကို ျပည့္ဝွမ္းစြာ က်ီက်တိျဖင့္ သိုမွီး၍ ေဆြးမ်ဳိးရို ့အား ေထာက္ပံ့ မစားရျခင္းတစ္ပါး။
၂၀။ ထိုသို ့ထံုးနည္းတိကို ပညာဟိတိထံ ခ်ဥ္းကပ္ျပီး သူရို ့အားေထာက္ပံ့ကာ သင္ယူမွတ္သားရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၂၁။ ဆရာထံမွရေသာ ထံုးနည္းမ်ားကို စိတ္ထဲ၌ စြဲျမဲစြာ မွတ္သားနာယူျပီး သူ ့ေက်းဇူးကို သိရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၂၂။ ၎အျပင္ ဖိုး၊ ဖီး၊ စိုင္ဆက္ မိမိရို ့မ်ဳိးရိုးမွ ဆင္းသက္လာေသာ ဓမၼတာက်င့္ရိုးတိကို မေဖာက္မျပန္ က်င့္သံုးေစာင့္ေရွာက္ရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၂၃။ အစိုင္တရားေစာင့္ေရွာက္ျခင္းျဖင့္ အိမ္ေထာင္ျပဳရာတြင္ ရွီးသူေဟာင္း သက္ၾကီးရို ့၏ ထံုးနည္းနာတိကို ယူေဆာင္၍ ျပဳလုပ္ရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၂၄။ တစ္ပါးေသာ အမ်ဳိးရို ့က လွည့္ပတ္ျဖားေယာင္ေသာ္လည္း မိမိရို ့မ်ဳိးရိုးဇာတိမ်ား မေပ်ာက္ပ်က္စီရန္ ရဲဝံ့စြာ အဝီးမွ ေရွာင္ၾကဥ္ရျခင္းတစ္ပါး။
၂၅။ ႏိုင္ငံေတာ္ဝယ္ အတတ္ပညာလံုျခံဳစြာ မတတ္သူရို ့အား တစ္စံုတစ္ခုေသာ လူမွဳအိမ္ေထာင္စီးပြါးေဆာင္ရန္ ေပါင္းေဖာ္ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ရျခင္းတစ္ပါး။
၂၆။ တစ္စံုတစ္ခုေသာ အတတ္ပညာမဟိေသာသူရို ့အား ညဥ့္ေမွာင္မသိ၊ ၾကက္မ်က္အိပ္ေသာသူရို ့ နန္႔ အလားတူဘိသကဲ့သို ့ လူမွဳစီးပြါးေဆာင္ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၂၇။ အိမ္ေထာင္သားမီြးျပဳလုပ္ရာ၌ လူမွဳေရးကိစၥတိကို ေက်ပြန္စြာ နားလည္လိမၼာ သိတတ္ျခင္းနန္႔ ျပည့္စံုရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၂၈။ ထိုသို ့သိတတ္ျပီးမွ အိမ္ေထာင္သားမီြးျမဴရာဝယ္ ၾကံစည္တြက္ဆ ဇြဲလံု ့လထုတ္ကာ စီးပြါးခ်မ္းသာျခင္းနန္႔ ျပည့္စံုရျခင္း လည္းတစ္ပါး။
၂၉။ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ၊ မာနတရားတိကို ထိန္းခ်ဳပ္လ်က္ သူတစ္ပါးက မေကာင္းေသာဆႏၵျဖင့္ ပ်က္စီးစီရန္ နည္းပီးေသာ္လည္း မိမိက ေရွာင္ၾကဥ္ရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၃၀။ မိဘရို ့၏ေက်းဇူးတရားတိသည္ ျမင့္မိုရ္ေတာင္နန္႔ ႏွဳိင္းဆျငားေသာ္လည္း အတိုင္းမသိ ၾကီးမားေသာ ေက်းဇူးတရားပင္ တည္းဟု ဖန္တလဲလဲ ေအာက္မိသတိရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၃၁။ အသင့္ေပါင္းဖက္ၾကေသာ သားမယား၊ ျမီး၊ ျမစ္၊ ေဆြးမ်ဳိး၊ ေက်းကၽြန္ စသည္မ်ားကို ေစာင့္ေရွာက္ ေထာက္ပံ့ရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၃၂။ လူပယ္၊ လူျပက္ရို ့က ကဲ့ရဲ ့ၾကေသာ္လည္း ဝမ္းထဲ သံေဝစိတ္ျဖင့္ေျဖလ်က္ ထိုသူရိုအား ဝီးစြာေရွာင္ၾကဥ္ရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၃၃။ လူေကာင္းရို ့က ခ်ီးမြမ္းျခင္းျဖစ္စီရန္ ေဆြမ်ဳိး၊ ခင္ပြန္း၊ အျခြီအရံသင္းပင္းရို႕အား ခ်စ္ပန္းျဖင့္ မပ်က္စီျခင္းငွာ ေစာင့္ေရွာက္ရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၃၄။ အိမ္ေထာင္စီးပြါးသိုမွီးရာတြင္ ျမီအိုး၊ ျမီခြက္မ်ားျဖင့္ တံစက္ရီကို ခံယူဘိသကဲ့သို ့ လည္းေကာင္း၊ ျခေကာင္းတိသည္ မိမိ၏ပစျဖင့္ ကိုက္ခ်ီယူလ်က္၊ ေတာင္ပို ့ျပဳလုပ္သကဲ့သို ့ လည္းေကာင္း၊ စီးပြါးဥစၥာကို စုေဆာင္းရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၃၅။ လူရို ့၌ ပညာ၊ ဝီရိယျဖင့္ ျမဲျမံခိုင္မာစြာ ၾကံေဆာင္ လုပ္ေဆာင္ရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၃၆။ ထိုသို ့လုပ္ကိုင္ရာတြင္ ေသသပ္စြာေသာ ေယာက်္ားျမတ္ရို ့လုပ္ကိုင္ျခင္းသည္ မိမိထင္မွတ္သည့္အတိုင္း ျပည့္ဝစြာ ခ်မ္းသာစီးပြါးျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၃၇။ ထို ့ျပင္ ပညာခ်ဳိ ့တဲ့ေသာသူမ်ား၌ လံု ့လမဲ့မွဳ၊ အမ်ားသူရို ့၏ ကဲ့ရဲ ့ျပစ္တင္မွဳကို ခံရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၃၈။ ကိုယ္ကိုမခ်စ္၊ အက်င့္စာရိတၱပ်က္စီးျခင္းျဖင့္ လူသြမ္းရို ့က မည္ကဲ့သို ့မသိ၊ ပ်င္းရိရိနန္႔ ၾကမၼာပိုက ငါရို ့နီရာ စီးပြါးလာ အံ့ဟု ၾကမၼာကို ယိုးစြပ္လ်က္နီျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ရျခင္းတစ္ပါး။
၃၉။ ႏိုင္ငံေတာ္၌ သေဌး၊သၾကြယ္၊ ကုန္သြယ္လယ္လုပ္တိက သူတစ္ပါးရို ့မွီခိုရာျဖစ္သည့္ လကၡဏာသည္ကား အလြန္အရိပ္ အာဝါသေကာင္းေသာ ျပိဳင္ေညာင္ပင္ၾကီး၏လကၡဏာနန္႔ အလားတူ ျဖစ္စီရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၄၀။ ထိုျပဳိင္ေညာင္ပင္ၾကီး၏သေဘာသည္ လမ္းခရီး၌ သြားလာသူအေပါင္းရို ့ကို အရိပ္ခိုေအာင္းရာျဖစ္သကဲ့သို ့၊ ထိုနည္းတူစြာ လူသံုးပါရို ့၏ မွီခိုခ်မ္းသာစြာ နီၾကစီရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၄၁။ ျပဳိင္ေညာင္ပင္ၾကီး၏ အသီးအပြင့္တိကို မွီခိုလာေသာ ငွက္အေပါင္းရို ့သည္ သာယာခ်မ္းျမိ ့ စြာ စားေသာက္ရသကဲ့သို ့ ငါရို ့အမ်ဳိးေလးပါးရို ့မွီခိုလ်က္ စားေသာက္ျခင္း၌ ခ်မ္းသာသုချပည့္စံုစီရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၄၂။ သူဆင္းရဲရို ့သည္ သေဌး၊ သၾကြယ္ အသီးသီး ညာတိသဂၤဟမ်ားအား မွီခိုလ်က္ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ၾကရန္လည္း တစ္ပါး။
၄၃။ မွီခိုလုပ္ကိုင္သူမ်ားအား ေစာင့္ေရွာက္သူရို ့က သြန္သင္ေျပာရာတြင္ သူတစ္ပါးရို ့ ခ်စ္ျမတ္ႏိုးစိမ့္ေသာငွာ သာသာခ်ဳိခ်ဳိေျပာ၍ ေစာင့္ေရွာက္ရျခင္းလည္း တစ္ပါး။
၄၄။ ၾကမ္းတမ္းယုတ္မာစြာ ပညာမဲ့ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
၄၅။ မိမိ၌ မွီခိုသူရို ့အား ေလာကဝတ္ထိုက္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ျပည့္ဝစီ၍ အမွဳခပ္သိမ္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ထိန္းသိမ္းရျခင္းလည္း တစ္ပါး။
၄၆။ သူစိမ္းသူပ်က္ပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း မွီခိုနီသူရို ့အား ေစာင့္ေရွာက္ရာတြင္ မိဘသဖြယ္ သာသာၾကည္ၾကည္ ေစာင့္ေရွာက္ရျခင္းလည္း တစ္ပါး။
၄၇။ မိမိရို ့၌ ေဆြရင္း၊ သားျမီး၊ ေက်းကၽြန္သင္းပင္းရို ့အား ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါးျဖစ္စီရန္ ႏွဳတ္ခ်ဳိသာစြာဆံုးမလ်က္ အဝတ္အစား ပီးကမ္းေဆာင္ရြက္ျပီးလွ်င္ မညွဳိးမႏြမ္းစီရန္ မီြးျမဴရျခင္းလည္း တစ္ပါး။
၄၈။ ရကၡိဳင္မ်ဳိးရိုးမ်ား၌ အစိုင္ဆင္းသက္လ်က္ က်င့္သံုးေဆာက္တည္ၾကရေသာ ပညတ္တရားမ်ားကို မမိမေလ်ာ့ဘဲ ေစာင့္ေရွာက္ရျခင္းလည္းတစ္ပါး။
အထက္ေဖာ္ျပပါ ရကၡိဳင္မဟာရာဇဝင္ေတာ္လာျဖစ္သည့္ ရကၡိဳင္လူမ်ဳိးရို ့၏ က်င့္ဝတ္ (၄၈)ျဖာကို စာရွဳသူမ်ား ဖတ္ရွဳျခင္းျဖင့္ ရကၡိဳင္လူမ်ဳိးရို ့၏ ယိုင္ေက်းမွဳ၊ ဓေလ့ထံုးစံ၊ က်င့္ဝတ္မ်ားကို သိဟိကာ ေလာကီ၊ေလာကုတၱရာ ႏွစ္ျဖာေသာ ေကာင္းက်ဳိးတိ တိုးတက္ၾကီးပြါးႏိုင္ၾကပါစီလို ့ ေလ့လာမွတ္သားကာ ရီြးသားလိုက္ရပါသည္။
ပဥၥဂုဏံ အဟံဝႏၵာမိ သဗၺဒါ။
သႏ ၱာျမီ-ေမာင္ေသာ္တာ(ရီြးသားသည္)
က်မ္းကိုးစာရင္း
၁။ ကြယ္လြန္သူ ရကၡိဳင္ရာဇဝင္ဆရာၾကီး ဦးဦးသာထြန္း(ေျမာက္ဦး)၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ား။
၂။ ရကၡိဳင္ရွီးေဟာင္း ဂါထာမႏ ၱန္ထူးမ်ား(အသွ်င္ဝါသဝ)
Friday, July 23, 2010
ရခိုင္
ရခိုင္ဆိုသည္မွာ...
“အမ်ိဳးသီလႏွစ္ဌါနကို၊
ၿပည့္ဝမ႑ိဳင္၊
ေစာင့္စြမ္းႏိူင္သည္၊
ရခိုင္နာမ၊ ဘြဲ႔မည္လွၿဖင့္
အႏၱတၱသညားေခၚအပ္ရာတည္း။ ။”
(သွ်င္နာဂိႏၵေမာ္ကြန္း)
ရခိုင္
”ကြ်န္းတြင္ဇမၺဴ လူတြင္ရခိုင္၊
ၾကိဳင္ဘိသတင္း၊ ကင္းဘိအၿပစ္၊
ခ်စ္သည့္အမ်ိဳး၊ ၾကိဳးသည့္လံု႔လ၊
ၿမတ္စာဂနန္႔၊
ႏွစ္ဝနတ္လူ၊ ခ်စ္ၾကည္ၿဖဴသည္၊
နိဗၺဴ ဆုေတာင္း ၿပည့္အံ့တည္း။“
(ဗုဒၶဝင္အလကၤာ)
ရခိုင္
သီလာနိ ကုလာဝံသာနိ ဝါရကၡ ႏၱီတိ ရခိုင္။
သီလာနိဝါ ငါးပါးသီလ အစရွိေသာ
သီလက်င့္ဖြယ္ တို႔ကိုလည္းေကာင္း။
ကုလာဝံသာနိဝါ မိမိတို႔ မ်ိဳးရိုးမ်ိဳးႏြယ္ကိုလည္းေကာင္း။
ရကၡၶႏၶိ ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိမ္းႀကကုန္တတ္၏
ဣတိတသၼာ ထိုသို႔သီလတရားမ်ားနန္႔
မ်ိဳးေစာင့္တရားမ်ားကို ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိန္းတတ္ေသာ
သတၱိထူးေႀကာင္း ရခိုင္ ရခိုင္မည္၏။
ရခိုင္
”ဧ..ဧလည္း ဧတံု တစံုမက္မက္၊ ေခၚခိုက္ခတ္လ်က္၊ ဆက္ဆက္လြေလ၊ အေထြေထြတည့္၊ မရြီႏူိင္ဘဲ၊ ဝမ္းလ်င္ကြဲမွ်၊ သဲထဲပူပန္၊ ဝွန္တုန္ၾကက္သီး၊ ေဘးၾကီးေဘးလွ်င္၊ ပ်င္မွ်ၿပည့္လွိဳင္၊ အဆိုင္ဆိုင္တည့္၊ ရခိုင္မည္သာ၊ မဟာသမတ၊ ခတၳိယဧ့ ဆက္မွတသြယ္၊ အႏြယ္ကိုပ၊
နီလပံုစင္း၊ ထြန္းပလွ်င္းဟု၊ သတင္းစကား၊ နာသာမ်ားနန္႔၊ ထံပါးကေသာ္၊ သားကိုေဖ်ာ္၍၊ မယ္ေတာ္သွ်င္မ၊ က်ဴးပါကလွ်င္း”
(ရခုိင္စာဆိုပညာရွင္ ဖဒူးမင္းညိဳ)
“အမ်ိဳးသီလႏွစ္ဌါနကို၊
ၿပည့္ဝမ႑ိဳင္၊
ေစာင့္စြမ္းႏိူင္သည္၊
ရခိုင္နာမ၊ ဘြဲ႔မည္လွၿဖင့္
အႏၱတၱသညားေခၚအပ္ရာတည္း။ ။”
(သွ်င္နာဂိႏၵေမာ္ကြန္း)
ရခိုင္
”ကြ်န္းတြင္ဇမၺဴ လူတြင္ရခိုင္၊
ၾကိဳင္ဘိသတင္း၊ ကင္းဘိအၿပစ္၊
ခ်စ္သည့္အမ်ိဳး၊ ၾကိဳးသည့္လံု႔လ၊
ၿမတ္စာဂနန္႔၊
ႏွစ္ဝနတ္လူ၊ ခ်စ္ၾကည္ၿဖဴသည္၊
နိဗၺဴ ဆုေတာင္း ၿပည့္အံ့တည္း။“
(ဗုဒၶဝင္အလကၤာ)
ရခိုင္
သီလာနိ ကုလာဝံသာနိ ဝါရကၡ ႏၱီတိ ရခိုင္။
သီလာနိဝါ ငါးပါးသီလ အစရွိေသာ
သီလက်င့္ဖြယ္ တို႔ကိုလည္းေကာင္း။
ကုလာဝံသာနိဝါ မိမိတို႔ မ်ိဳးရိုးမ်ိဳးႏြယ္ကိုလည္းေကာင္း။
ရကၡၶႏၶိ ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိမ္းႀကကုန္တတ္၏
ဣတိတသၼာ ထိုသို႔သီလတရားမ်ားနန္႔
မ်ိဳးေစာင့္တရားမ်ားကို ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိန္းတတ္ေသာ
သတၱိထူးေႀကာင္း ရခိုင္ ရခိုင္မည္၏။
ရခိုင္
”ဧ..ဧလည္း ဧတံု တစံုမက္မက္၊ ေခၚခိုက္ခတ္လ်က္၊ ဆက္ဆက္လြေလ၊ အေထြေထြတည့္၊ မရြီႏူိင္ဘဲ၊ ဝမ္းလ်င္ကြဲမွ်၊ သဲထဲပူပန္၊ ဝွန္တုန္ၾကက္သီး၊ ေဘးၾကီးေဘးလွ်င္၊ ပ်င္မွ်ၿပည့္လွိဳင္၊ အဆိုင္ဆိုင္တည့္၊ ရခိုင္မည္သာ၊ မဟာသမတ၊ ခတၳိယဧ့ ဆက္မွတသြယ္၊ အႏြယ္ကိုပ၊
နီလပံုစင္း၊ ထြန္းပလွ်င္းဟု၊ သတင္းစကား၊ နာသာမ်ားနန္႔၊ ထံပါးကေသာ္၊ သားကိုေဖ်ာ္၍၊ မယ္ေတာ္သွ်င္မ၊ က်ဴးပါကလွ်င္း”
(ရခုိင္စာဆိုပညာရွင္ ဖဒူးမင္းညိဳ)
Tuesday, July 20, 2010
မ်ဳိးရုိးအဆက္ဆက္ ကုိးကြယ္လာခဲ႔ေသာ မဟာမုနိ
ေဂါတမဗုဒၶ သက္ေတာ္ထင္ရွားရွိစဥ္ စစ္မွန္ေသာ ဗုဒၶ၏ကုိယ္ပြားသာလွ်င္ ျဖစ္တန္ရာ၏ဟု ရခုိင္လူမ်ဳိးမ်ား အယုံအႀကည္ရွိေသာ မဟာမုနိရုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ႀကီးသည္ ရခုိင္လူမ်ဳိးတုိ႔သမုိင္း မွတ္တမ္းအားလုံး၏ ကုိးကားခ်က္ျဖစ္သည္။ ထုိသမုိင္းမွတ္တမ္းမ်ားသည္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာရွိခဲ႔ျပီးေနာက္ မ်က္ေမွာက္ထုံးတမ္းစဥ္မ်ားကုိ ထည့္သြင္းထားရွိသည္။ သီရိလကၤာ၏ ပါဠိစာေပမွ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ဆင္းသက္ႀကီးထြားလာမွဳရွိျပီး ပုဂံ၏ လႊမ္းမုိးမွဳေအာက္မွာ ကုိးကြယ္မွဳ ဘာသာအယူ၀ါဒအဆင့္ဆင့္ထိ က်ယ္ျပန္႔လာပါသည္။
စႏၵသူရိယ ဘုရင္မင္းျမတ္ ရခုိင္ျပည္ကုိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔သည္အခ်ိန္အခါက ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ကုိ သြန္းလုပ္သည္ဟု ရုိးရာဓေလ့ ထုံးတမ္းစဥ္လာယုံႀကည္မွဳ ထားရွိႀကသည္။ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ဗုဒၶ၏ ေဟာႀကားျပသမွဳတုိ႔၏ သတင္းကုိ ႀကားသိရျပီး ဗုဒၶကုိရုိေသကုိးကြယ္ရန္ ဆႏၵျပင္းျပလာသည္ဟု အဆုိရွိေလသည္။ အိႏၵိယႏုိင္ငံ သာ၀တၳိျပည္တြင္ သီတင္းသုံးေနထုိင္ေတာ္မူေသာ ေဂါတမဗုဒၶသည္ ထုိအေႀကာင္းအရာကုိ သိရွိလာေသာေႀကာင့္ ဗုဒၶက သူ၏သာ၀က အာနႏၵာအား ေျပာျပေလသည္မွာ “ေႀကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာ ေရနဂါးမ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ထားေသာ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔ေသာ ျမစ္ပင္လယ္သမုဒၵရာကုိ ျဖတ္ေက်ာ္လာရမည္ျဖစ္၍ ဤကဲ႔သုိ႔ေသာ ခက္ခဲႀကမ္းတမ္းေသာခရီးသည္ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္အတြက္ အလြန္အႏၱရာယ္ရွိလိမ့္မည္။ ထုိ႔ေႀကာင့္ တပည့္ရဟႏၱာ (၅၀၀) ႏွင့္အတူ ေဂါတမဗုဒၶသည္ ေကာင္းကင္ခရီးျဖင့္ ႀကြေရာက္လာျပီး ေက်ာက္ေတာ္ျမဳိ႕၏ တဖက္ကမ္းရွိ ေမာရပဗၺတေတာင္၌ ဆင္းသက္ရပ္နားေတာ္မူခဲ႔ေလသည္။ ဤတြင္ ဗုဒၶ၏ ေရွးေရွးဘ၀ေပါင္းမ်ားစြာက က်င္လည္ေတာ္မူခဲ႔ေသာေနရာတုိ႔တြင္ ဗုဒၶ၏ ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ ဌာပနာထည့္၍ ဘုရားပုထုိးမ်ားစြာတုိ႔ကုိ တုိင္းျပည္အႏွံ႔ တည္ထားကုိးကြယ္လာႀကလိမ့္မည္ဟု ႀကဳိတင္ေဟာကိန္းထုတ္ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ေပးေလသည္။ဤကဲ႔သုိ႔ဗုဒၶ၏ ဗ်ာဒိတ္ေပးခ်ိန္တြင္ မဟာပထ၀ီေျမႀကီးသည္ တုန္လွဳပ္ျပီး ပင္လယ္သမုဒၵရာတုိ႔သည္ ေရေႏြးအုိးဆူသကဲ့သုိ႔ ဆူပြက္ေလသည္။ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ဤနိမိတ္ေဆာင္ေသာ လကၡဏာမ်ား၏ ဆုိလုိရင္းကုိ သူ၏ေဗဒင္ဆရာ၊ ဟူးရားတတ္တုိ႔အား ေမးျမန္းစုံစမ္းလွ်က္ တုန္လွဳပ္ထိတ္လန္႔ရျခင္းျဖစ္ေလသည္။ ေဂါတမဗုဒၶ ရခုိင္ျပည္ကုိ ေရာက္ရွိလာသည့္အေႀကာင္းကုိ ဘုရင္မင္းျမတ္သိရွိေတာ္မူေသာအခါ ရာေပါင္းမ်ားစြာေသာ အေျခြအရံတုိ႔ႏွင့္အတူ သူ၏မိဖုရားေခါင္ႀကီး စႏၵရမာလာ၊ သူ၏မွဳးမတ္ တုိင္းသူျပည္သားတုိ႔ႏွင့္အတူ ပဗၺတေတာင္ေပၚသို႔ သြားေရာက္ႀကေလသည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ေဂါတမဗုဒၶအား အရုိအေသေပးျပီးေနာက္ ဗုဒၶက သူ႔အား ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္၀ုိင္းတရားေတာ္ကုိ ေဟာႀကားသင္ျပခဲ့ေလသည္။ ယင္းျပီးေနာက္ ျမဳိ႕ေတာ္တြင္(၇) ရက္ႀကာ သီတင္းသုံးေနထုိင္မူမည္ကုိ ဗုဒၶကသေဘာတူလက္ခံေလသည္။ ျမဳိ႕ေတာ္မွ ဗုဒၶမထြက္ခြာမွီ ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္ ျပဳေတာ္မူျပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း (၅၀၀၀)တုိင္တုိင္ ႀကည္ရုိေလးစားမွဳခံရမည္ျဖစ္ေသာ ဆံေတာ္ဓါတ္ႏွင့္ ဗုဒၶ၏ရုပ္ထုကုိယ္ပြားေတာ္တစ္ဆူထားခဲ႔မည္ဟု ဗုဒၶသေဘာတူလက္ခံေလသည္။
နန္းေတာ္ရာ၏ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ သီရိဂုတၱေတာင္ကုန္းေပၚတြင္ အေလးအျမတ္ထားရွိေသာ ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ကုိ ေကာင္းကင္ဘုံ ဗိသုကာပညာရွင္ နတ္မ်ား၏ဘုရင္ သိႀကားမင္းႏွင့္အတူ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္အပါအ၀င္ တုိင္းသူျပည္သားတုိ႔က တည္ထားကုိးကြယ္ႀကေလသည္။ ရုပ္ထုေတာ္အတြင္းပုိင္သုိ႔ ေဂါတမဗုဒၶ၏ ရင္ေငြ႔ေတာ္ဓါတ္ထည့္လုိက္ေသာအခါ ေဂါတမဗုဒၶႏွစ္ဆူရွိလာသကဲ႔သုိ႔ ျဖစ္ေပၚလာေလသည္။ အံ့ႀသႀကည္ညဳိစရာေကာင္းလွေသာ လကၡဏာရပ္မ်ား ေပၚထြက္လာေလသည္။ မဟာပထ၀ီေျမႀကီး တုန္လွဳပ္လာျပီး ရုပ္ထုေတာ္သည္ တျဖည္းျဖည္း အသက္ရွိသကဲ႔သုိ႔ သူ၏ ေနာင္ေတာ္ ေဂါတမဗုဒၶအား ႀကဳိဆုိသည့္အေနအထားႏွင့္ မတ္တပ္ထရပ္ေလသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ေဂါတမဗုဒၶသည္ သူ၏သာ၀က ဗုဒၶရဟန္းေတာ္မ်ားႏွင့္အတူ သံတြဲဘက္သုိ႔ ေကာင္းကင္ခရီးျဖင့္ ႀကြသြားေလသည္။ ယင္းအခ်ိန္အတြင္း ဘုရင္ စႏၵသူရိယမင္းျမတ္သည္ သူ၏ မူးမတ္ေသနာပတိတုိ႔ႏွင့္အတူ အေႀကာင္းကိစၥတုိ႔ကုိ တုိင္ပင္ျပီးေနာက္ ဗုဒၶ၏စစ္မွန္ေသာ ရုပ္ထုေတာ္အား ကုိးကြယ္ဆည္းကပ္ျပီး ပြဲလမ္းသဘင္မ်ား က်င္းပေလသည္။ ရုပ္ထုေတာ္၏ ထူးျခားခ်က္မ်ားမွာ ေရာင္ျခည္ေတာ္ေျခာက္သြယ္ ထြက္ရွိေလသည္။ ရုိေသကုိင္းရွုိင္းသူမ်ားမွာ အနီးကပ္ဖူးေမွ်ာ္လာေသာအခါ ေရာင္ျခည္ေတာ္မ်ား ထြက္ရွိျပီး အယုံအႀကည္မရွိသူမ်ား ဖူးေမွ်ာ္ေသာအခါ ေရာင္ျခည္ေတာ္မ်ား ေမွးမွိန္သြားေလ့ရွိသည္ဟု အဆုိရွိေလသည္။ ရုပ္ထုေတာ္တည္ရွိေသာ ေနရာ၏ပတ္၀န္းက်င္ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာတုိ႔တြင္ အေစာင့္အေရွာက္အျဖစ္ ေက်ာက္ရုပ္ထုမ်ားထားရွိျပီး မေကာင္းေသာ အႀကံအစည္ရည္ရြယ္ခ်က္တုိ႔ႏွင့္ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္အနီးသုိ႔ လာေရာက္သူတုိ႔အား အေ၀းသုိ႔ ေရွာင္ရွားသြားေစသည္။
ေ၀သာလီေခတ္မွ ပထမဘုရင္တုိင္ေအာင္ ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္အတြက္ ေက်ာက္ပလႅင္တစ္ခုတည္ေဆာက္ျပီး သိမ္ေတာ္ကုိ ျပန္လည္တည္ေဆာက္သည္ဟု အဆုိမွတပါး အျခားမည္သည့္အေႀကာင္းအရာကုိမွ မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္း မရွိခဲ႔ေပ။ ေ၀သာလီမွ ပထမဆုံးဘုရင္၏ အရုိက္အရာကုိ ဆက္ခံသူသည္ မဟာမုနိသိမ္ေတာ္အား ျပန္လည္မြမ္းမံျပင္ဆင္မွဳ ျပဳလုပ္ေလသည္။ သီရိလကၤာႏွင့္ ပုဂံမွ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားသည္ ရုပ္ထုေတာ္အားကုိးကြယ္ဆည္းကမ္ရန္ ေရာက္ရွိလာခဲ႔ႀကသည္။ ပ်ဴ-ဗမာႏွင့္ မြန္ဘုရင္မ်ားက မဟာမုနိ သိမ္ေတာ္ႀကီးအတြင္း အေလးအျမတ္ထားေသာ ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္အား ပုိင္ဆုိင္လုိေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ရခုိင္ျပည္ကုိက်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာခဲ႔ႀကသည္ဟု အဆုိရွိေလသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း မည္သည့္ဘုရင္တစ္ပါးမွ ေအာင္ျမင္မွဳ မရွိခဲ႔ေပ။ တခ်ဳိ႕သည္ သိမ္ေတာ္ႀကီးအား ျပန္လည္ျပဳျပင္ မြမ္းမံရန္ ကတိက၀တ္ျပဳႀကေလသည္။ (၁၂) ရာစုအခ်ိန္တြင္ သိမ္ေတာ္ႏွင့္ ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ ေပ်ာက္ဆုံးေလသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ေလးျမဳိ႕ေခတ္မွ ဘုရင္တပါး၏ အရုိက္အရာဆက္ခံသူမ်ားသည္ ယုံႀကည္မွုကုိ ဆက္လက္ေထာက္ခံျခင္းျဖင့္ ရုပ္ထုေတာ္ႏွင့္ သိမ္ေတာ္ႀကီးတုိ႔ကုိ ျပန္လည္ရွာေဖြေတြ႔ရွိျပီး သိမ္ေတာ္အား ျပန္လည္ေတာက္ေဆာက္ခဲ႔ႀကေလသည္။
ေျမာက္ဦးမင္းဆက္ကုိ တည္ေထာင္သူ ဘုရင္မင္းေစာမြန္သည္ သူ၏ျမဳိ႕ေတာ္မွ မဟာမုနိသုိ႔ လမ္းတခုေဖာက္လုပ္တည္ေဆာက္ျပီး မင္းမ်ဳိးမင္းႏြယ္တုိ႔၏ ရုိးရာထုံးတမ္းစဥ္လာ ဘုရားဖူးခရီးတစ္ခုစတင္ခဲ့ေလသည္။ (၁၆) ရာစုတြင္ ဘုရင္းမင္းဗာသည္ ေျမာက္ဦးျမဳိ႕မွ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားအပါအ၀င္ တုိင္းျပည္အႏွံံံ႔တြင္ တည္ရွိေနေသာ ဘုရားေက်ာင္းအေဆာက္အဦး အမ်ားအျပားတုိ႔အတြင္း မူရင္းႏွင့္ ဆင္တူျဖစ္ေသာ မေရမတြက္ႏုိင္သည့္ မဟာမုနိရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကုိ ထုလုပ္ထားရွိရန္ အမိန္႔ေတာ္ခ်မွတ္ခဲ့ေလသည္။
၁၇၈၄-ခု တြင္ ျမန္မာဘုရင္ ဘုိးေတာင္ဘုရားသည္ ရခုိင္ျပည္ကုိ သိမ္းပုိက္ေလသည္။ ထုိ႔ေနာက္ မဟာမုနိရုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္အား မႏၱေလးသုိ႔ သယ္ယူသြားခဲ႔သည္။ ထုိရုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ႀကီးအား ျမန္မာျပည္တြင္ ယေန႔ထိတုိင္ အေလးျမတ္ဆုံးထားေသာ ရုပ္ထုေတာ္အျဖစ္ ဆက္လက္မွတ္ယူထားႀကဆဲျဖစ္သည္။ ဆုံးရွုံးသြားေသာ အေမြအႏွစ္ေႀကာင့္ ရခုိင္ျပည္သူတုိ႔အား နက္နက္နဲနဲ စိတ္ထိခုိက္ေစခဲ႔သည္။ ဆက္လက္ျပီး မႀကာမီ ျဗိတိသွ်တုိ႔၏ အုပ္ခ်ဳပ္မွုကုိ ရခုိ္င္ျပည္သူတုိ႔ ဆက္လက္ခံရေလသည္။ (၁၈၆၇) ခုႏွစ္တြင္ မဟာမုနိသိမ္ေတာ္ရာ အနီးပတ္၀န္းက်င္မွ ေတြ႔ရွိေသာ ေက်ာက္ရုပ္ထုေတာ္တစ္ဆူအတြက္ ဘုရားသိမ္ေတာ္ကုိတည္ေဆာက္ခဲ႔ႀကသည္။
လြန္ခဲ႔ေသာ ႏွစ္(၈၀)အတြင္းက နဂုိမူရင္းအတုိင္း သိမ္ေတာ္ႀကီးကုိ ျပန္လည္ျပင္ဆင္မြမ္းမံမွဳတုိ႔ကုိ လုပ္ေဆာင္ခဲ႔သည္။ ယင္းအခ်ိန္တြင္ ေအာက္ရင္ျပင္မ်ားကုိ ျပန္လည္ထိမ္းသိမ္းေပးျပီး မႏၱေလး၌ရွိေသာ မူရင္းမဟာမုနိ ထုိင္ေတာ္မူပုံစံ ေႀကးရုပ္ထုေတာ္္အသစ္တစ္ဆူကုိ သြန္းလုပ္ခဲ႔ႀကသည္။ ယေန႔အခါမွာ မဟာမုနိဘုရားသိမ္ေတာ္ေနရာသည္ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ ဘုရားဖူးတုိ႔၏ အေရးႀကီးေသာ ဗဟုိအခ်က္အခ်ာ တစ္ခုအျဖစ္ ျပန္လည္စည္ကားလာပါသည္။
မဟာမုနိသိမ္ေတာ္သည္ နန္းေတာ္ရာကုန္း၏ အေရွ႔ေျမာက္ေထာင့္၌ရွိေသာ ေတာင္ပူစာတစ္ခုကုိ လႊမ္းျခဳံျပဳလုပ္ထားေသာ ေနရာတစ္ခုျဖစ္သည္။ ေရွးႏွစ္ေပါင္း ရာစုမ်ားစြာကပင္ မဟာမုနိဘုရားသိမ္ေတာ္တြင္ ဘုရားဖူးခရီးသည္မ်ား စည္ကားသုိက္ျမဳိက္ေနေသာ ဗဟုိအခ်က္အခ်ာလည္းျဖစ္ျပီး က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္သူမ်ား လက္ေအာက္ ရခုိင္ျပည္က်ေရာက္ျပီး ရခုိင္ျပည္သူျပည္သားမ်ား ဆင္းရဲဒုကၡခံစားခဲ႔ရေလေသာအခါ ယာယီအားျဖင့္ ဘုရားဖူးခရီးသည္မ်ား နည္းပါးမွုရွိခဲ႔ေလသည္။ မူရင္းအေဆာက္အဦး၏အႀကြင္းအက်န္ လုံး၀မရွိခဲ႔ေသာ္လည္း ယင္း၏ မူရင္းပုံစံတစ္ခုျဖစ္သည္ကုိ ေကာင္းကင္ဓါတ္ပုံမ်ားတြင္ ေတြ႔ျမင္ႏုိင္သည္။ ဘုရားသိမ္ေတာ္ကုိ ေထာင့္မွန္စတုဂံနံရံႏွစ္ဆင့္က ၀ုိင္းရံထားရွိျပီး သိမ္ေတာ္၏အေရွ႔ဘက္ အေနာက္ဘက္ေတာင္ဘက္ႏွင့္ ေျမာက္ဘက္တုိ႔တြင္ ၀င္ေပါက္ေလးေပါက္ ေဖာက္ထားျပီး အေရွ႕ဘက္၀င္ေပါက္ကုိအဓိက ၀င္ေပါက္အျဖစ္ ထားရွိသည္။ ပထမဆုံး ရင္ျပင္၏ အေရွ႕ေတာင္ေထာင့္ႏွင့္ အေရွ႕ေျမာက္ေထာင့္တုိ႔တြင္ ဗုဒရုပ္ထုေတာ္ႀကီးအား ရုိးရာဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္လာအရ ကုိယ္လက္သန္႔စင္ရန္အတြက္ အသုံးျပဳရန္ ေရကန္ႀကီးႏွစ္ခု ထားရွိပါသည္။ အိႏၵိယအေရွ႕ေျမာက္ပုိင္း နာလႏၵ၌ရွိေသာ ထင္ရွားေက်ာ္ႀကားေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ား စုေ၀းေနထုိင္ေသာ ေနရာတစ္ခုျဖစ္ျပီး ေရွး (၆) ရာစုမွပင္ အဆင့္ဆင့္ေျပာင္းလဲ တုိးတက္လာေသာ အဓိက ဂူဘုရားေက်ာင္းေတာ္တြင္ ယခင္မူရင္းနည္းတူ အနီးစပ္ဆုံး ပုံစံျဖစ္ေသာ ဘုရားေက်ာင္းေဆာင္ကုိ ေတြ႔ရွိႏုိင္ေလသည္။
စႏၵသူရိယ ဘုရင္မင္းျမတ္ ရခုိင္ျပည္ကုိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႔သည္အခ်ိန္အခါက ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ကုိ သြန္းလုပ္သည္ဟု ရုိးရာဓေလ့ ထုံးတမ္းစဥ္လာယုံႀကည္မွဳ ထားရွိႀကသည္။ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ဗုဒၶ၏ ေဟာႀကားျပသမွဳတုိ႔၏ သတင္းကုိ ႀကားသိရျပီး ဗုဒၶကုိရုိေသကုိးကြယ္ရန္ ဆႏၵျပင္းျပလာသည္ဟု အဆုိရွိေလသည္။ အိႏၵိယႏုိင္ငံ သာ၀တၳိျပည္တြင္ သီတင္းသုံးေနထုိင္ေတာ္မူေသာ ေဂါတမဗုဒၶသည္ ထုိအေႀကာင္းအရာကုိ သိရွိလာေသာေႀကာင့္ ဗုဒၶက သူ၏သာ၀က အာနႏၵာအား ေျပာျပေလသည္မွာ “ေႀကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာ ေရနဂါးမ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ထားေသာ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔ေသာ ျမစ္ပင္လယ္သမုဒၵရာကုိ ျဖတ္ေက်ာ္လာရမည္ျဖစ္၍ ဤကဲ႔သုိ႔ေသာ ခက္ခဲႀကမ္းတမ္းေသာခရီးသည္ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္အတြက္ အလြန္အႏၱရာယ္ရွိလိမ့္မည္။ ထုိ႔ေႀကာင့္ တပည့္ရဟႏၱာ (၅၀၀) ႏွင့္အတူ ေဂါတမဗုဒၶသည္ ေကာင္းကင္ခရီးျဖင့္ ႀကြေရာက္လာျပီး ေက်ာက္ေတာ္ျမဳိ႕၏ တဖက္ကမ္းရွိ ေမာရပဗၺတေတာင္၌ ဆင္းသက္ရပ္နားေတာ္မူခဲ႔ေလသည္။ ဤတြင္ ဗုဒၶ၏ ေရွးေရွးဘ၀ေပါင္းမ်ားစြာက က်င္လည္ေတာ္မူခဲ႔ေသာေနရာတုိ႔တြင္ ဗုဒၶ၏ ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ ဌာပနာထည့္၍ ဘုရားပုထုိးမ်ားစြာတုိ႔ကုိ တုိင္းျပည္အႏွံ႔ တည္ထားကုိးကြယ္လာႀကလိမ့္မည္ဟု ႀကဳိတင္ေဟာကိန္းထုတ္ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ေပးေလသည္။ဤကဲ႔သုိ႔ဗုဒၶ၏ ဗ်ာဒိတ္ေပးခ်ိန္တြင္ မဟာပထ၀ီေျမႀကီးသည္ တုန္လွဳပ္ျပီး ပင္လယ္သမုဒၵရာတုိ႔သည္ ေရေႏြးအုိးဆူသကဲ့သုိ႔ ဆူပြက္ေလသည္။ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ဤနိမိတ္ေဆာင္ေသာ လကၡဏာမ်ား၏ ဆုိလုိရင္းကုိ သူ၏ေဗဒင္ဆရာ၊ ဟူးရားတတ္တုိ႔အား ေမးျမန္းစုံစမ္းလွ်က္ တုန္လွဳပ္ထိတ္လန္႔ရျခင္းျဖစ္ေလသည္။ ေဂါတမဗုဒၶ ရခုိင္ျပည္ကုိ ေရာက္ရွိလာသည့္အေႀကာင္းကုိ ဘုရင္မင္းျမတ္သိရွိေတာ္မူေသာအခါ ရာေပါင္းမ်ားစြာေသာ အေျခြအရံတုိ႔ႏွင့္အတူ သူ၏မိဖုရားေခါင္ႀကီး စႏၵရမာလာ၊ သူ၏မွဳးမတ္ တုိင္းသူျပည္သားတုိ႔ႏွင့္အတူ ပဗၺတေတာင္ေပၚသို႔ သြားေရာက္ႀကေလသည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ေဂါတမဗုဒၶအား အရုိအေသေပးျပီးေနာက္ ဗုဒၶက သူ႔အား ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္၀ုိင္းတရားေတာ္ကုိ ေဟာႀကားသင္ျပခဲ့ေလသည္။ ယင္းျပီးေနာက္ ျမဳိ႕ေတာ္တြင္(၇) ရက္ႀကာ သီတင္းသုံးေနထုိင္မူမည္ကုိ ဗုဒၶကသေဘာတူလက္ခံေလသည္။ ျမဳိ႕ေတာ္မွ ဗုဒၶမထြက္ခြာမွီ ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္ ျပဳေတာ္မူျပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း (၅၀၀၀)တုိင္တုိင္ ႀကည္ရုိေလးစားမွဳခံရမည္ျဖစ္ေသာ ဆံေတာ္ဓါတ္ႏွင့္ ဗုဒၶ၏ရုပ္ထုကုိယ္ပြားေတာ္တစ္ဆူထားခဲ႔မည္ဟု ဗုဒၶသေဘာတူလက္ခံေလသည္။
နန္းေတာ္ရာ၏ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ သီရိဂုတၱေတာင္ကုန္းေပၚတြင္ အေလးအျမတ္ထားရွိေသာ ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ကုိ ေကာင္းကင္ဘုံ ဗိသုကာပညာရွင္ နတ္မ်ား၏ဘုရင္ သိႀကားမင္းႏွင့္အတူ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္အပါအ၀င္ တုိင္းသူျပည္သားတုိ႔က တည္ထားကုိးကြယ္ႀကေလသည္။ ရုပ္ထုေတာ္အတြင္းပုိင္သုိ႔ ေဂါတမဗုဒၶ၏ ရင္ေငြ႔ေတာ္ဓါတ္ထည့္လုိက္ေသာအခါ ေဂါတမဗုဒၶႏွစ္ဆူရွိလာသကဲ႔သုိ႔ ျဖစ္ေပၚလာေလသည္။ အံ့ႀသႀကည္ညဳိစရာေကာင္းလွေသာ လကၡဏာရပ္မ်ား ေပၚထြက္လာေလသည္။ မဟာပထ၀ီေျမႀကီး တုန္လွဳပ္လာျပီး ရုပ္ထုေတာ္သည္ တျဖည္းျဖည္း အသက္ရွိသကဲ႔သုိ႔ သူ၏ ေနာင္ေတာ္ ေဂါတမဗုဒၶအား ႀကဳိဆုိသည့္အေနအထားႏွင့္ မတ္တပ္ထရပ္ေလသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ေဂါတမဗုဒၶသည္ သူ၏သာ၀က ဗုဒၶရဟန္းေတာ္မ်ားႏွင့္အတူ သံတြဲဘက္သုိ႔ ေကာင္းကင္ခရီးျဖင့္ ႀကြသြားေလသည္။ ယင္းအခ်ိန္အတြင္း ဘုရင္ စႏၵသူရိယမင္းျမတ္သည္ သူ၏ မူးမတ္ေသနာပတိတုိ႔ႏွင့္အတူ အေႀကာင္းကိစၥတုိ႔ကုိ တုိင္ပင္ျပီးေနာက္ ဗုဒၶ၏စစ္မွန္ေသာ ရုပ္ထုေတာ္အား ကုိးကြယ္ဆည္းကပ္ျပီး ပြဲလမ္းသဘင္မ်ား က်င္းပေလသည္။ ရုပ္ထုေတာ္၏ ထူးျခားခ်က္မ်ားမွာ ေရာင္ျခည္ေတာ္ေျခာက္သြယ္ ထြက္ရွိေလသည္။ ရုိေသကုိင္းရွုိင္းသူမ်ားမွာ အနီးကပ္ဖူးေမွ်ာ္လာေသာအခါ ေရာင္ျခည္ေတာ္မ်ား ထြက္ရွိျပီး အယုံအႀကည္မရွိသူမ်ား ဖူးေမွ်ာ္ေသာအခါ ေရာင္ျခည္ေတာ္မ်ား ေမွးမွိန္သြားေလ့ရွိသည္ဟု အဆုိရွိေလသည္။ ရုပ္ထုေတာ္တည္ရွိေသာ ေနရာ၏ပတ္၀န္းက်င္ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာတုိ႔တြင္ အေစာင့္အေရွာက္အျဖစ္ ေက်ာက္ရုပ္ထုမ်ားထားရွိျပီး မေကာင္းေသာ အႀကံအစည္ရည္ရြယ္ခ်က္တုိ႔ႏွင့္ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္အနီးသုိ႔ လာေရာက္သူတုိ႔အား အေ၀းသုိ႔ ေရွာင္ရွားသြားေစသည္။
ေ၀သာလီေခတ္မွ ပထမဘုရင္တုိင္ေအာင္ ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္အတြက္ ေက်ာက္ပလႅင္တစ္ခုတည္ေဆာက္ျပီး သိမ္ေတာ္ကုိ ျပန္လည္တည္ေဆာက္သည္ဟု အဆုိမွတပါး အျခားမည္သည့္အေႀကာင္းအရာကုိမွ မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္း မရွိခဲ႔ေပ။ ေ၀သာလီမွ ပထမဆုံးဘုရင္၏ အရုိက္အရာကုိ ဆက္ခံသူသည္ မဟာမုနိသိမ္ေတာ္အား ျပန္လည္မြမ္းမံျပင္ဆင္မွဳ ျပဳလုပ္ေလသည္။ သီရိလကၤာႏွင့္ ပုဂံမွ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားသည္ ရုပ္ထုေတာ္အားကုိးကြယ္ဆည္းကမ္ရန္ ေရာက္ရွိလာခဲ႔ႀကသည္။ ပ်ဴ-ဗမာႏွင့္ မြန္ဘုရင္မ်ားက မဟာမုနိ သိမ္ေတာ္ႀကီးအတြင္း အေလးအျမတ္ထားေသာ ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္အား ပုိင္ဆုိင္လုိေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ရခုိင္ျပည္ကုိက်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာခဲ႔ႀကသည္ဟု အဆုိရွိေလသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း မည္သည့္ဘုရင္တစ္ပါးမွ ေအာင္ျမင္မွဳ မရွိခဲ႔ေပ။ တခ်ဳိ႕သည္ သိမ္ေတာ္ႀကီးအား ျပန္လည္ျပဳျပင္ မြမ္းမံရန္ ကတိက၀တ္ျပဳႀကေလသည္။ (၁၂) ရာစုအခ်ိန္တြင္ သိမ္ေတာ္ႏွင့္ ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ ေပ်ာက္ဆုံးေလသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ေလးျမဳိ႕ေခတ္မွ ဘုရင္တပါး၏ အရုိက္အရာဆက္ခံသူမ်ားသည္ ယုံႀကည္မွုကုိ ဆက္လက္ေထာက္ခံျခင္းျဖင့္ ရုပ္ထုေတာ္ႏွင့္ သိမ္ေတာ္ႀကီးတုိ႔ကုိ ျပန္လည္ရွာေဖြေတြ႔ရွိျပီး သိမ္ေတာ္အား ျပန္လည္ေတာက္ေဆာက္ခဲ႔ႀကေလသည္။
ေျမာက္ဦးမင္းဆက္ကုိ တည္ေထာင္သူ ဘုရင္မင္းေစာမြန္သည္ သူ၏ျမဳိ႕ေတာ္မွ မဟာမုနိသုိ႔ လမ္းတခုေဖာက္လုပ္တည္ေဆာက္ျပီး မင္းမ်ဳိးမင္းႏြယ္တုိ႔၏ ရုိးရာထုံးတမ္းစဥ္လာ ဘုရားဖူးခရီးတစ္ခုစတင္ခဲ့ေလသည္။ (၁၆) ရာစုတြင္ ဘုရင္းမင္းဗာသည္ ေျမာက္ဦးျမဳိ႕မွ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားအပါအ၀င္ တုိင္းျပည္အႏွံံံ႔တြင္ တည္ရွိေနေသာ ဘုရားေက်ာင္းအေဆာက္အဦး အမ်ားအျပားတုိ႔အတြင္း မူရင္းႏွင့္ ဆင္တူျဖစ္ေသာ မေရမတြက္ႏုိင္သည့္ မဟာမုနိရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကုိ ထုလုပ္ထားရွိရန္ အမိန္႔ေတာ္ခ်မွတ္ခဲ့ေလသည္။
၁၇၈၄-ခု တြင္ ျမန္မာဘုရင္ ဘုိးေတာင္ဘုရားသည္ ရခုိင္ျပည္ကုိ သိမ္းပုိက္ေလသည္။ ထုိ႔ေနာက္ မဟာမုနိရုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္အား မႏၱေလးသုိ႔ သယ္ယူသြားခဲ႔သည္။ ထုိရုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ႀကီးအား ျမန္မာျပည္တြင္ ယေန႔ထိတုိင္ အေလးျမတ္ဆုံးထားေသာ ရုပ္ထုေတာ္အျဖစ္ ဆက္လက္မွတ္ယူထားႀကဆဲျဖစ္သည္။ ဆုံးရွုံးသြားေသာ အေမြအႏွစ္ေႀကာင့္ ရခုိင္ျပည္သူတုိ႔အား နက္နက္နဲနဲ စိတ္ထိခုိက္ေစခဲ႔သည္။ ဆက္လက္ျပီး မႀကာမီ ျဗိတိသွ်တုိ႔၏ အုပ္ခ်ဳပ္မွုကုိ ရခုိ္င္ျပည္သူတုိ႔ ဆက္လက္ခံရေလသည္။ (၁၈၆၇) ခုႏွစ္တြင္ မဟာမုနိသိမ္ေတာ္ရာ အနီးပတ္၀န္းက်င္မွ ေတြ႔ရွိေသာ ေက်ာက္ရုပ္ထုေတာ္တစ္ဆူအတြက္ ဘုရားသိမ္ေတာ္ကုိတည္ေဆာက္ခဲ႔ႀကသည္။
လြန္ခဲ႔ေသာ ႏွစ္(၈၀)အတြင္းက နဂုိမူရင္းအတုိင္း သိမ္ေတာ္ႀကီးကုိ ျပန္လည္ျပင္ဆင္မြမ္းမံမွဳတုိ႔ကုိ လုပ္ေဆာင္ခဲ႔သည္။ ယင္းအခ်ိန္တြင္ ေအာက္ရင္ျပင္မ်ားကုိ ျပန္လည္ထိမ္းသိမ္းေပးျပီး မႏၱေလး၌ရွိေသာ မူရင္းမဟာမုနိ ထုိင္ေတာ္မူပုံစံ ေႀကးရုပ္ထုေတာ္္အသစ္တစ္ဆူကုိ သြန္းလုပ္ခဲ႔ႀကသည္။ ယေန႔အခါမွာ မဟာမုနိဘုရားသိမ္ေတာ္ေနရာသည္ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ ဘုရားဖူးတုိ႔၏ အေရးႀကီးေသာ ဗဟုိအခ်က္အခ်ာ တစ္ခုအျဖစ္ ျပန္လည္စည္ကားလာပါသည္။
မဟာမုနိသိမ္ေတာ္သည္ နန္းေတာ္ရာကုန္း၏ အေရွ႔ေျမာက္ေထာင့္၌ရွိေသာ ေတာင္ပူစာတစ္ခုကုိ လႊမ္းျခဳံျပဳလုပ္ထားေသာ ေနရာတစ္ခုျဖစ္သည္။ ေရွးႏွစ္ေပါင္း ရာစုမ်ားစြာကပင္ မဟာမုနိဘုရားသိမ္ေတာ္တြင္ ဘုရားဖူးခရီးသည္မ်ား စည္ကားသုိက္ျမဳိက္ေနေသာ ဗဟုိအခ်က္အခ်ာလည္းျဖစ္ျပီး က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္သူမ်ား လက္ေအာက္ ရခုိင္ျပည္က်ေရာက္ျပီး ရခုိင္ျပည္သူျပည္သားမ်ား ဆင္းရဲဒုကၡခံစားခဲ႔ရေလေသာအခါ ယာယီအားျဖင့္ ဘုရားဖူးခရီးသည္မ်ား နည္းပါးမွုရွိခဲ႔ေလသည္။ မူရင္းအေဆာက္အဦး၏အႀကြင္းအက်န္ လုံး၀မရွိခဲ႔ေသာ္လည္း ယင္း၏ မူရင္းပုံစံတစ္ခုျဖစ္သည္ကုိ ေကာင္းကင္ဓါတ္ပုံမ်ားတြင္ ေတြ႔ျမင္ႏုိင္သည္။ ဘုရားသိမ္ေတာ္ကုိ ေထာင့္မွန္စတုဂံနံရံႏွစ္ဆင့္က ၀ုိင္းရံထားရွိျပီး သိမ္ေတာ္၏အေရွ႔ဘက္ အေနာက္ဘက္ေတာင္ဘက္ႏွင့္ ေျမာက္ဘက္တုိ႔တြင္ ၀င္ေပါက္ေလးေပါက္ ေဖာက္ထားျပီး အေရွ႕ဘက္၀င္ေပါက္ကုိအဓိက ၀င္ေပါက္အျဖစ္ ထားရွိသည္။ ပထမဆုံး ရင္ျပင္၏ အေရွ႕ေတာင္ေထာင့္ႏွင့္ အေရွ႕ေျမာက္ေထာင့္တုိ႔တြင္ ဗုဒရုပ္ထုေတာ္ႀကီးအား ရုိးရာဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္လာအရ ကုိယ္လက္သန္႔စင္ရန္အတြက္ အသုံးျပဳရန္ ေရကန္ႀကီးႏွစ္ခု ထားရွိပါသည္။ အိႏၵိယအေရွ႕ေျမာက္ပုိင္း နာလႏၵ၌ရွိေသာ ထင္ရွားေက်ာ္ႀကားေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ား စုေ၀းေနထုိင္ေသာ ေနရာတစ္ခုျဖစ္ျပီး ေရွး (၆) ရာစုမွပင္ အဆင့္ဆင့္ေျပာင္းလဲ တုိးတက္လာေသာ အဓိက ဂူဘုရားေက်ာင္းေတာ္တြင္ ယခင္မူရင္းနည္းတူ အနီးစပ္ဆုံး ပုံစံျဖစ္ေသာ ဘုရားေက်ာင္းေဆာင္ကုိ ေတြ႔ရွိႏုိင္ေလသည္။
သႀကၤန္လ ရခိုင္ၿပိဳင္ေလာင္းပဲြ
ရခိုင္ျပည္တြင္ သႀကၤန္လ၌ ေရေလာင္းပြဲကိုလည္းေကာင္း၊ က်င္ပြဲ (ေခၚ) လက္ပန္းလံုးပြဲကိုလည္းေကာင္း၊ လွီၿပိဳင္ပဲြ (ေခၚ) ၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲကိုလည္းေကာင္း ရာသီပြဲမ်ားအျဖစ္က်င္းပေလ့ရွိသည္။ ဤေဆာင္းပါး၌ ၿပိဳင္ေလာင္းပြဲသဘင္ ဆင္ယင္က်င္းပပံုကို တင္ျပလိုပါသည္။
ယခုေဆာင္းပါးတြင္ အဓိပၸါယ္ မေပါ့ေစရန္အတြက္ အခ်ဳိ႔ေသာ ရခုိင္စကားမ်ားအား ဤ အတုိင္းေဖၚျပေပးလုိက္ပါသည္။
ေလာင္း = ေလွ
ရီ = ေရ
ၿပိဳင္ေလာင္းပြဲကို သႀကၤန္လတြင္က်င္းပေႀကာင္း စာဆိုဥကၠာပ်ံ ရႊန္းလိုက္ရတု၌
"ရကၡမွန္ဖူး၊ ေျမာက္ဦးရႊီျပည္သာ၌
မ်ားစြာသည္ ရႊီလီွေပါင္း
သိဂၤနဒီ နန္းေတာင္ဆီဝယ္
ရႊီလွီမင္းဆိပ္ေခ်ာင္း၌
တေသာင္းေသာင္းေပ်ာ္စဥ္တြင္
တူစံုရွုၾကည့္ခ်င္သည္ သႀကၤန္အခါတည္းေလ"
ဟု ေရးဖြဲ႕ထားသည္ကို ေတြ႔ရသည္သာမက တန္းခိုးဆရာထြန္းႀကီးကလည္း -
"လွီပြဲသဘင္၊ ရီထဲတြင္၌ ၊ ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးထူး၊ မင္းလြင္က်ဴးလွ်က္၊ တန္ခူးခါမွီ၊ လရာသီဝယ္၊ ေလာကီဘာသာ၊ ဓမၼတာျဖင္႔၊ နာဝါခ်င္းယွဥ္၊ ေလာင္းခ်င္းၿပိဳင္လွ်က္၊ ငါႏိုင္သူယႈံး၊ တျပံဳးျပံဳးႏွင့္၊ ဖက္ႏႈန္းလွီေလွာ္၊ ရီအေပၚ၌၊ ရႊင္ကာေပ်ာ္မြိ၊ လုပ္ႀကံမိေအာင္၊ လွီဖြဲ႕သံခ်ိဳ၊ ဆိုသူတျဖာ၊ ေလွာ္သူတဝ၊ ကသူအေပါင္း၊ တေသာင္းေသာင္းႏွင့္၊ ေမာင္းတဟီးဟီး၊ ခတ္တီးမညံ၊ ေအာင္လံဝီဝီ၊ ၿပိဳင္လွီၿပိဳင္ေလာင္း၊ ရီေခ်ာင္းမလပ္၊ ပရိသတ္မ်ား၊ ပြဲၾကည့္သားရို႕"
ဟူ၍ စပ္ဆိုထားခဲ့သည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲကို သႀကၤန္ (သို႔မဟုတ္) သႀကၤန္လြန္၍ ကဆုန္ေညာင္ေရ မသြန္းမီွကာလအတြင္း က်င္းပရျခင္း၏ အေႀကာင္းမွာ လူထုပြဲလမ္းသဘင္အားျဖင့္ လူထုအားလပ္ခ်ိန္ကို ေရြးခ်ယ္ရျခင္းျဖစ္သည္။ လူထုဆိုသည္မွာလည္း ေတာင္သူလယ္သမားမ်ား သာလွ်င္ျဖစ္သျဖင့္ လယ္သမားအဖို႔ တလင္းပြဲစပါးေရာင္းၿပီးခ်ိန္ အားလပ္ခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ဤၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲသည္ ဆင္းရဲသားမ်ား၏ ပြဲလမ္းသဘင္ျဖစ္ၿပီး အမ်ားစုေပါင္း၍ အားႀကိဳးမာန္တက္လုပ္ေဆာင္ရသည့္ အားကစား ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲတရပ္လည္း ျဖစ္သည္။ စုေပါင္းညီညာ၊ ေအာင္ေၾကာင္းျဖာဆိုသည့္ေဆာင္ပုဒ္အတိုင္း ညီညြတ္ေရးကိုေရွးရွုေသာ ပြဲလမ္းသဘင္ျဖစ္ေပသည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းလ်ာ
ၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲ ကိုက်င္းပႏိုင္ရန္အတြက္ "ၿပိဳင္လီွ၊ ၿပိဳင္ေလာင္း" ေခၚသည့္ ၿပိဳင္ပြဲဝင္မည့္ ေလာင္းေကာင္းရရွိေရးမွာ ပထမအေရးအႀကီးဆံုး ျဖစ္သကဲ့သို႔ ေလာင္းေကာင္းရေရးကို ေရွးရွု၍ သစ္ပင္ခုတ္လွဲရန္ တရပ္လံုးတရြာလံုး အားေပး ပါဝင္ေလ့ရွိသည္။ သန္သန္မာမာရွိေသာ ေယာက္်ားမ်ားကဦးေဆာင္ၿပီး ေတာသံုးေတာင္ ကုန္ေအာင္သြားကာ သစ္ေကာင္းရွာရသည္။ သစ္ရွွာမထြက္မွီကပင္ ဓေလ႔အတိုင္း ေဗဒင္ဆရာႏွင့္ ရြာေက်ာင္းဆရာေတာ္တုိ႔၏ ၾသဝါဒကိုိခံယူၿပီး ရက္ေကာင္းေန႔သာ ေရြးခ်ယ္၍ သစ္ခုတ္ရသည္။
လိုက္ပါရသည့္သူမ်ားအထဲတြင္ ကိုယ္အဂၤါခ်ိဳ႕တဲ့ေသာ၊ မသန္စြမ္းသူမ်ား မပါဝင္ရ။ အမ်ားအားျဖင့္ ဆယ့္ေျခာက္လံရွိသည့္ ၿပိဳင္ေလာင္းမ်ားကို ၿပိဳင္ပြဲ၌ အသံုးခ်ေလ့ရွိသျဖင္႔ အဆမတန္ အသက္ႀကီးသည့္သစ္ပင္မ်ားကို ေတြ႔ေအာင္ရွာရသည္။ သစ္အေၾကာင္း ေကာင္းစြာနားလည္သည့္ ဆရာမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ၿပီး အနာအဆာမပါေသာ သစ္ကိုခုတ္ယူရသည္။ သစ္ပင္ခုတ္ကတည္းက သစ္ပင္လဲပံုကို နိမိတ္ေကာင္းယူေလ့ရွိသည္။ သစ္ပင္သည္ သစ္ငုတ္ႏွင့္ အနီးကပ္ဆံုးလဲလွ်င္ ေလာင္းေလွာ္၍လားမည့္ ေလာင္းမျဖစ္ဟု ယူဆသည္။ သစ္ငုတ္ႏွင့္ ေ၀းရာ သို႔က်သည့္ သစ္ကိုမွ ပိုၿပီးႏွစ္သက္သည္။ တခ်ိဳ႕ရြာမ်ားမွ ၿပိဳင္ေလာင္းမ်ားမွာဆိုလွ်င္ ေတာင္တလံုး၊ ႏွစ္လံုးကိုပင္ ေက်ာ္၍လွဲသည္ဟု အဆိုရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၿပိဳင္ေလာင္းရွာထြက္ကတည္းက -
"သံုးေတာင္ေက်ာ္လို႔ လဲလတ္ေတ
ထူးကဲလွေရ ထိုနိမိတ္ေၾကာင့္
ေမာင္ရို႕ၿပိဳင္ေလာင္း ေလွာ္ေရခါ
လွ်င္ျမန္ရာမွာအတုမဟိ
နီလရထားပံုပမာ
ယုဇနာတာ လြန္ေျမာက္ေအာင္
တမဟုတ္ခ်င္း ေရာက္ႏိုင္ေရ
အမွန္ေျပာမည္ ျမင္းသိေႏၶာ
တိမ္ညြန္႔စားႏွင့္ႏိႈင္းစရာ
သံုးလူ႔ဆရာ ေလာင္းသိဒၶတ္က
ေလွးေတာ္တင္လို႔ ပစ္လႊတ္ရာ
ျမႇားတံပမာ အဟုန္ျပင္း
ဂဠဳန္မင္းလည္း မတုႏိုင္
ၿပိဳင္ဖို႔လာေရ လွီေတာ္သားရို႕
ဝီးကေယွာင္ယွားပါကတ္လီ
ဇာမထီ ဇာနီၿပိဳင္ေလာင္း"
ဟူ၍ မိမိတူိ႔ ၿပိဳင္ေလာင္းသည္ သစ္ခြတ္ကတည္းက ေတာင္သံုးလံုးေက်ာ္၍လဲသည့္ သစ္ေလာင္းလ်ာကို ျပဳလုပ္ထားေသာ ေလာင္းျဖစ္သျဖင့္ နီလာရထားကဲ့သို႔ လွ်င္ျမန္လွသည္ဟု ၿပိဳင္ေလာင္းဂုဏ္ပုဒ္ကိုေဖာ္က်ဴးၿပီး တဘက္သားမခံခ်င္ေအာင္ သံခ်ပ္ႀကီး ထိုးထားျခင္းျဖစ္သည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းပံုသ႑ာန္
ရခိုင္ျပည္တြင္ ေရလမ္းခရီးမ်ားလွသျဖင့္ ေလာင္းေလွကို အသံုးမ်ားသကဲ့သို႔ ေရွးရခိုင္ဘုရင္မ်ားလက္ထက္က ေလွအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိခဲ့သည္။ ဘားမဲ့၊ သကၠဒါန္၊ ဂၽြတ္၊ ကရဝိတ္၊ ရိေတာ္စပ္တင္၊ ေလွာ္ကား ၊ လြန္းၾကင္၊ ျပာႆဒ္၊ ေဖာင္လွီ၊ ရႊီေလာင္း၊ ရႊီမီးေက်ာင္း၊ ရႊီၾကက္၊ ရႊီက်ီ၊ ရႊီစာမရီ စသည္ျဖင့္ျဖစ္သည္။
ယခုအမ်ားသံုးေလာင္းေလွတုိ႔မွာ "ထြင္းေလာင္း၊ စပ္ေလာင္း" ဟူ၍ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ ယင္းတုိ႔ကိုို အသံုးခ်သည့္အတိုင္း ၿပိဳင္ေလာင္း၊ စီေလာင္း၊ ေလာင္းႀကီးလွီႀကီးဟူ၍ အမ်ိဳးမ်ိဳးေခၚသည္။ ၿပိဳင္ေလာင္းမွာ ထြင္းေလာင္းမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ၿပိဳင္ေလာင္းမွာ (၆) လံမွ (၁၆) လံထိ အရွည္ရွိသည္။ ဦး၊ ပဲ႔၊ ရီစားဟူ၍ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို စနစ္က်ေအာင္၊ အခ်ိဳးက်ေအာင္ လုပ္ရသည္။ ေလာင္းထြင္းၿပီးေသာအခါ မီးပြတ္တိုက္၊ ဆီေခ်ာတိုက္၊ မိုဟင္းေခါင္းႏွင့္တိုက္ အစရွိသည့္ တန္ဆာဆင္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရသည္။ (၁၆) လံရွည္ ၿပိဳင္ေလာင္းမွာ ဦးႏွင့္ပဲ့ကို တလံေလာက္စီ အရွည္ထားရသည္။ ဦးက သေျပအိုးအျပင္ နဂါးရုပ္၊ ကိႏၷရာရုပ္၊ နယားရုပ္၊ ဟသၤာရုပ္၊ ပန္းကႏုတ္မ်ားကို ထုဆစ္တပ္ဆင္ထားသည္။ ေဆးျခယ္သပၸါယ္ထားသည္မွာ ၾကည့္၍အလြန္လွသည္။ ပဲ့ဆိုလွ်င္ "ျမာဒင္" ေခၚ တက္မခံုကို က်ီး၊ က်ား၊ ငွက္ရုပ္၊ ၾကာပန္းရုပ္မ်ားျဖင့္ မြမ္းမံထားသည္။ တက္မဆိုလွ်င္ "ျမာတံရွည္" ဟုေခၚေသာ တက္မကို အသံုးျပဳသည္။ ေလာင္းဝမ္းမွာဆိုလွ်င္ ေလာင္းေလွာ္သားမ်ားထိုင္ရန္ "ဒဂံု" တပ္ၿပီး "ပင္္းကန္'' မ်ားကို (၂) လံေလာက္တြင္ (၃) ခုေလာက္ တပ္ဆင္ထားရသည္။ ေလာင္းကို လူအမ်ားက ထမ္းခ်ထမ္းတင္ျပဳလုပ္ရသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားေက်ာ္မတက္ရန္ စည္းကမ္းသတ္မွတ္ထားသည္။
ေလာင္းေလွာ္သားမ်ား
ဆယ့္ရွစ္ေယာက္စီးရသည့္ (၆) လံ ၿပိဳင္ေလာင္းမွာဆိုလွ်င္ ေနာက္ဆံုးက တက္မကိုတဦး၊ တက္မကိုင္ရွိက ပဲ့ေထာင္ႏွစ္ဦး၊ ရွိတြင္ ဦးစီဦးေပါက္ေခၚသည့္ ပန္းဆြဲတဦး၊ ဦးစီးေနာက္က "လိုင္ဆစ္ေတာင္ဖ်ံ" ေခၚသည့္ ဦးေထာင္စီးႏွစ္ဦး၊ က်န္ဆယ့္ႏွစ္ဦးမွာ တပင္းကန္ႏွစ္ေယာက္တတြဲစီ အေလွာ္သမား (၆) ဆိုင္းထိုင္ရသည္။ (၁၆) လံ ၿပိဳင္ေလာင္မွာဆိုလွ်င္ လူေလးဆယ္ေယာက္ တက္စီးရသည္။ ေလာင္းေလွွာ္သားမ်ားမွာ အဝတ္ဆင္တူ၊ ေဂါင္းေပါင္းစြန္ေထာင္၊ ရင္စည္း၊ စလြယ္သိုင္း၊ ရင္သိုင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ဝတ္ဆင္ရသည္။ ေလာင္းေလွာ္သူမ်ားသည္ ဦးစီးတက္ခ်သည္ကိုၾကည့္၍ တက္ညီေအာင္လိုက္ေလွာ္ရသည္။ ဦးစီးလုပ္သူက တက္ေလွာ္သည္ကို ႀကီးၾကပ္ရသကဲ့သို႔ ပဲ့ကိုင္ကလည္း ေလာင္းတည့္တည့္သြားေစရန္ တာဝန္ယူရသည္။
ဦးစီးလုပ္သူမွာ အလြန္ေတာ္ဖို႔လိုသည္။ ကိုယ့္ေလာင္းအသြားအလာကိုၾကည့္ၿပီး တက္ခ်ရသည္။ ျပဳိင္ေလာင္းတာအထြက္ တက္ကိုရီျမႇဳပ္ၿပီး အရွည္ဆြဲေလွာ္ခတ္ကာ ပန္းအဝင္ တက္ကို သြက္သြက္ေလွာ္ရသည္။ တနည္းဆိုလွ်င္ ၿပိဳင္ေလာင္းျမန္ဖို႔ အင္အားမွာ ဦးစီး၏လႈပ္ရွားမႈအေပၚ၌ တည္သည္။ ၿပိဳင္ေလာင္းအရွိန္ယူ၍ တာထြက္လာသည့္အခါ မတိမ္းမေစာင္းရန္ အေရးႀကီးသည္။ တာအထြက္တြင္ ေလာင္းဦးစီးလုပ္သူက ေစာင္းလိုက္မည္ဆိုလွ်င္ ျပန္၍တည့္ေအာင္လုပ္ရသျဖင့္ အခ်ိန္ၾကာတတ္ၿပီး ေနာက္က်က်န္ရစ္မည္ကို စိုးရိမ္ရသည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းေလွာ္၍ အရွိန္ရလာသည့္အခါ အေျပးျမန္၍မွန္လာသည့္အခါ တက္မကိုင္လုပ္သူက တက္မကို ေရထဲနစ္ရုံေလာက္သာ ခ်ထားေလ့ရွိသည္။ ေတာ္သည့္ကၽြမ္းသည့္ တက္မကိုင္မ်ားဆိုလွ်င္ တက္မကိုေရေပၚေဖာ္၍ ယူလာတတ္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္
"ကိုးစိပ္ကိုးလံ၊ ကိုးပင္းကန္
က်င္သန္တိရာ တက္ပ်ာစီးလို႔
မဟာေလာင္းႀကီးထြက္လို႔လာ
ဇမၺဴဒီပါ လက္ယာကၽြန္းမွာ
ထြန္းေရနီလ ပံုပမာ
သတင္းေၾကညာ နာမည္ႀကီး
ၿပိဳင္ေလာင္းဦးစီး "ဆရာေအာင္"
သူကရိွေဆာင္ လမ္းညႊန္ျပလို႔
ၿပိဳင္ေလာင္းဝမ္းမ ပင္းကန္မွာ
ရိွေနာက္ဘယ္ညာ နီရာစိေအာင္
လူစိတက္စိ ထိုင္ၿပီးသကာ
ဦးစီးဆရာ ခ်ေရတက္ႏွင့္
မပ်က္မကြက္ ညီညီညာ
ရီပန္းဖြားေအာင္ တက္ကိုစြဲလို႔
တဟုန္တည္းႏွင့္ ထြက္လီခါ
ၿပိဳင္ေလာင္းပဲ့မွာ "ဆရာထြန္း"က
ရပ္ေစာက္ထလို႔ ရိွကိုေမွ်ာ္
သူ႔လက္စြဲေတာ္ ထိုတက္မကို
ျမာဒင္ထက္က ေနာင္းေနာင္းကိုင္
မယိမ္းမယိုင္ လွီမေစာင္းေအာင္
ေျဖာင့္ေျဖာင့္တန္းတန္း ကိုင္လို႔လာ
ဇာသူတခါ ၿပိဳင္ဝ႔ံဖို႔လဲ
အပဲြပဲြ ႏႊဲလို႔လာ ယံႈးေရဆိုစြာ သူရို႕မသိ”
ဟူ၍ "က်င္သန္" ေခၚလူသန္မ်ားစီးေသာ မဟာေလာင္းႀကီးမွာ နာမည္ႀကီးသည့္ ဆရာေအာင္က ေလာင္းဦးစီး၊ ပဲ့ကိုင္မွာ နာမည္ေက်ာ္ဆရာထြန္းျဖစ္သည့္အေၾကာင္း၊ လူေစ့တက္ေစ့ေလွာ္လာသည့္ ဤမဟာေလာင္းႀကီးကို မည္သူၿပိဳင္ဝံ့ပါမည္နည္းဟု သံခ်ပ္ထိုးထားျခင္းျဖစ္သည္။
ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲ က်င္းပပံု
ၿပိဳင္ေလာင္းပြဲကို ရပ္ရြာအခ်င္းခ်င္း (သို႔မဟုတ္) ၿမိဳ႕နယ္ခရိုင္အလိုက္ က်င္းပေလ့ရွိသည္။ ရာသီပြဲအျဖစ္သာမက ဘုရားပြဲ၊ မင္းပြဲစိုးပြဲမ်ားႏွင့္တြဲဖက္၍လည္း က်င္းပသည္။ ၿပိဳင္ပြဲဝင္မည္ဆိုလ်ွင္ မၿပိဳင္ခင္ကပင္ ရြာရွင္မ၊ ေခ်ာင္းရွင္မမ်ားကုိ ေလာင္းဦးခိုက္ၿပီး အတီးအမႈတ္၊ အဆိုအကမ်ားျဖင့္ ပ,သပူေဇာ္ေလ့ရွိသည္။ ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲကို ေခ်ာင္းမ်ား၌ က်င္းပေလ့ရွိၿပီး ေရခမ္း၍ ကမ္းနဖူးျပည့္ေနေသာ လဆန္းစ၊ လဆုတ္စအခါမ်ား၌ က်င္းပသည္။
ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲကို ျဖားတလတ္ေထာက္တက္ေသာ မနက္ပုိင္း (၁၀) နာရီ၊ (၁၁) နာရီေလာက္မွ အစျပဳၿပီး ေရက်ခ်ိန္ ညေန (၃-၄) နာရီခန္႔ေလာက္တြင္ အဆံုးသတ္သည္။ ပြဲကို (၃) ရက္အထိ က်င္းပသည္။ ႏိုင္သူအား ေနာက္ဆံုးေန႔မွာ ေရႊေလာင္းႏွင့္ ေအာင္္ဆုေအာင္လံကို ခ်ီးျမွင့္သည္။ ရပ္ရြာလူႀကီးမ်ားကို ဒိုင္လူႀကီးမ်ားအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ေလ့ ရွိသည္။ အျငင္းမပြားရေအာင္ အရပ္ရပ္ကၿပိဳင္လာသည့္ ေလာင္းဦးစီးမ်ားစုေပါင္းေဆြးေႏြးၿပီး စီစဥ္ရသည္။ ဆံုးျဖတ္ရသည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲအတြက္ တာအထြက္အစကကပင္ အဆံုးပန္းဖူးတိုင္အကြာအေ၀းကိုိ သတ္မွတ္ထားရသည္။ ၿပိဳင္သည့္အခါ ရိုးရာဓေလ့အတိုင္းဆိုလွ်င္ တာအညီထြက္ႏိုင္ရန္ သံတံုးကို စင္ျမင့္က ႀကိဳးႏွင့္ဆြဲၿပီး ေရကိုခ်၍ အခ်က္ေပးရသည္။ ယခုအခါ ေခတ္အေလွ်ာက္ ေသနတ္ပစ္ေဖာက္သည္။ ပန္းဖူးအဝင္မွာလည္း အႏိုင္အရွုံးကို စက္ျဖတ္ပန္းဆြဲနည္းျဖင္႔ ဆံုးျဖတ္ေလ့ရွိသည္။
စက္ျဖတ္နည္းမွာ ေလာင္းဦးကဓားကိုစိုက္ထားလွ်က္ ပန္းဖူးက တားထားသည့္ႀကိဳးကို အလိုအေလ်ာက္ျဖတ္သြားသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ ပန္းဖူးမွာ ညြတ္က်လာပါသည္။ ပန္းဆြဲမွာ ဝါးလံုးကိုေဖာက္ၿပီး ႀကိမ္ႏြယ္တခုခုထိုးသြင္းထားသည္။ ယင္းကို ဦးစီးပန္းဆြဲအစ ေလာင္းသမားတုိ႔အထိ ဆြဲယူရပါသည္။ ဤသို႔ ပန္းဖူးကိုစီစဥ္ထားၿပီး အႏိုင္အရွုံးကုိ ဆံုးျဖတ္သည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းသံက်ပ္ႀကီး
-------------------------------
ၿပိဳင္ေလာင္းေန႔တြင္ ေခ်ာင္းကမ္းပါးတဘက္တခ်က္တြင္ ရပ္ရြာအလိုက္ မ႑ပ္မ်ားထိုးၿပီး ဧည့္ခံေကၽြးေမြးသည္။ ကမ္းေထာင္းအျပည့္ ပရိသတ္ စည္ကားလွသည္။ မိမိတုိ႔ရပ္ရြာ၌ ရိွသမွ်ေလာင္းေလွမ်ားႏွင့္ ေခ်ာင္းရိုးတေလွ်ာက္ ျပည္႔က်ပ္ေနေအာင္ ပြဲၾကည့္ပရိသတ္ မ်ားျပားလွသည္။ တခ်ိဳ႕မွာ ငွက္ေပ်ာပင္မ်ားကို ေဖာင္လုပ္၍ ၾကည့္တတ္သည္။
ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲမစမီွ ကိုယ့္ရြာကိုယ့္ေလာင္းဂုဏ္ပုဒ္ကိုေဖာ္ထုတ္၍ သံခ်ပ္ႀကီးမ်ား ထိုးေလ့ရွိသည္။ အိုးစည္ဗံုေမာင္းတီးမႈတ္ၿပီး သံခ်ပ္ႀကီးမ်ားထိုးသည္မွာ အလြန္သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ ေကာင္းသည္။ သံခ်ပ္ႀကီးမ်ားကို "ၿပိဳင္ေလာင္း သံက်ပ္ႀကီးမ်ား" ဟု ေခၚတြင္လာလတ္သည္။ ၿပိဳင္ေလာင္းပဲြမ်ားမွာ သံက်ပ္ႀကီးမ်ားေပၚေပါက္လာသည့္ ေအာက္ေျခေရေသာက္ျမစ္မ်ား ျဖစ္သည္ဟု ယူဆရသည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းမၿပိဳင္မီွ "လွီစိုင္း" လည္းျပဳသည္။ ျမင္းစိုင္းသည့္သေဘာ ကမ္းေထာင္းတေလွ်ာက္ သံခ်ပ္ႀကီးမ်ားထိုးကာ အသာအညင္ လူးလာေခါက္ျပန္ ကခုန္တီးမႈတ္ ေလွာ္ခတ္သြားႀကသည္မွာ ေပ်ာ္စရာပကတိျဖစ္သည္။ နားေထာင္၍ စိတ္တက္ႀကြေစသည္။ ေလာင္းသမားအခ်င္းခ်င္း မိမိဂုဏ္ပုဒ္ေဖာ္၍ သံခ်ပ္ထိုးသည္မ်ားကို အနည္းငယ္ေဖာ္ျပၿပီးျဖစ္သည္။ သံက်ပ္ကို ၿပိဳင္ေလာင္းသမားအခ်င္းခ်င္း ထိုးသည္သာမဟုတ္၊ ပြဲၾကည့္ပရိသတ္ကိုပါ ေစာင္းခ်ိတ္ထိုးေလ့ရွိသည္။
''ေဂါင္းေပါင္းထီထီး ဘႀကီးေလ
က်န္းခန္႔သာ မာပါယင့္လား
မိတၱာဟိလို႔ မီးစြာရာ
စိတ္ဆိုးမာန္ပါ မဟိပါကဲ႔။
ႏွခြမ္းဗက္လန္ ကန္ေတာ္ႀကီးႏွင့္
ၿပိဳင္ေလာင္းၾကည့္ဖို႔ လာလတ္ေတ
ေမာင္ရို႕ေလွာ္မည္ အားမငယ္ကဲ့။
ၿပိဳင္ေလာင္းေလွာ္လို႔ လက္ေမာင္းနာ
တခ်က္ဖ်စ္ပါ အိုမမရို႕။
မကၠလာကို ေဂါင္းမွာေဆာင္း
ကမ္းေထာင္းထက္က အရီးေလ
သမက္ေလာင္းေခ် ႏုိင္္စီေၾကာင္းကို
ဆုမြန္ေတာင္းဖို႔ ေကာင္းပါေရ။
ကညာပ်ိဳေခ် အုိမမရို႕
ကမ္းေထာင္းထက္က လူးက်မည္
ေစတနာႏွင့္ ေျပာခပါယင့္။ ” စသည္ျဖင့္ျဖစ္သည္။
လက္လံအလိုက္ ယွဥ္ၿပိဳင္ေရးအစီအစဥ္မ်ားကို လူႀကီးမ်ားက စီစဥ္ေပးရသည္။ အႏိုင္ရသည့္ ၿပိဳင္ေလာင္းမ်ားကို ေနာက္ဆံုးနိ၌ ေရႊေမာင္းေငြေမာင္းမ်ားႏွင့္ ေအာင္ဆုေအာင္လံ ခ်ီးျမွင့္သည္။ ေနာက္ဆံုး ဆုရသည့္ၿပိဳင္ေလာင္းဦးစီးက ေရႊေမာင္းကိုဆြဲ၍ ေလွေတာ္သားမ်ားက ေအာင္လံကိုင္ၿပီး ေခ်ာင္းရိုးတေလွ်ာက္ စံုဆန္စိုင္းလွ်က္ ကခုန္တီးမႈတ္သီဆိုကာ ပရိသတ္အားႏႈတ္ဆက္ေလ့ရွိသည္။
လူထုပြဲလမ္းသဘင္ လယ္သမားလုပ္သားမ်ား၏ ပြဲလမ္းသဘင္၊ စုေပါင္းညီညြတ္လုပ္ေဆာင္မွ ေအာင္သည့္ ပြဲလမ္းသဘင္ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲကို ရိုးရာမပ်က္ အစဥ္အၿမဲက်င္းပႏိုင္စီရန္ ေတာင့္တေမွ်ာ္လင့္ကာျဖင့္ နိဂံုးခ်ဳပ္လိုက္ပါသည္။
(အစံေမာင္)
ယခုေဆာင္းပါးတြင္ အဓိပၸါယ္ မေပါ့ေစရန္အတြက္ အခ်ဳိ႔ေသာ ရခုိင္စကားမ်ားအား ဤ အတုိင္းေဖၚျပေပးလုိက္ပါသည္။
ေလာင္း = ေလွ
ရီ = ေရ
ၿပိဳင္ေလာင္းပြဲကို သႀကၤန္လတြင္က်င္းပေႀကာင္း စာဆိုဥကၠာပ်ံ ရႊန္းလိုက္ရတု၌
"ရကၡမွန္ဖူး၊ ေျမာက္ဦးရႊီျပည္သာ၌
မ်ားစြာသည္ ရႊီလီွေပါင္း
သိဂၤနဒီ နန္းေတာင္ဆီဝယ္
ရႊီလွီမင္းဆိပ္ေခ်ာင္း၌
တေသာင္းေသာင္းေပ်ာ္စဥ္တြင္
တူစံုရွုၾကည့္ခ်င္သည္ သႀကၤန္အခါတည္းေလ"
ဟု ေရးဖြဲ႕ထားသည္ကို ေတြ႔ရသည္သာမက တန္းခိုးဆရာထြန္းႀကီးကလည္း -
"လွီပြဲသဘင္၊ ရီထဲတြင္၌ ၊ ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးထူး၊ မင္းလြင္က်ဴးလွ်က္၊ တန္ခူးခါမွီ၊ လရာသီဝယ္၊ ေလာကီဘာသာ၊ ဓမၼတာျဖင္႔၊ နာဝါခ်င္းယွဥ္၊ ေလာင္းခ်င္းၿပိဳင္လွ်က္၊ ငါႏိုင္သူယႈံး၊ တျပံဳးျပံဳးႏွင့္၊ ဖက္ႏႈန္းလွီေလွာ္၊ ရီအေပၚ၌၊ ရႊင္ကာေပ်ာ္မြိ၊ လုပ္ႀကံမိေအာင္၊ လွီဖြဲ႕သံခ်ိဳ၊ ဆိုသူတျဖာ၊ ေလွာ္သူတဝ၊ ကသူအေပါင္း၊ တေသာင္းေသာင္းႏွင့္၊ ေမာင္းတဟီးဟီး၊ ခတ္တီးမညံ၊ ေအာင္လံဝီဝီ၊ ၿပိဳင္လွီၿပိဳင္ေလာင္း၊ ရီေခ်ာင္းမလပ္၊ ပရိသတ္မ်ား၊ ပြဲၾကည့္သားရို႕"
ဟူ၍ စပ္ဆိုထားခဲ့သည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲကို သႀကၤန္ (သို႔မဟုတ္) သႀကၤန္လြန္၍ ကဆုန္ေညာင္ေရ မသြန္းမီွကာလအတြင္း က်င္းပရျခင္း၏ အေႀကာင္းမွာ လူထုပြဲလမ္းသဘင္အားျဖင့္ လူထုအားလပ္ခ်ိန္ကို ေရြးခ်ယ္ရျခင္းျဖစ္သည္။ လူထုဆိုသည္မွာလည္း ေတာင္သူလယ္သမားမ်ား သာလွ်င္ျဖစ္သျဖင့္ လယ္သမားအဖို႔ တလင္းပြဲစပါးေရာင္းၿပီးခ်ိန္ အားလပ္ခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ဤၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲသည္ ဆင္းရဲသားမ်ား၏ ပြဲလမ္းသဘင္ျဖစ္ၿပီး အမ်ားစုေပါင္း၍ အားႀကိဳးမာန္တက္လုပ္ေဆာင္ရသည့္ အားကစား ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲတရပ္လည္း ျဖစ္သည္။ စုေပါင္းညီညာ၊ ေအာင္ေၾကာင္းျဖာဆိုသည့္ေဆာင္ပုဒ္အတိုင္း ညီညြတ္ေရးကိုေရွးရွုေသာ ပြဲလမ္းသဘင္ျဖစ္ေပသည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းလ်ာ
ၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲ ကိုက်င္းပႏိုင္ရန္အတြက္ "ၿပိဳင္လီွ၊ ၿပိဳင္ေလာင္း" ေခၚသည့္ ၿပိဳင္ပြဲဝင္မည့္ ေလာင္းေကာင္းရရွိေရးမွာ ပထမအေရးအႀကီးဆံုး ျဖစ္သကဲ့သို႔ ေလာင္းေကာင္းရေရးကို ေရွးရွု၍ သစ္ပင္ခုတ္လွဲရန္ တရပ္လံုးတရြာလံုး အားေပး ပါဝင္ေလ့ရွိသည္။ သန္သန္မာမာရွိေသာ ေယာက္်ားမ်ားကဦးေဆာင္ၿပီး ေတာသံုးေတာင္ ကုန္ေအာင္သြားကာ သစ္ေကာင္းရွာရသည္။ သစ္ရွွာမထြက္မွီကပင္ ဓေလ႔အတိုင္း ေဗဒင္ဆရာႏွင့္ ရြာေက်ာင္းဆရာေတာ္တုိ႔၏ ၾသဝါဒကိုိခံယူၿပီး ရက္ေကာင္းေန႔သာ ေရြးခ်ယ္၍ သစ္ခုတ္ရသည္။
လိုက္ပါရသည့္သူမ်ားအထဲတြင္ ကိုယ္အဂၤါခ်ိဳ႕တဲ့ေသာ၊ မသန္စြမ္းသူမ်ား မပါဝင္ရ။ အမ်ားအားျဖင့္ ဆယ့္ေျခာက္လံရွိသည့္ ၿပိဳင္ေလာင္းမ်ားကို ၿပိဳင္ပြဲ၌ အသံုးခ်ေလ့ရွိသျဖင္႔ အဆမတန္ အသက္ႀကီးသည့္သစ္ပင္မ်ားကို ေတြ႔ေအာင္ရွာရသည္။ သစ္အေၾကာင္း ေကာင္းစြာနားလည္သည့္ ဆရာမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ၿပီး အနာအဆာမပါေသာ သစ္ကိုခုတ္ယူရသည္။ သစ္ပင္ခုတ္ကတည္းက သစ္ပင္လဲပံုကို နိမိတ္ေကာင္းယူေလ့ရွိသည္။ သစ္ပင္သည္ သစ္ငုတ္ႏွင့္ အနီးကပ္ဆံုးလဲလွ်င္ ေလာင္းေလွာ္၍လားမည့္ ေလာင္းမျဖစ္ဟု ယူဆသည္။ သစ္ငုတ္ႏွင့္ ေ၀းရာ သို႔က်သည့္ သစ္ကိုမွ ပိုၿပီးႏွစ္သက္သည္။ တခ်ိဳ႕ရြာမ်ားမွ ၿပိဳင္ေလာင္းမ်ားမွာဆိုလွ်င္ ေတာင္တလံုး၊ ႏွစ္လံုးကိုပင္ ေက်ာ္၍လွဲသည္ဟု အဆိုရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၿပိဳင္ေလာင္းရွာထြက္ကတည္းက -
"သံုးေတာင္ေက်ာ္လို႔ လဲလတ္ေတ
ထူးကဲလွေရ ထိုနိမိတ္ေၾကာင့္
ေမာင္ရို႕ၿပိဳင္ေလာင္း ေလွာ္ေရခါ
လွ်င္ျမန္ရာမွာအတုမဟိ
နီလရထားပံုပမာ
ယုဇနာတာ လြန္ေျမာက္ေအာင္
တမဟုတ္ခ်င္း ေရာက္ႏိုင္ေရ
အမွန္ေျပာမည္ ျမင္းသိေႏၶာ
တိမ္ညြန္႔စားႏွင့္ႏိႈင္းစရာ
သံုးလူ႔ဆရာ ေလာင္းသိဒၶတ္က
ေလွးေတာ္တင္လို႔ ပစ္လႊတ္ရာ
ျမႇားတံပမာ အဟုန္ျပင္း
ဂဠဳန္မင္းလည္း မတုႏိုင္
ၿပိဳင္ဖို႔လာေရ လွီေတာ္သားရို႕
ဝီးကေယွာင္ယွားပါကတ္လီ
ဇာမထီ ဇာနီၿပိဳင္ေလာင္း"
ဟူ၍ မိမိတူိ႔ ၿပိဳင္ေလာင္းသည္ သစ္ခြတ္ကတည္းက ေတာင္သံုးလံုးေက်ာ္၍လဲသည့္ သစ္ေလာင္းလ်ာကို ျပဳလုပ္ထားေသာ ေလာင္းျဖစ္သျဖင့္ နီလာရထားကဲ့သို႔ လွ်င္ျမန္လွသည္ဟု ၿပိဳင္ေလာင္းဂုဏ္ပုဒ္ကိုေဖာ္က်ဴးၿပီး တဘက္သားမခံခ်င္ေအာင္ သံခ်ပ္ႀကီး ထိုးထားျခင္းျဖစ္သည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းပံုသ႑ာန္
ရခိုင္ျပည္တြင္ ေရလမ္းခရီးမ်ားလွသျဖင့္ ေလာင္းေလွကို အသံုးမ်ားသကဲ့သို႔ ေရွးရခိုင္ဘုရင္မ်ားလက္ထက္က ေလွအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိခဲ့သည္။ ဘားမဲ့၊ သကၠဒါန္၊ ဂၽြတ္၊ ကရဝိတ္၊ ရိေတာ္စပ္တင္၊ ေလွာ္ကား ၊ လြန္းၾကင္၊ ျပာႆဒ္၊ ေဖာင္လွီ၊ ရႊီေလာင္း၊ ရႊီမီးေက်ာင္း၊ ရႊီၾကက္၊ ရႊီက်ီ၊ ရႊီစာမရီ စသည္ျဖင့္ျဖစ္သည္။
ယခုအမ်ားသံုးေလာင္းေလွတုိ႔မွာ "ထြင္းေလာင္း၊ စပ္ေလာင္း" ဟူ၍ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ ယင္းတုိ႔ကိုို အသံုးခ်သည့္အတိုင္း ၿပိဳင္ေလာင္း၊ စီေလာင္း၊ ေလာင္းႀကီးလွီႀကီးဟူ၍ အမ်ိဳးမ်ိဳးေခၚသည္။ ၿပိဳင္ေလာင္းမွာ ထြင္းေလာင္းမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ၿပိဳင္ေလာင္းမွာ (၆) လံမွ (၁၆) လံထိ အရွည္ရွိသည္။ ဦး၊ ပဲ႔၊ ရီစားဟူ၍ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို စနစ္က်ေအာင္၊ အခ်ိဳးက်ေအာင္ လုပ္ရသည္။ ေလာင္းထြင္းၿပီးေသာအခါ မီးပြတ္တိုက္၊ ဆီေခ်ာတိုက္၊ မိုဟင္းေခါင္းႏွင့္တိုက္ အစရွိသည့္ တန္ဆာဆင္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရသည္။ (၁၆) လံရွည္ ၿပိဳင္ေလာင္းမွာ ဦးႏွင့္ပဲ့ကို တလံေလာက္စီ အရွည္ထားရသည္။ ဦးက သေျပအိုးအျပင္ နဂါးရုပ္၊ ကိႏၷရာရုပ္၊ နယားရုပ္၊ ဟသၤာရုပ္၊ ပန္းကႏုတ္မ်ားကို ထုဆစ္တပ္ဆင္ထားသည္။ ေဆးျခယ္သပၸါယ္ထားသည္မွာ ၾကည့္၍အလြန္လွသည္။ ပဲ့ဆိုလွ်င္ "ျမာဒင္" ေခၚ တက္မခံုကို က်ီး၊ က်ား၊ ငွက္ရုပ္၊ ၾကာပန္းရုပ္မ်ားျဖင့္ မြမ္းမံထားသည္။ တက္မဆိုလွ်င္ "ျမာတံရွည္" ဟုေခၚေသာ တက္မကို အသံုးျပဳသည္။ ေလာင္းဝမ္းမွာဆိုလွ်င္ ေလာင္းေလွာ္သားမ်ားထိုင္ရန္ "ဒဂံု" တပ္ၿပီး "ပင္္းကန္'' မ်ားကို (၂) လံေလာက္တြင္ (၃) ခုေလာက္ တပ္ဆင္ထားရသည္။ ေလာင္းကို လူအမ်ားက ထမ္းခ်ထမ္းတင္ျပဳလုပ္ရသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားေက်ာ္မတက္ရန္ စည္းကမ္းသတ္မွတ္ထားသည္။
ေလာင္းေလွာ္သားမ်ား
ဆယ့္ရွစ္ေယာက္စီးရသည့္ (၆) လံ ၿပိဳင္ေလာင္းမွာဆိုလွ်င္ ေနာက္ဆံုးက တက္မကိုတဦး၊ တက္မကိုင္ရွိက ပဲ့ေထာင္ႏွစ္ဦး၊ ရွိတြင္ ဦးစီဦးေပါက္ေခၚသည့္ ပန္းဆြဲတဦး၊ ဦးစီးေနာက္က "လိုင္ဆစ္ေတာင္ဖ်ံ" ေခၚသည့္ ဦးေထာင္စီးႏွစ္ဦး၊ က်န္ဆယ့္ႏွစ္ဦးမွာ တပင္းကန္ႏွစ္ေယာက္တတြဲစီ အေလွာ္သမား (၆) ဆိုင္းထိုင္ရသည္။ (၁၆) လံ ၿပိဳင္ေလာင္မွာဆိုလွ်င္ လူေလးဆယ္ေယာက္ တက္စီးရသည္။ ေလာင္းေလွွာ္သားမ်ားမွာ အဝတ္ဆင္တူ၊ ေဂါင္းေပါင္းစြန္ေထာင္၊ ရင္စည္း၊ စလြယ္သိုင္း၊ ရင္သိုင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ဝတ္ဆင္ရသည္။ ေလာင္းေလွာ္သူမ်ားသည္ ဦးစီးတက္ခ်သည္ကိုၾကည့္၍ တက္ညီေအာင္လိုက္ေလွာ္ရသည္။ ဦးစီးလုပ္သူက တက္ေလွာ္သည္ကို ႀကီးၾကပ္ရသကဲ့သို႔ ပဲ့ကိုင္ကလည္း ေလာင္းတည့္တည့္သြားေစရန္ တာဝန္ယူရသည္။
ဦးစီးလုပ္သူမွာ အလြန္ေတာ္ဖို႔လိုသည္။ ကိုယ့္ေလာင္းအသြားအလာကိုၾကည့္ၿပီး တက္ခ်ရသည္။ ျပဳိင္ေလာင္းတာအထြက္ တက္ကိုရီျမႇဳပ္ၿပီး အရွည္ဆြဲေလွာ္ခတ္ကာ ပန္းအဝင္ တက္ကို သြက္သြက္ေလွာ္ရသည္။ တနည္းဆိုလွ်င္ ၿပိဳင္ေလာင္းျမန္ဖို႔ အင္အားမွာ ဦးစီး၏လႈပ္ရွားမႈအေပၚ၌ တည္သည္။ ၿပိဳင္ေလာင္းအရွိန္ယူ၍ တာထြက္လာသည့္အခါ မတိမ္းမေစာင္းရန္ အေရးႀကီးသည္။ တာအထြက္တြင္ ေလာင္းဦးစီးလုပ္သူက ေစာင္းလိုက္မည္ဆိုလွ်င္ ျပန္၍တည့္ေအာင္လုပ္ရသျဖင့္ အခ်ိန္ၾကာတတ္ၿပီး ေနာက္က်က်န္ရစ္မည္ကို စိုးရိမ္ရသည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းေလွာ္၍ အရွိန္ရလာသည့္အခါ အေျပးျမန္၍မွန္လာသည့္အခါ တက္မကိုင္လုပ္သူက တက္မကို ေရထဲနစ္ရုံေလာက္သာ ခ်ထားေလ့ရွိသည္။ ေတာ္သည့္ကၽြမ္းသည့္ တက္မကိုင္မ်ားဆိုလွ်င္ တက္မကိုေရေပၚေဖာ္၍ ယူလာတတ္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္
"ကိုးစိပ္ကိုးလံ၊ ကိုးပင္းကန္
က်င္သန္တိရာ တက္ပ်ာစီးလို႔
မဟာေလာင္းႀကီးထြက္လို႔လာ
ဇမၺဴဒီပါ လက္ယာကၽြန္းမွာ
ထြန္းေရနီလ ပံုပမာ
သတင္းေၾကညာ နာမည္ႀကီး
ၿပိဳင္ေလာင္းဦးစီး "ဆရာေအာင္"
သူကရိွေဆာင္ လမ္းညႊန္ျပလို႔
ၿပိဳင္ေလာင္းဝမ္းမ ပင္းကန္မွာ
ရိွေနာက္ဘယ္ညာ နီရာစိေအာင္
လူစိတက္စိ ထိုင္ၿပီးသကာ
ဦးစီးဆရာ ခ်ေရတက္ႏွင့္
မပ်က္မကြက္ ညီညီညာ
ရီပန္းဖြားေအာင္ တက္ကိုစြဲလို႔
တဟုန္တည္းႏွင့္ ထြက္လီခါ
ၿပိဳင္ေလာင္းပဲ့မွာ "ဆရာထြန္း"က
ရပ္ေစာက္ထလို႔ ရိွကိုေမွ်ာ္
သူ႔လက္စြဲေတာ္ ထိုတက္မကို
ျမာဒင္ထက္က ေနာင္းေနာင္းကိုင္
မယိမ္းမယိုင္ လွီမေစာင္းေအာင္
ေျဖာင့္ေျဖာင့္တန္းတန္း ကိုင္လို႔လာ
ဇာသူတခါ ၿပိဳင္ဝ႔ံဖို႔လဲ
အပဲြပဲြ ႏႊဲလို႔လာ ယံႈးေရဆိုစြာ သူရို႕မသိ”
ဟူ၍ "က်င္သန္" ေခၚလူသန္မ်ားစီးေသာ မဟာေလာင္းႀကီးမွာ နာမည္ႀကီးသည့္ ဆရာေအာင္က ေလာင္းဦးစီး၊ ပဲ့ကိုင္မွာ နာမည္ေက်ာ္ဆရာထြန္းျဖစ္သည့္အေၾကာင္း၊ လူေစ့တက္ေစ့ေလွာ္လာသည့္ ဤမဟာေလာင္းႀကီးကို မည္သူၿပိဳင္ဝံ့ပါမည္နည္းဟု သံခ်ပ္ထိုးထားျခင္းျဖစ္သည္။
ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲ က်င္းပပံု
ၿပိဳင္ေလာင္းပြဲကို ရပ္ရြာအခ်င္းခ်င္း (သို႔မဟုတ္) ၿမိဳ႕နယ္ခရိုင္အလိုက္ က်င္းပေလ့ရွိသည္။ ရာသီပြဲအျဖစ္သာမက ဘုရားပြဲ၊ မင္းပြဲစိုးပြဲမ်ားႏွင့္တြဲဖက္၍လည္း က်င္းပသည္။ ၿပိဳင္ပြဲဝင္မည္ဆိုလ်ွင္ မၿပိဳင္ခင္ကပင္ ရြာရွင္မ၊ ေခ်ာင္းရွင္မမ်ားကုိ ေလာင္းဦးခိုက္ၿပီး အတီးအမႈတ္၊ အဆိုအကမ်ားျဖင့္ ပ,သပူေဇာ္ေလ့ရွိသည္။ ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲကို ေခ်ာင္းမ်ား၌ က်င္းပေလ့ရွိၿပီး ေရခမ္း၍ ကမ္းနဖူးျပည့္ေနေသာ လဆန္းစ၊ လဆုတ္စအခါမ်ား၌ က်င္းပသည္။
ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲကို ျဖားတလတ္ေထာက္တက္ေသာ မနက္ပုိင္း (၁၀) နာရီ၊ (၁၁) နာရီေလာက္မွ အစျပဳၿပီး ေရက်ခ်ိန္ ညေန (၃-၄) နာရီခန္႔ေလာက္တြင္ အဆံုးသတ္သည္။ ပြဲကို (၃) ရက္အထိ က်င္းပသည္။ ႏိုင္သူအား ေနာက္ဆံုးေန႔မွာ ေရႊေလာင္းႏွင့္ ေအာင္္ဆုေအာင္လံကို ခ်ီးျမွင့္သည္။ ရပ္ရြာလူႀကီးမ်ားကို ဒိုင္လူႀကီးမ်ားအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ေလ့ ရွိသည္။ အျငင္းမပြားရေအာင္ အရပ္ရပ္ကၿပိဳင္လာသည့္ ေလာင္းဦးစီးမ်ားစုေပါင္းေဆြးေႏြးၿပီး စီစဥ္ရသည္။ ဆံုးျဖတ္ရသည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲအတြက္ တာအထြက္အစကကပင္ အဆံုးပန္းဖူးတိုင္အကြာအေ၀းကိုိ သတ္မွတ္ထားရသည္။ ၿပိဳင္သည့္အခါ ရိုးရာဓေလ့အတိုင္းဆိုလွ်င္ တာအညီထြက္ႏိုင္ရန္ သံတံုးကို စင္ျမင့္က ႀကိဳးႏွင့္ဆြဲၿပီး ေရကိုခ်၍ အခ်က္ေပးရသည္။ ယခုအခါ ေခတ္အေလွ်ာက္ ေသနတ္ပစ္ေဖာက္သည္။ ပန္းဖူးအဝင္မွာလည္း အႏိုင္အရွုံးကို စက္ျဖတ္ပန္းဆြဲနည္းျဖင္႔ ဆံုးျဖတ္ေလ့ရွိသည္။
စက္ျဖတ္နည္းမွာ ေလာင္းဦးကဓားကိုစိုက္ထားလွ်က္ ပန္းဖူးက တားထားသည့္ႀကိဳးကို အလိုအေလ်ာက္ျဖတ္သြားသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ ပန္းဖူးမွာ ညြတ္က်လာပါသည္။ ပန္းဆြဲမွာ ဝါးလံုးကိုေဖာက္ၿပီး ႀကိမ္ႏြယ္တခုခုထိုးသြင္းထားသည္။ ယင္းကို ဦးစီးပန္းဆြဲအစ ေလာင္းသမားတုိ႔အထိ ဆြဲယူရပါသည္။ ဤသို႔ ပန္းဖူးကိုစီစဥ္ထားၿပီး အႏိုင္အရွုံးကုိ ဆံုးျဖတ္သည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းသံက်ပ္ႀကီး
-------------------------------
ၿပိဳင္ေလာင္းေန႔တြင္ ေခ်ာင္းကမ္းပါးတဘက္တခ်က္တြင္ ရပ္ရြာအလိုက္ မ႑ပ္မ်ားထိုးၿပီး ဧည့္ခံေကၽြးေမြးသည္။ ကမ္းေထာင္းအျပည့္ ပရိသတ္ စည္ကားလွသည္။ မိမိတုိ႔ရပ္ရြာ၌ ရိွသမွ်ေလာင္းေလွမ်ားႏွင့္ ေခ်ာင္းရိုးတေလွ်ာက္ ျပည္႔က်ပ္ေနေအာင္ ပြဲၾကည့္ပရိသတ္ မ်ားျပားလွသည္။ တခ်ိဳ႕မွာ ငွက္ေပ်ာပင္မ်ားကို ေဖာင္လုပ္၍ ၾကည့္တတ္သည္။
ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲမစမီွ ကိုယ့္ရြာကိုယ့္ေလာင္းဂုဏ္ပုဒ္ကိုေဖာ္ထုတ္၍ သံခ်ပ္ႀကီးမ်ား ထိုးေလ့ရွိသည္။ အိုးစည္ဗံုေမာင္းတီးမႈတ္ၿပီး သံခ်ပ္ႀကီးမ်ားထိုးသည္မွာ အလြန္သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ ေကာင္းသည္။ သံခ်ပ္ႀကီးမ်ားကို "ၿပိဳင္ေလာင္း သံက်ပ္ႀကီးမ်ား" ဟု ေခၚတြင္လာလတ္သည္။ ၿပိဳင္ေလာင္းပဲြမ်ားမွာ သံက်ပ္ႀကီးမ်ားေပၚေပါက္လာသည့္ ေအာက္ေျခေရေသာက္ျမစ္မ်ား ျဖစ္သည္ဟု ယူဆရသည္။
ၿပိဳင္ေလာင္းမၿပိဳင္မီွ "လွီစိုင္း" လည္းျပဳသည္။ ျမင္းစိုင္းသည့္သေဘာ ကမ္းေထာင္းတေလွ်ာက္ သံခ်ပ္ႀကီးမ်ားထိုးကာ အသာအညင္ လူးလာေခါက္ျပန္ ကခုန္တီးမႈတ္ ေလွာ္ခတ္သြားႀကသည္မွာ ေပ်ာ္စရာပကတိျဖစ္သည္။ နားေထာင္၍ စိတ္တက္ႀကြေစသည္။ ေလာင္းသမားအခ်င္းခ်င္း မိမိဂုဏ္ပုဒ္ေဖာ္၍ သံခ်ပ္ထိုးသည္မ်ားကို အနည္းငယ္ေဖာ္ျပၿပီးျဖစ္သည္။ သံက်ပ္ကို ၿပိဳင္ေလာင္းသမားအခ်င္းခ်င္း ထိုးသည္သာမဟုတ္၊ ပြဲၾကည့္ပရိသတ္ကိုပါ ေစာင္းခ်ိတ္ထိုးေလ့ရွိသည္။
''ေဂါင္းေပါင္းထီထီး ဘႀကီးေလ
က်န္းခန္႔သာ မာပါယင့္လား
မိတၱာဟိလို႔ မီးစြာရာ
စိတ္ဆိုးမာန္ပါ မဟိပါကဲ႔။
ႏွခြမ္းဗက္လန္ ကန္ေတာ္ႀကီးႏွင့္
ၿပိဳင္ေလာင္းၾကည့္ဖို႔ လာလတ္ေတ
ေမာင္ရို႕ေလွာ္မည္ အားမငယ္ကဲ့။
ၿပိဳင္ေလာင္းေလွာ္လို႔ လက္ေမာင္းနာ
တခ်က္ဖ်စ္ပါ အိုမမရို႕။
မကၠလာကို ေဂါင္းမွာေဆာင္း
ကမ္းေထာင္းထက္က အရီးေလ
သမက္ေလာင္းေခ် ႏုိင္္စီေၾကာင္းကို
ဆုမြန္ေတာင္းဖို႔ ေကာင္းပါေရ။
ကညာပ်ိဳေခ် အုိမမရို႕
ကမ္းေထာင္းထက္က လူးက်မည္
ေစတနာႏွင့္ ေျပာခပါယင့္။ ” စသည္ျဖင့္ျဖစ္သည္။
လက္လံအလိုက္ ယွဥ္ၿပိဳင္ေရးအစီအစဥ္မ်ားကို လူႀကီးမ်ားက စီစဥ္ေပးရသည္။ အႏိုင္ရသည့္ ၿပိဳင္ေလာင္းမ်ားကို ေနာက္ဆံုးနိ၌ ေရႊေမာင္းေငြေမာင္းမ်ားႏွင့္ ေအာင္ဆုေအာင္လံ ခ်ီးျမွင့္သည္။ ေနာက္ဆံုး ဆုရသည့္ၿပိဳင္ေလာင္းဦးစီးက ေရႊေမာင္းကိုဆြဲ၍ ေလွေတာ္သားမ်ားက ေအာင္လံကိုင္ၿပီး ေခ်ာင္းရိုးတေလွ်ာက္ စံုဆန္စိုင္းလွ်က္ ကခုန္တီးမႈတ္သီဆိုကာ ပရိသတ္အားႏႈတ္ဆက္ေလ့ရွိသည္။
လူထုပြဲလမ္းသဘင္ လယ္သမားလုပ္သားမ်ား၏ ပြဲလမ္းသဘင္၊ စုေပါင္းညီညြတ္လုပ္ေဆာင္မွ ေအာင္သည့္ ပြဲလမ္းသဘင္ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပြဲကို ရိုးရာမပ်က္ အစဥ္အၿမဲက်င္းပႏိုင္စီရန္ ေတာင့္တေမွ်ာ္လင့္ကာျဖင့္ နိဂံုးခ်ဳပ္လိုက္ပါသည္။
(အစံေမာင္)
ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္ကုန္:
ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ နန္းေတာ္ကုန္းကို မင္းေစာမြန္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္မွာကား မူလနဂိုရ္အားျဖင့္ ကုကၠားေတာင္ႏွင့္ ေတာင္ညိဳေတာင္ႏွစ္ခုကို တူးၿဖိဳညိႇလွ်က္တည္ခဲ့ေသာ ေက်ာက္ေဆာင္ေက်ာက္သားေျမခံေျမမ်ားျဖစ္သည္။ နန္းေတာ္ကုန္းပတ္လည္ စတုရန္းပံုသ႑ာန္ကို ေက်ာက္အုတ္မ်ားျဖင့္တံတိုင္းျပဳကာ အမာခံလွ်က္ ေကဇာသကၠရာဇ္ (၇၉၂) ခု ေတာ္သလင္းလဆန္း (၁) ရက္ တနဂၤေႏြေန႔၊ ခရစ္သကၠရာဇ္ (၁၄၃၀) ခုႏွစ္တြင္ ေျမာက္ဦးေခတ္ထီးနန္းကို စတင္တည္ေထာင္သည္။
ပထမဆံုးေျမာက္ဦးေခတ္ထီးနန္းေတာ္ကို မင္းေစာမြန္မင္းမ်ားလက္ထက္ အုတ္တံတိုင္းမ်ားျဖင့္သာ ေအာက္ေျခခ်လွ်က္ တည္ေဆာက္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးဒုတိယေခတ္ မင္းဗာဘုရင္လက္ထက္ေရာက္ေသာအခါ၌ကား ေက်ာက္အမာခံ တံတိုင္းမ်ားျဖင့္ ထပ္မံၿပီးေသာ္ ခိုင္ခံ့ႀကီးက်ယ္စြာ တည္ေဆာက္သည္။
သို႔ျဖစ္ပါ၍ ရခိုင္မဟာရာဇဝင္ေတာ္ႀကီးလကၤာတြင္ (ေစာမြန္ပ်င္ျပဳ၊ မင္းဗာတည္ေက၊ ေရႊေျမာက္ဦး) ဟုလည္းေကာင္း။ (ေျမာက္ဦးမည္သာ၊ ၿမိဳ႕ေအာင္ခ်ာကို၊ တည္လွာျပဳလစ္၊ သကၠရာဇ္ကား၊ ေဒြးျဖစ္နဝါ၊ သတၱသာတည္း) ဟူ၍လည္းေကာင္း ေတြ႔ရသည္။
နန္းေတာ္ကုန္း၏အဆင့္မွာ သံုးဆင့္ျဖစ္သည္။ ထိပ္ဆံုးအျမင့္မွ ေအာက္ဆံုးအဆင့္ထိေပေပါင္း (၅၀) ျမင့္သည္။ တတိယအဆင့္၏ ေတာင္မွေျမာက္သို႔ ေပေပါင္း (၁၆၀၆) ေပရွိသည္။ အေရွ႔မွ အေနာက္သို႔ ေပေပါင္း (၁၇၄၀) ေပ ရွိသည္။ တံတိုင္းမ်ားေအာက္ေျခတြင္ ေက်ာက္သား (၇) ေပထုထည္ရွိသည္။ တံတိုင္းမ်ား၏အထက္ပိုင္းထုထည္မွာ (၄) ေပျဖစ္သည္။ ပထမႏွင့္ ဒုတိယတံတိုင္းအကြာအေ၀းမွာ ေပေပါင္း (၂၃၇) ေပ ရွည္သည္။ အေပၚဆံုးအထက္ နန္းရင္ျပင္၏အက်ယ္အဝန္းမွာ (၆၅၆) ေပက်ယ္ဝန္းသည္။ အရွိဘက္အဆင့္တန္းခါးမွ ဒုတိယအဆင့္တန္းခါးသို႔ ေပေပါင္း (၂၃၃) ေပရွိသည္။ ၎မွ တတိယအဆင့္တန္းခါးသို႔ (၁၆၆) ေပရွိသည္။
အေပၚဆံုးအထက္နန္းရင္ျပင္၏ ေျမာက္မွေတာင္သို႔ အလ်ားေပေပါင္း (၆၇၉) ေပ က်ယ္သည္။ ေတာင္ဘက္ တတိယအဆင့္တန္းခါးမွ ဒုတိယအဆင့္တန္းခါးသို႔ ေပေပါင္း (၁၃၈) ေပရွိသည္။ ၎မွ ပထမအဆင့္တန္းခါးသို႔ ေပေပါင္း (၄၅၀) ကြာေ၀းသည္။ တန္းခါးမ်ား၏ဝင္ေပါက္မွာ (၁၀) ေပစီက်ယ္ဝန္းသည္။ တံခါးတဘက္တခ်က္စီ၏ တန္းခါးေဘာင္မ်ားမွာ (ဂ) ေပစီ ရွိသို႔ထိုးထြက္လွ်က္ တည္ရွိသည္။ တံတိုင္းမ်ားထုထည္အထူမွာ (၇) ေပ (၆) လက္မစီဟိၿပီး (၁၂) ေပစီ ျမင့္သည္။ တန္းခါးမ်ား၏အတြင္းဘက္နံရံမ်ား၌ ေျမႀကီးသည္ တေပခန္႔အကြာ ေက်ာက္တံုးႀကီးမ်ားႏွင့္ (၈) ေပအျမင့္ရွိေသာ ေက်ာက္တံုးႀကီးတြင္ (၅)လက္မရွိေသာ အေပါက္တေပါက္စီကို ထြင္းလုပ္ျပဳျပင္တပ္ဆင္ထားသည္။
ထိုတန္းခါးေပါက္မ်ားကို ပိတ္ဖြင့္ႏိုင္ရန္အတြက္ အရွင္တံခါးတပ္ဆင္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ နန္းေတာ္၏အေနာက္ဘက္ ဒုတိယႏွင့္ တတိယတံတိုင္းအၾကားတြင္္ က်ဳံးမ်ားရွိသည္။ အေရွ႔ေတာင္ဘက္တြင္ ဗဟိုရ္စည္ေတာ္ထားရွိေသာ စည္ေတာ္ကိုအခ်ိန္မွန္ယြန္းေသာ(ယြန္းေထာင္) ေခၚ (ရြန္းေတာင္) တည္ရွိသည္။ ေတာင္ဘက္တြင္ (ဝယိုင္သာ) ေခၚ (ဥယ်ာဥ္ေတာ္) ရွိသည္။
နန္းေတာ္၏အေရွ႔ဘက္ ဒုတိယအဆင့္တြင္ နန္းတြင္းသူနန္းတြင္းသားမ်ား ေသာက္သံုးကုန္ေသာ ေသာက္ရီကန္ (နန္းသားကန္) တည္ရွိသည္။ ယခုအခါ ထိုကန္ကို (နံသာကန္) ဟုေခၚဆိုသည္။ ယခုနန္းေတာ္ကုန္း၏အရွိဘက္ဆင္းလမ္း (နန္းေက်ာက္ေလွကား) ႏွင့္ အေနာက္ဘက္ နန္းကုန္းအဆင္းေလွကားတုိ႔မွာ ၿဗိတိသွ်အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ကာလ (ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္ကုန္းအားေဖာက္ၿပီးေသာ္ ေရွ႕ေနာက္ေတာက္ေလွ်ာက္ပိုင္းၿပီး လမ္းလုပ္ရန္စီစဥ္ခဲ့သည္။ တၿမိဳ႕လံုးကကန္႔ကြက္ဆႏၵျပသျဖင့္ လမ္းမေဖာက္လုပ္ဘဲရပ္တန္႔ကာ ယခင္မင္းဆင္းလမ္းေလွကားကိုပတ္၍ အေရွ႔အေနာက္တေျဖာင့္တည္း ေက်ာက္ေလွကား (၂) ခုကို တပ္ဆင္ထားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
ရခိုင္မင္းမ်ားလက္ထက္ နန္းေတာ္ကုန္းသို႔အဆင္းအတက္ေက်ာက္ေလွကား အစစ္အမွန္ေနရာမ်ားသည္ကား အေနာက္ဘက္၌ ယခုပါတီယူနစ္ရုံးေဟာင္းအေရွ႔ဘက္ ေက်ာက္ေလွကားဆင္းလမ္းတခု၊ ၎ႏွင့္ အေရွ႔ဘက္သို႔တေျဖာင့္တည္း နန္းသားကန္ေတာ္ဘက္သို႔ဆင္းလမ္း ေက်ာက္ေလွကားတခုျဖစ္သည္။
ေရွးမင္းမ်ားသည္ ဤနန္းေတာ္ကုန္းသို႔ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာမွ ဆင္းတက္ႏိုင္ေစရန္အတြက္ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာတြင္ ေက်ာက္ေလွကားတံခါးေပါက္ (၄) ခုကို ေတြျမင္ႀကရမည္ျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္ပါ၍ ရခိုင္ၿမိဳ႕တည္ ဗိသုကာက်မ္း၌ေဖာ္ျပထားသည္မွာ-
(ခုနစ္ရာကိုးဆယ္၊ စြန္းဝယ္ႏွစ္ေဖာ္၊ လေတာ္သလင္း၊ လွ်ံဝင္းထြန္းညီး၊ ထြက္ၿပီးနီတက္၊ ဆန္းတရက္၌၊ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သာ၊ တည္ျခင္းရာကား၊ ေတာင္ညိဳကုကၠား၊ ႏွစ္ပါးတူညီ၊ ဘုမၼိနက္သန္၊ ၿမီၾကန္သင့္ရာ၊ ယင္းသည္မွာလည္း၊ အကာအင္းသီး၊ ထားတံုၿပီးမွ၊ တည္ထၿမိဳ႕နန္း၊ ကန္စန္းကန္လဂ္၊ တေထာင္ဘက္ကို၊ မပ်က္ထိုေရာ္၊ ဆက္တက္ေသာ္ကား၊ အရာေထာင္ေသာင္း၊ က်ိန္းခန္းေအာင္း၏) ဟူ၍ပင္လွ်င္ ပါရွိသည္။ ဤေျမာက္ဦးၿမိဳ႕နန္းေတာ္ကုန္းကို တံတိုင္းသံုးတန္ ဝိုင္းကာရံလွ်က္ ထိုတံတိုင္းမ်ားအၾကားတြင္လည္း က်ံဳးေတာ္မ်ားထားရွိသည္။
ၿမိဳ႕တံတိုင္းမ်ားအထက္ဝယ္လည္း ျမင္းစီးသူရဲဗိုလ္ပါမ်ားစီးနင္းလားလာလႈပ္ရွားႏိုင္ေအာင္ စီမံျပဳလုပ္ထားသည္။ ၿမိဳ႕ေက်ာက္တန္းခါးမ်ားကိုလည္း ခိုင္လံုစြာျဖင့္ ခမ္းနားႀကီးက်ယ္စြာ တည္ေဆာက္စီမံထားခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးသည္ ထိုအခ်ိန္ထိုအခါက အိမ္ေျခေပါင္းမ်ားစြာႏွင့္ ၾကက္ပ်ံမက်စည္ကားခဲ့သည္။ သို႔ျဖစ္ပါ၍ ခရစ္ေအဒီ (၁၅) ရာစုမွ (၁၆) ရာစုထိကာလအတြင္း အလြန္ခ်မ္းသာႄကြယ္ဝေသာ ကမၻာ့အဆင့္မီွ သမိုင္းတြင္ထင္ရွားေသာ (The City Of MraukK Oo) ၿမိဳ႕ႀကီးတၿမိဳ႕ျဖစ္ေပေတာ့သည္။
ဓညဝတီဦးေအာင္ေဇယ်
(သမိုင္းသုေတသီ)
အၿငိမ္းစားေက်ာင္းဆရာႀကီး
ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕
ပထမဆံုးေျမာက္ဦးေခတ္ထီးနန္းေတာ္ကို မင္းေစာမြန္မင္းမ်ားလက္ထက္ အုတ္တံတိုင္းမ်ားျဖင့္သာ ေအာက္ေျခခ်လွ်က္ တည္ေဆာက္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးဒုတိယေခတ္ မင္းဗာဘုရင္လက္ထက္ေရာက္ေသာအခါ၌ကား ေက်ာက္အမာခံ တံတိုင္းမ်ားျဖင့္ ထပ္မံၿပီးေသာ္ ခိုင္ခံ့ႀကီးက်ယ္စြာ တည္ေဆာက္သည္။
သို႔ျဖစ္ပါ၍ ရခိုင္မဟာရာဇဝင္ေတာ္ႀကီးလကၤာတြင္ (ေစာမြန္ပ်င္ျပဳ၊ မင္းဗာတည္ေက၊ ေရႊေျမာက္ဦး) ဟုလည္းေကာင္း။ (ေျမာက္ဦးမည္သာ၊ ၿမိဳ႕ေအာင္ခ်ာကို၊ တည္လွာျပဳလစ္၊ သကၠရာဇ္ကား၊ ေဒြးျဖစ္နဝါ၊ သတၱသာတည္း) ဟူ၍လည္းေကာင္း ေတြ႔ရသည္။
နန္းေတာ္ကုန္း၏အဆင့္မွာ သံုးဆင့္ျဖစ္သည္။ ထိပ္ဆံုးအျမင့္မွ ေအာက္ဆံုးအဆင့္ထိေပေပါင္း (၅၀) ျမင့္သည္။ တတိယအဆင့္၏ ေတာင္မွေျမာက္သို႔ ေပေပါင္း (၁၆၀၆) ေပရွိသည္။ အေရွ႔မွ အေနာက္သို႔ ေပေပါင္း (၁၇၄၀) ေပ ရွိသည္။ တံတိုင္းမ်ားေအာက္ေျခတြင္ ေက်ာက္သား (၇) ေပထုထည္ရွိသည္။ တံတိုင္းမ်ား၏အထက္ပိုင္းထုထည္မွာ (၄) ေပျဖစ္သည္။ ပထမႏွင့္ ဒုတိယတံတိုင္းအကြာအေ၀းမွာ ေပေပါင္း (၂၃၇) ေပ ရွည္သည္။ အေပၚဆံုးအထက္ နန္းရင္ျပင္၏အက်ယ္အဝန္းမွာ (၆၅၆) ေပက်ယ္ဝန္းသည္။ အရွိဘက္အဆင့္တန္းခါးမွ ဒုတိယအဆင့္တန္းခါးသို႔ ေပေပါင္း (၂၃၃) ေပရွိသည္။ ၎မွ တတိယအဆင့္တန္းခါးသို႔ (၁၆၆) ေပရွိသည္။
အေပၚဆံုးအထက္နန္းရင္ျပင္၏ ေျမာက္မွေတာင္သို႔ အလ်ားေပေပါင္း (၆၇၉) ေပ က်ယ္သည္။ ေတာင္ဘက္ တတိယအဆင့္တန္းခါးမွ ဒုတိယအဆင့္တန္းခါးသို႔ ေပေပါင္း (၁၃၈) ေပရွိသည္။ ၎မွ ပထမအဆင့္တန္းခါးသို႔ ေပေပါင္း (၄၅၀) ကြာေ၀းသည္။ တန္းခါးမ်ား၏ဝင္ေပါက္မွာ (၁၀) ေပစီက်ယ္ဝန္းသည္။ တံခါးတဘက္တခ်က္စီ၏ တန္းခါးေဘာင္မ်ားမွာ (ဂ) ေပစီ ရွိသို႔ထိုးထြက္လွ်က္ တည္ရွိသည္။ တံတိုင္းမ်ားထုထည္အထူမွာ (၇) ေပ (၆) လက္မစီဟိၿပီး (၁၂) ေပစီ ျမင့္သည္။ တန္းခါးမ်ား၏အတြင္းဘက္နံရံမ်ား၌ ေျမႀကီးသည္ တေပခန္႔အကြာ ေက်ာက္တံုးႀကီးမ်ားႏွင့္ (၈) ေပအျမင့္ရွိေသာ ေက်ာက္တံုးႀကီးတြင္ (၅)လက္မရွိေသာ အေပါက္တေပါက္စီကို ထြင္းလုပ္ျပဳျပင္တပ္ဆင္ထားသည္။
ထိုတန္းခါးေပါက္မ်ားကို ပိတ္ဖြင့္ႏိုင္ရန္အတြက္ အရွင္တံခါးတပ္ဆင္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ နန္းေတာ္၏အေနာက္ဘက္ ဒုတိယႏွင့္ တတိယတံတိုင္းအၾကားတြင္္ က်ဳံးမ်ားရွိသည္။ အေရွ႔ေတာင္ဘက္တြင္ ဗဟိုရ္စည္ေတာ္ထားရွိေသာ စည္ေတာ္ကိုအခ်ိန္မွန္ယြန္းေသာ(ယြန္းေထာင္) ေခၚ (ရြန္းေတာင္) တည္ရွိသည္။ ေတာင္ဘက္တြင္ (ဝယိုင္သာ) ေခၚ (ဥယ်ာဥ္ေတာ္) ရွိသည္။
နန္းေတာ္၏အေရွ႔ဘက္ ဒုတိယအဆင့္တြင္ နန္းတြင္းသူနန္းတြင္းသားမ်ား ေသာက္သံုးကုန္ေသာ ေသာက္ရီကန္ (နန္းသားကန္) တည္ရွိသည္။ ယခုအခါ ထိုကန္ကို (နံသာကန္) ဟုေခၚဆိုသည္။ ယခုနန္းေတာ္ကုန္း၏အရွိဘက္ဆင္းလမ္း (နန္းေက်ာက္ေလွကား) ႏွင့္ အေနာက္ဘက္ နန္းကုန္းအဆင္းေလွကားတုိ႔မွာ ၿဗိတိသွ်အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ကာလ (ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္ကုန္းအားေဖာက္ၿပီးေသာ္ ေရွ႕ေနာက္ေတာက္ေလွ်ာက္ပိုင္းၿပီး လမ္းလုပ္ရန္စီစဥ္ခဲ့သည္။ တၿမိဳ႕လံုးကကန္႔ကြက္ဆႏၵျပသျဖင့္ လမ္းမေဖာက္လုပ္ဘဲရပ္တန္႔ကာ ယခင္မင္းဆင္းလမ္းေလွကားကိုပတ္၍ အေရွ႔အေနာက္တေျဖာင့္တည္း ေက်ာက္ေလွကား (၂) ခုကို တပ္ဆင္ထားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
ရခိုင္မင္းမ်ားလက္ထက္ နန္းေတာ္ကုန္းသို႔အဆင္းအတက္ေက်ာက္ေလွကား အစစ္အမွန္ေနရာမ်ားသည္ကား အေနာက္ဘက္၌ ယခုပါတီယူနစ္ရုံးေဟာင္းအေရွ႔ဘက္ ေက်ာက္ေလွကားဆင္းလမ္းတခု၊ ၎ႏွင့္ အေရွ႔ဘက္သို႔တေျဖာင့္တည္း နန္းသားကန္ေတာ္ဘက္သို႔ဆင္းလမ္း ေက်ာက္ေလွကားတခုျဖစ္သည္။
ေရွးမင္းမ်ားသည္ ဤနန္းေတာ္ကုန္းသို႔ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာမွ ဆင္းတက္ႏိုင္ေစရန္အတြက္ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာတြင္ ေက်ာက္ေလွကားတံခါးေပါက္ (၄) ခုကို ေတြျမင္ႀကရမည္ျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္ပါ၍ ရခိုင္ၿမိဳ႕တည္ ဗိသုကာက်မ္း၌ေဖာ္ျပထားသည္မွာ-
(ခုနစ္ရာကိုးဆယ္၊ စြန္းဝယ္ႏွစ္ေဖာ္၊ လေတာ္သလင္း၊ လွ်ံဝင္းထြန္းညီး၊ ထြက္ၿပီးနီတက္၊ ဆန္းတရက္၌၊ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သာ၊ တည္ျခင္းရာကား၊ ေတာင္ညိဳကုကၠား၊ ႏွစ္ပါးတူညီ၊ ဘုမၼိနက္သန္၊ ၿမီၾကန္သင့္ရာ၊ ယင္းသည္မွာလည္း၊ အကာအင္းသီး၊ ထားတံုၿပီးမွ၊ တည္ထၿမိဳ႕နန္း၊ ကန္စန္းကန္လဂ္၊ တေထာင္ဘက္ကို၊ မပ်က္ထိုေရာ္၊ ဆက္တက္ေသာ္ကား၊ အရာေထာင္ေသာင္း၊ က်ိန္းခန္းေအာင္း၏) ဟူ၍ပင္လွ်င္ ပါရွိသည္။ ဤေျမာက္ဦးၿမိဳ႕နန္းေတာ္ကုန္းကို တံတိုင္းသံုးတန္ ဝိုင္းကာရံလွ်က္ ထိုတံတိုင္းမ်ားအၾကားတြင္လည္း က်ံဳးေတာ္မ်ားထားရွိသည္။
ၿမိဳ႕တံတိုင္းမ်ားအထက္ဝယ္လည္း ျမင္းစီးသူရဲဗိုလ္ပါမ်ားစီးနင္းလားလာလႈပ္ရွားႏိုင္ေအာင္ စီမံျပဳလုပ္ထားသည္။ ၿမိဳ႕ေက်ာက္တန္းခါးမ်ားကိုလည္း ခိုင္လံုစြာျဖင့္ ခမ္းနားႀကီးက်ယ္စြာ တည္ေဆာက္စီမံထားခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးသည္ ထိုအခ်ိန္ထိုအခါက အိမ္ေျခေပါင္းမ်ားစြာႏွင့္ ၾကက္ပ်ံမက်စည္ကားခဲ့သည္။ သို႔ျဖစ္ပါ၍ ခရစ္ေအဒီ (၁၅) ရာစုမွ (၁၆) ရာစုထိကာလအတြင္း အလြန္ခ်မ္းသာႄကြယ္ဝေသာ ကမၻာ့အဆင့္မီွ သမိုင္းတြင္ထင္ရွားေသာ (The City Of MraukK Oo) ၿမိဳ႕ႀကီးတၿမိဳ႕ျဖစ္ေပေတာ့သည္။
ဓညဝတီဦးေအာင္ေဇယ်
(သမိုင္းသုေတသီ)
အၿငိမ္းစားေက်ာင္းဆရာႀကီး
ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕
ရခုိင့္ ရာဇ၀င္ထဲက သွ်င္ျမ၀ါ
ေျမာက္ဦးနန္းစံ၊ ဘုရင္မင္းဗာဘုရင္ႀကီးသည္ မင္းဆရာျဖစ္ေသာ သွ်င္ျမဝါအား ရည္မွန္းလွ်က္ ထိုဆရာျမတ္၏ အရိုးကို ေျမေအာက္ ဌာပနာထားေတာ္မူလွ်က္ ေတာင္ထြဋ္တခုေပၚ၌ ႀကီးစြာေသာ ေစတီႀကီးတဆူကို တည္ထားေတာ္မူသည္။ ထိုဆရာႀကီးဦးျမဝါ၏ က်န္ရစ္ေသာပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ေရႊေငြရတနာမ်ားကို ဌာပနာထည့္ကာ တည္ထားခဲ့သျဖင့္ ထိုေတာင္ကို ယေန႔ထိတိုင္ ျမဝါေတာင္ဟုလည္းေကာင္း၊ ျမဝါေစတီဟုလည္းေကာင္း ေခၚတြင္သည္။ ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါမွာ ရေသ့ေယာဂီတဦး ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ရာဇဝင္သမိုင္းတြင္ ထင္ရွားေသာ မင္းမ်ိဳးမင္းႏြယ္မွ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးျဖစ္သည္။ မဇိၩမေဒသ၌ ေလာကီပညာအမ်ိဳးစံုကို ဗာရဏသီၿမိဳ႔ေတာ္၌ လည္းေကာင္း၊ မိဂတာဝုန္ေတာရွိ ဆရာဗိႆႏိုးထံတြင္ လည္းေကာင္း၊ ႏွစ္ေပါင္း(၂၀) တိုင္ေအာင္ ေလာကီပညာရပ္မ်ားကို တတ္ေျမာက္ၿပီးေသာ္ မိမိရခိုင္ျပည္ႀကီးသို႔ ျပန္လာကာ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔၏ ေျမာက္ဘက္ ေတာင္ညိဳေက်ာင္းတိုက္ဝယ္ (နမႏၲာ ဓားက်မ္း) ႀကီးကို ျပဳစုေရးသားခဲ့ေသာ ပုဂိၢဳလ္ထူးတစ္ဦးျဖစ္သည္။
သွ်င္ျမဝါ၏ဖခင္မွာ စိုင္းတင္ၿမိဳ႔စား (မဟာနႏၵသႀကၤန္) ျဖစ္သည္။ မယ္ေတာ္မွာ (ဆင္ကဲႀကီး ဦးေအာင္ထင္ႏွင့္ ေစာသႏၲာ) တုိ႔၏သမီးေတာ္ (ေဇယ်ေခမာ) ပင္ျဖစ္သည္။ သွ်င္ျမ၀ါ၏ေမြးဖြားခဲ႔ေသာသကၠရာဇ္မွာ (၈၅၄) ခု၊ ဝါေခါင္လျပည့္ ၾကသားပတီးေန႔၊ မိုးေသာက္ အခ်ိန္ (၄) ဗဟိုရ္တြင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူသည္။ ငယ္စဥ္အခါက (ေမာင္ျမဝါ) ဟုေခၚတြင္သည္။ မယ္ေတာ္ႀကီး ေဇယ်ေခမာ၏အစ္မေတာ္ (ေစနႏၵီ) ႏွင့္ (မင္းရာဇာ) တုိ႔မွ သကၠရာဇ္ (၈၅၄) ခုႏွစ္ ဝါေခါင္လျပည့္ေက်ာ္ (၃) ရက္ စေနေန႔တြင္ (မင္းဗာဘုရင္) ကိုဖြားျမင္ေတာ္မူသည္။ ထို႔ေႀကာင့္ (သွ်င္ျမဝါ) ႏွင္႔ (မင္းဗာ) ဘုရင္မွာ ညီအစ္ကို ေတာ္စပ္သည္။
မဟာပညာေက်ာ္အမတ္၏ ငယ္နာမည္မွာကား (ျမတ္သာထြန္း) ျဖစ္သည္။ ၎ကို သကၠရာဇ္ (၈၅၀) ခုႏွစ္တြင္ ဖြားျမင္သည္။ သို႔ေႀကာင့္ သွ်င္ျမဝါ၊ မင္းဗာႀကီး၊ မဟာပညာေက်ာ္တုိ႔သည္ ငယ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုသံုးဦးစလံုးသည္ ငယ္စဥ္အခါက ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ေတာ္ ေတာင္ညိဳေက်ာင္းတိုက္ (အဂၢစိေႏၲယ်) ဆရာေတာ္ထံတြင္ ပညာသင္ႀကားၿပီးေနာက္ အသက္ (၁၆) ႏွစ္လြန္ေသာအခါ မဇိၩမေဒသသို႔ သြားေရာက္ၿပီး (ဗာရာဏသီ) ၿမိဳ႔တြင္ ပညာအတူသင္ၾကားသည္။ မင္းဗာႀကီးႏွင့္ မဟာပညာေက်ာ္တုိ႔မွာကား ပညာသင္ႀကားႀကၿပီးေနာက္ ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ေတာ္သို႔ ျပန္လာႀကသည္။
သွ်င္ျမဝါမွာမူကား မျပန္ႏိုင္ေသးပဲ ဗာရာဏသီၿမိဳ႔ေတာ္မွတဆင့္ မိဂတာဝုန္ေတာရွိ သီရိဗိႆႏိုးရေသ့ႀကီးထံတြင္ ရေသ႔ဘဝအျဖစ္ ဝင္ေရာက္ကာ ထပ္မံလွ်က္ ပညာသင္ႀကားေနေလသည္။ သွ်င္ျမဝါမွာ အင္းအိုင္မႏၲာန္ႏွင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ေလာကီပညာရပ္မ်ားကို တတ္ေျမာက္ကာ ရေသ့အဝတ္ျဖင့္ ရခိုင္ျပည္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ ျပန္ေရာက္လာသည္။
ၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ ျပန္ေရာက္ၿပီးသည့္ေနာက္ တေန႔ေသာအခါ နန္းေတာ္ညီလာခံသို႔ဝင္ေလၿပီးေသာ္ မင္းဗာဘုရင္အား လက္ကိုင္တုတ္ေတာ္ျဖင့္ ခ်ိန္ရြယ္လွ်က္ (သင္မင္းႀကီး ေယာက်္ားေလာ၊ မိန္းမေလာ၊ ငါကားအမွန္ မိန္းမျမင္သည္) ဟုသံုးႀကိမ္ဆိုကာ နန္းေတာ္မွ ထြက္ခြာသြားသည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္သည္လည္း အရွက္ရ၍ အမတ္အေပါင္းႏွင့္ တိုင္ပင္လတ္ေသာ္ မဟာပညာေက်ာ္အမတ္ႀကီးက ေလွ်ာက္ထားသည္မွာ သွ်င္ျမဝါ၏ဆိုလိုရင္းစကား အေႀကာင္းရင္းကား ေယာက်္ားပီပီ ေဘးေလာင္းေတာ္မ်ားလက္ထက္က သူရတန္မင္းအား ေပးအပ္ခဲ့ရသည့္ ဘဂၤလားနယ္ကို ျပည္လည္ တိုက္ခိုက္သိမ္းယူထိုက္ေႀကာင္း မဟာပညာေက်ာ္အမတ္ႀကီးက ေလွ်ာက္တင္ေလေသာ္ မင္းႀကီးလည္း အားရေတာ္မူ၍ မဟာပညာေက်ာ္အား စစ္အဂၤါရပ္မ်ားကိုစီမံေစကာ ကုန္းတပ္၊ ေရတပ္ခိုင္စြာဖြဲ႔လွ်က္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ေတာ္ႀကီးကိုလည္း တံတိုင္း၊ က်ံဳး၊ ေျမာင္း ခိုင္စြာတည္ေဆာက္ၿပီးစီးျပီးေသာ္ ေရတပ္ဗိုလ္္ခ်ဳပ္အျဖစ္ သားေတာ္မင္းဖေလာင္းအား ခန္႔အပ္လွ်က္ မယံုျခံဳစား ဝိမလပညာရွိအား ႀကည္းတပ္ႏွင့္တကြ စစ္ခ်ီထြက္ဦးစီးေတာ္မူသည္။
ထိုအခါ သွ်င္ျမဝါလည္း ဝမ္းေျမာက္စြာျဖင့္ ေသနဂၤဗ်ဴဟာခင္းေစကာ စီမံေပးေလသျဖင့္ လူတဦးတေယာက္မွ် မေသကုန္ဘဲ ကုလား၏စစ္ကို အလြယ္တကူ ေအာင္ႏိုင္ေတာ္မူသည္။ ထိုကဲ့သို႔ စစ္ေအာင္ျမင္ၿပီးေနာက္ ကုလားမင္း၏သမီးေတာ္ (ပဲသီတာ) အားဆက္သေလသျဖင္႔ အေနာက္မိဖုရားအျဖစ္ ေျမွာက္စားေတာ္မူကာ စစ္ကိုတန္႔ထားရာေဒသျဖစ္ေသာ (စစ္တန္႔ေကာင္း) ယခုအခါ (စစ္တေကာင္း) ၌ ထီးနန္းေဆာက္ကာ စိုးစံေတာ္မူသည္။ သက္ေတာ္ (၄၁) ႏွစ္တြင္ မင္းဗာဘုရင္လည္း ဗုဒၶဂယာ၌ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ပတ္လည္ (၄၁) ဆူျဖင့္ (သက္ေတာ္ေစ့ဘုရား) ေစတီေတာ္တဆူ တည္ေတာ္မူသည္ဟူ၏။
မင္းဗာဘုရင္မင္းျမတ္သည္ မဇိၩမေဒသတြင္ ေစတီပုထိုးအက်ိဳး၊ အပ်က္အစီးမ်ားမွ ရရိွေသာ ဘုရားရဟႏၲာတုိ႔၏ ဓာတ္ေတာ္သွ်စ္ေသာင္းကို ေရႊ၊ ေငြ၊ ပတၱျမားစီေသာ ရတနာႀကဳတ္ကို မဂၤလာအုတ္ေတာ္၌ထည့္လွ်က္ ရခိုင္ျပည္ ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္သို႔ ေဆာင္ယူလာၿပီးလွ်င္ နန္းေတာ္အတြင္း ဘုရားနန္းျပႆဒ္ေဆာင္ျဖင့္ ကိုးကြယ္ထားရွိသည္။ မႀကာမွီ ဓာတ္ေတာ္မ်ား ကြန္႔ျမဴး၍ နန္းမီးေလာင္သကဲ့သို႔ လူမ်ားစြာတုိ႔သည္ အေ၀းကျမင္ႀကရ၍ ဟိုးဟိုးေက်ာ္ေက်ာ္ ျဖစ္ကုန္သည္။ သို႔ႏွင့္ ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါ၏ အစီအမံျဖင့္ နန္းေတာ္ေျမာက္ဘက္ ဖိုးေခါင္ေတာင္ကလပ္ဝယ္ သွ်စ္ေသာင္းေသာ ဓာတ္ေမြေတာ္တုိ႔အား ဌာပနာ၍ ႀကီးစြာေသာပုထိုးေတာ္ႀကီးတဆူ တည္ေတာ္မူ၍ ရန္ေအာင္ေဇယ် (ေခၚ) သွ်စ္ေသာင္းပုထိုးေတာ္ႀကီးဟု ေခၚတြင္သည္။
ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါသည္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔သက္ကို အႏွစ္ (၁၀၀၀) ရွည္စီျခင္းငွာ ရည္ရြယ္လွ်က္ အတိတ္နိမိတ္ခန္းတုိ႔အား တြက္ခ်က္၍ ဓာတ္လား ဓာတ္လာသင့္ေစၿပီးေသာ္ အင္းအိုင္မႏၲရားစီမံလွ်က္ ၿပီးစီးေသာအခါ ၾကသားပေတးနံတစ္ခု လတ္တေလာလိုေနသျဖင့္ ရွာေဖြလွ်င္ ႀကန္႔ႀကာမည္ျဖစ္ေသာေႀကာင့္ ငါပင္လွ်င္ (ၾကသပေတးသားတည္း) ဟုဆိုကာ မိမိရင္အံုေတာ္အား ဓားႏွင့္ခြဲကာ အူကိုထုတ္လွ်က္ ၿမိဳ႔ကြန္ခ်ာတုိင္တြင္ ရစ္ပတ္ေစၿပီးေသာ္ ငါ႔အား (ေသဆံုးသည့္ေနရာ၌ပင္ ျမွပ္ကုန္ေလာ့) ဟု မိန္႔မွာလွ်က္ ေသဆံုးသြားသည္။
ဘုရင္မင္းဗာႀကီးသည္ ထိုစကားကိုနားမေထာင္ဘဲ ငါ၏ဆရာကို ေခြး၊ ဝက္ကဲ႔သို႔ မျမွဳပ္ႏိုင္၊ ပြဲသဘင္က်င္းပၿပီး ရထားပန္းယာဥ္ဆြဲလွ်က္ သျဂဳ္လ္ေသာေႀကာင့္ ရခိုင္ျပည္သည္ ယိမ္းယိုင္ပ်က္စီးျခင္းသို႔ေရာက္ရသည္ဟု ဆိုစမွတ္ျပဳေလသည္။
ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါ ေသဆံုးသြားေသာေနရာမွာ (ၿမိဳ႔ကြန္ခ်ာတိုင္ စိုက္ထူရာ ျမင့္ျမတ္ေသာေျမ၊ ယခုအခါ ေရႊဂူေတာင္ရြာထဲတြင္ရွိသည္။ ထိုေနရာတြင္ သွ်င္ျမဝါစီမံထားေသာ အင္းတခ်ပ္ထားရွိသည္။ ၎အျပင္ သွ်င္ျမဝါ၏ ရုပ္ထုကိုလည္း ထုေဖာ္ထားရွိသည္။
ထိုေနရာ၏ ေျမာက္ဘက္ေတာင္ထိပ္တြင္ သွ်င္ျမဝါေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီးကို တည္ထားကိုးကြယ္သည္။
သွ်င္ျမဝါ၏ဖခင္မွာ စိုင္းတင္ၿမိဳ႔စား (မဟာနႏၵသႀကၤန္) ျဖစ္သည္။ မယ္ေတာ္မွာ (ဆင္ကဲႀကီး ဦးေအာင္ထင္ႏွင့္ ေစာသႏၲာ) တုိ႔၏သမီးေတာ္ (ေဇယ်ေခမာ) ပင္ျဖစ္သည္။ သွ်င္ျမ၀ါ၏ေမြးဖြားခဲ႔ေသာသကၠရာဇ္မွာ (၈၅၄) ခု၊ ဝါေခါင္လျပည့္ ၾကသားပတီးေန႔၊ မိုးေသာက္ အခ်ိန္ (၄) ဗဟိုရ္တြင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူသည္။ ငယ္စဥ္အခါက (ေမာင္ျမဝါ) ဟုေခၚတြင္သည္။ မယ္ေတာ္ႀကီး ေဇယ်ေခမာ၏အစ္မေတာ္ (ေစနႏၵီ) ႏွင့္ (မင္းရာဇာ) တုိ႔မွ သကၠရာဇ္ (၈၅၄) ခုႏွစ္ ဝါေခါင္လျပည့္ေက်ာ္ (၃) ရက္ စေနေန႔တြင္ (မင္းဗာဘုရင္) ကိုဖြားျမင္ေတာ္မူသည္။ ထို႔ေႀကာင့္ (သွ်င္ျမဝါ) ႏွင္႔ (မင္းဗာ) ဘုရင္မွာ ညီအစ္ကို ေတာ္စပ္သည္။
မဟာပညာေက်ာ္အမတ္၏ ငယ္နာမည္မွာကား (ျမတ္သာထြန္း) ျဖစ္သည္။ ၎ကို သကၠရာဇ္ (၈၅၀) ခုႏွစ္တြင္ ဖြားျမင္သည္။ သို႔ေႀကာင့္ သွ်င္ျမဝါ၊ မင္းဗာႀကီး၊ မဟာပညာေက်ာ္တုိ႔သည္ ငယ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုသံုးဦးစလံုးသည္ ငယ္စဥ္အခါက ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ေတာ္ ေတာင္ညိဳေက်ာင္းတိုက္ (အဂၢစိေႏၲယ်) ဆရာေတာ္ထံတြင္ ပညာသင္ႀကားၿပီးေနာက္ အသက္ (၁၆) ႏွစ္လြန္ေသာအခါ မဇိၩမေဒသသို႔ သြားေရာက္ၿပီး (ဗာရာဏသီ) ၿမိဳ႔တြင္ ပညာအတူသင္ၾကားသည္။ မင္းဗာႀကီးႏွင့္ မဟာပညာေက်ာ္တုိ႔မွာကား ပညာသင္ႀကားႀကၿပီးေနာက္ ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ေတာ္သို႔ ျပန္လာႀကသည္။
သွ်င္ျမဝါမွာမူကား မျပန္ႏိုင္ေသးပဲ ဗာရာဏသီၿမိဳ႔ေတာ္မွတဆင့္ မိဂတာဝုန္ေတာရွိ သီရိဗိႆႏိုးရေသ့ႀကီးထံတြင္ ရေသ႔ဘဝအျဖစ္ ဝင္ေရာက္ကာ ထပ္မံလွ်က္ ပညာသင္ႀကားေနေလသည္။ သွ်င္ျမဝါမွာ အင္းအိုင္မႏၲာန္ႏွင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ေလာကီပညာရပ္မ်ားကို တတ္ေျမာက္ကာ ရေသ့အဝတ္ျဖင့္ ရခိုင္ျပည္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ ျပန္ေရာက္လာသည္။
ၿမိဳ႕ေတာ္သို႔ ျပန္ေရာက္ၿပီးသည့္ေနာက္ တေန႔ေသာအခါ နန္းေတာ္ညီလာခံသို႔ဝင္ေလၿပီးေသာ္ မင္းဗာဘုရင္အား လက္ကိုင္တုတ္ေတာ္ျဖင့္ ခ်ိန္ရြယ္လွ်က္ (သင္မင္းႀကီး ေယာက်္ားေလာ၊ မိန္းမေလာ၊ ငါကားအမွန္ မိန္းမျမင္သည္) ဟုသံုးႀကိမ္ဆိုကာ နန္းေတာ္မွ ထြက္ခြာသြားသည္။ ဘုရင္မင္းျမတ္သည္လည္း အရွက္ရ၍ အမတ္အေပါင္းႏွင့္ တိုင္ပင္လတ္ေသာ္ မဟာပညာေက်ာ္အမတ္ႀကီးက ေလွ်ာက္ထားသည္မွာ သွ်င္ျမဝါ၏ဆိုလိုရင္းစကား အေႀကာင္းရင္းကား ေယာက်္ားပီပီ ေဘးေလာင္းေတာ္မ်ားလက္ထက္က သူရတန္မင္းအား ေပးအပ္ခဲ့ရသည့္ ဘဂၤလားနယ္ကို ျပည္လည္ တိုက္ခိုက္သိမ္းယူထိုက္ေႀကာင္း မဟာပညာေက်ာ္အမတ္ႀကီးက ေလွ်ာက္တင္ေလေသာ္ မင္းႀကီးလည္း အားရေတာ္မူ၍ မဟာပညာေက်ာ္အား စစ္အဂၤါရပ္မ်ားကိုစီမံေစကာ ကုန္းတပ္၊ ေရတပ္ခိုင္စြာဖြဲ႔လွ်က္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔ေတာ္ႀကီးကိုလည္း တံတိုင္း၊ က်ံဳး၊ ေျမာင္း ခိုင္စြာတည္ေဆာက္ၿပီးစီးျပီးေသာ္ ေရတပ္ဗိုလ္္ခ်ဳပ္အျဖစ္ သားေတာ္မင္းဖေလာင္းအား ခန္႔အပ္လွ်က္ မယံုျခံဳစား ဝိမလပညာရွိအား ႀကည္းတပ္ႏွင့္တကြ စစ္ခ်ီထြက္ဦးစီးေတာ္မူသည္။
ထိုအခါ သွ်င္ျမဝါလည္း ဝမ္းေျမာက္စြာျဖင့္ ေသနဂၤဗ်ဴဟာခင္းေစကာ စီမံေပးေလသျဖင့္ လူတဦးတေယာက္မွ် မေသကုန္ဘဲ ကုလား၏စစ္ကို အလြယ္တကူ ေအာင္ႏိုင္ေတာ္မူသည္။ ထိုကဲ့သို႔ စစ္ေအာင္ျမင္ၿပီးေနာက္ ကုလားမင္း၏သမီးေတာ္ (ပဲသီတာ) အားဆက္သေလသျဖင္႔ အေနာက္မိဖုရားအျဖစ္ ေျမွာက္စားေတာ္မူကာ စစ္ကိုတန္႔ထားရာေဒသျဖစ္ေသာ (စစ္တန္႔ေကာင္း) ယခုအခါ (စစ္တေကာင္း) ၌ ထီးနန္းေဆာက္ကာ စိုးစံေတာ္မူသည္။ သက္ေတာ္ (၄၁) ႏွစ္တြင္ မင္းဗာဘုရင္လည္း ဗုဒၶဂယာ၌ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ပတ္လည္ (၄၁) ဆူျဖင့္ (သက္ေတာ္ေစ့ဘုရား) ေစတီေတာ္တဆူ တည္ေတာ္မူသည္ဟူ၏။
မင္းဗာဘုရင္မင္းျမတ္သည္ မဇိၩမေဒသတြင္ ေစတီပုထိုးအက်ိဳး၊ အပ်က္အစီးမ်ားမွ ရရိွေသာ ဘုရားရဟႏၲာတုိ႔၏ ဓာတ္ေတာ္သွ်စ္ေသာင္းကို ေရႊ၊ ေငြ၊ ပတၱျမားစီေသာ ရတနာႀကဳတ္ကို မဂၤလာအုတ္ေတာ္၌ထည့္လွ်က္ ရခိုင္ျပည္ ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္သို႔ ေဆာင္ယူလာၿပီးလွ်င္ နန္းေတာ္အတြင္း ဘုရားနန္းျပႆဒ္ေဆာင္ျဖင့္ ကိုးကြယ္ထားရွိသည္။ မႀကာမွီ ဓာတ္ေတာ္မ်ား ကြန္႔ျမဴး၍ နန္းမီးေလာင္သကဲ့သို႔ လူမ်ားစြာတုိ႔သည္ အေ၀းကျမင္ႀကရ၍ ဟိုးဟိုးေက်ာ္ေက်ာ္ ျဖစ္ကုန္သည္။ သို႔ႏွင့္ ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါ၏ အစီအမံျဖင့္ နန္းေတာ္ေျမာက္ဘက္ ဖိုးေခါင္ေတာင္ကလပ္ဝယ္ သွ်စ္ေသာင္းေသာ ဓာတ္ေမြေတာ္တုိ႔အား ဌာပနာ၍ ႀကီးစြာေသာပုထိုးေတာ္ႀကီးတဆူ တည္ေတာ္မူ၍ ရန္ေအာင္ေဇယ် (ေခၚ) သွ်စ္ေသာင္းပုထိုးေတာ္ႀကီးဟု ေခၚတြင္သည္။
ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါသည္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႔သက္ကို အႏွစ္ (၁၀၀၀) ရွည္စီျခင္းငွာ ရည္ရြယ္လွ်က္ အတိတ္နိမိတ္ခန္းတုိ႔အား တြက္ခ်က္၍ ဓာတ္လား ဓာတ္လာသင့္ေစၿပီးေသာ္ အင္းအိုင္မႏၲရားစီမံလွ်က္ ၿပီးစီးေသာအခါ ၾကသားပေတးနံတစ္ခု လတ္တေလာလိုေနသျဖင့္ ရွာေဖြလွ်င္ ႀကန္႔ႀကာမည္ျဖစ္ေသာေႀကာင့္ ငါပင္လွ်င္ (ၾကသပေတးသားတည္း) ဟုဆိုကာ မိမိရင္အံုေတာ္အား ဓားႏွင့္ခြဲကာ အူကိုထုတ္လွ်က္ ၿမိဳ႔ကြန္ခ်ာတုိင္တြင္ ရစ္ပတ္ေစၿပီးေသာ္ ငါ႔အား (ေသဆံုးသည့္ေနရာ၌ပင္ ျမွပ္ကုန္ေလာ့) ဟု မိန္႔မွာလွ်က္ ေသဆံုးသြားသည္။
ဘုရင္မင္းဗာႀကီးသည္ ထိုစကားကိုနားမေထာင္ဘဲ ငါ၏ဆရာကို ေခြး၊ ဝက္ကဲ႔သို႔ မျမွဳပ္ႏိုင္၊ ပြဲသဘင္က်င္းပၿပီး ရထားပန္းယာဥ္ဆြဲလွ်က္ သျဂဳ္လ္ေသာေႀကာင့္ ရခိုင္ျပည္သည္ ယိမ္းယိုင္ပ်က္စီးျခင္းသို႔ေရာက္ရသည္ဟု ဆိုစမွတ္ျပဳေလသည္။
ဆရာႀကီးသွ်င္ျမဝါ ေသဆံုးသြားေသာေနရာမွာ (ၿမိဳ႔ကြန္ခ်ာတိုင္ စိုက္ထူရာ ျမင့္ျမတ္ေသာေျမ၊ ယခုအခါ ေရႊဂူေတာင္ရြာထဲတြင္ရွိသည္။ ထိုေနရာတြင္ သွ်င္ျမဝါစီမံထားေသာ အင္းတခ်ပ္ထားရွိသည္။ ၎အျပင္ သွ်င္ျမဝါ၏ ရုပ္ထုကိုလည္း ထုေဖာ္ထားရွိသည္။
ထိုေနရာ၏ ေျမာက္ဘက္ေတာင္ထိပ္တြင္ သွ်င္ျမဝါေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီးကို တည္ထားကိုးကြယ္သည္။
Friday, July 16, 2010
မေရာင္.ရဲႏိူင္ႀကသူမ်ား
ေလာကထဲမွာ လိုတာမရ ရတာမလို ႀကသူေတြ အမ်ားႀကီးရွိသလို ၊ ဘယ္ေလာက္ဘဲရရ မေရာင္.ရဲႏိူင္ႀကသူေတြလည္းရွိ ႀကပါတယ္။
အဲ.ဒီလို မ်ားစြာရွိတဲ. အထဲမွာ အခ်ိဳ.ကိုတင္ျပပါရေစ။
ေလာကနီတိထဲမွာ
၁။ရွင္ဘုရင္သည္ ပစၥည္းဥစၥာ ၌ မေရာင္.ရဲတတ္ ၊
၂။ ပညာရွိသည္ စကားေကာင္းဆိုျခင္း ၌ မေရာင္.ရဲတတ္ ၊
၃။ပင္လယ္ႀကီးသည္ ေရ၌ မေရာင္.ရဲတတ္ ၊
၄။ မ်က္စိသည္ ခ်စ္ခင္ေသာ အရာကို ျမင္ရျခင္း ၌ မေရာင္.ရဲတတ္
အဂုၤတၱိရ္ ပါဠိ ေတာ္ မွာ
အမ်ိဳးသမီးမ်ား မေရာင္.ရဲ ႏိူင္တဲ. အရာ သံုးမ်ိဳးရွိေႀကာင္း ျမတ္စြာဘုရား ေဟာႀကားထားပါေသးတယ္။အဲ.ဒီသံုးမ်ိဳးကေတာ.
၁။ ေမထုန္မွီ၀ဲျခင္း
၂။ သားဖြားရျခင္း
၃။ အလွအပ တန္ဆာဆင္ရျခင္း၌ မေရာင္.ရဲႏူိင္ျခင္းတုိ.ဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။
မေရာင္.ရဲ ႏူိင္ႀကသူ (၃) ဦးရွိပါေသးတယ္။
၁။ မီးပံုႀကီး ၊
၂။ မဟာသမုဒၵရာႀကီး
၃။ ေလာဘႀကီးသူတို.ဘဲျဖစ္ပါတယ္။
မီးပံုႀကီး ဟာေလာင္စာဘယ္ေလာက္ဘဲထည္.ထည္. ေတာ္ျပီ တန္ျပီ ဆိုျပီး အလိုျပည္. သြားတယ္လုိ.မရွိပါဘူး။
မဟာသမုဒၵရာႀကီးဟာလည္း ျမစ္ေခ်ာင္း ၊အင္းအိုင္ ေတြက ေရေတြ ဒလေဟာ စီးဆင္းေနေပမယ္. အလိုျပည္.သြားတယ္ လို.မရွိပါဘူး။
ေလာဘ ဆိုတဲ. အလိုရမၼက္ ဟာလည္း ဒီအတိုင္းပါဘဲ။ ရစရာပစၥည္း ၀တၱဳ ေတြ အေပၚမွာ ၊ ကာမဂုဏ္တရားေတြ အေပၚမွာ ဘယ္ေတာ.မွ အလိုျပည္.သြားတယ္လုိ. မရွိပါဘူး။
အလုိမျပည္.တဲ.ေလာဘ ကို အလုိျပည္.သြားေအာင္ တစ္ခု တည္းေသာ စြမ္းေဆာင္နည္းကေတာ. ေရာင္.ရဲျခင္း ဘဲျဖစ္ပါတယ္။
ေလာဘကို ႏူတ္ခမ္းသတ္ ေရာင္.ရဲ တင္းတိမ္ႏိူင္သူဟာပစၥည္းဥစၥာ
ျပည္.စံုႀကြယ္၀တဲ.သူေဌးလည္းျဖစ္ ၊စိတ္ခ်မ္းသာတဲ. လူခ်မ္းသာလည္းျဖစ္ပါတယ္ ဆိုတဲ.အေႀကာင္း ေလာဘကို
သတ္ႏိူင္ဖို.နည္းလမ္းေလးကိုေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
အဲ.ဒီလို မ်ားစြာရွိတဲ. အထဲမွာ အခ်ိဳ.ကိုတင္ျပပါရေစ။
ေလာကနီတိထဲမွာ
၁။ရွင္ဘုရင္သည္ ပစၥည္းဥစၥာ ၌ မေရာင္.ရဲတတ္ ၊
၂။ ပညာရွိသည္ စကားေကာင္းဆိုျခင္း ၌ မေရာင္.ရဲတတ္ ၊
၃။ပင္လယ္ႀကီးသည္ ေရ၌ မေရာင္.ရဲတတ္ ၊
၄။ မ်က္စိသည္ ခ်စ္ခင္ေသာ အရာကို ျမင္ရျခင္း ၌ မေရာင္.ရဲတတ္
အဂုၤတၱိရ္ ပါဠိ ေတာ္ မွာ
အမ်ိဳးသမီးမ်ား မေရာင္.ရဲ ႏိူင္တဲ. အရာ သံုးမ်ိဳးရွိေႀကာင္း ျမတ္စြာဘုရား ေဟာႀကားထားပါေသးတယ္။အဲ.ဒီသံုးမ်ိဳးကေတာ.
၁။ ေမထုန္မွီ၀ဲျခင္း
၂။ သားဖြားရျခင္း
၃။ အလွအပ တန္ဆာဆင္ရျခင္း၌ မေရာင္.ရဲႏူိင္ျခင္းတုိ.ဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။
မေရာင္.ရဲ ႏူိင္ႀကသူ (၃) ဦးရွိပါေသးတယ္။
၁။ မီးပံုႀကီး ၊
၂။ မဟာသမုဒၵရာႀကီး
၃။ ေလာဘႀကီးသူတို.ဘဲျဖစ္ပါတယ္။
မီးပံုႀကီး ဟာေလာင္စာဘယ္ေလာက္ဘဲထည္.ထည္. ေတာ္ျပီ တန္ျပီ ဆိုျပီး အလိုျပည္. သြားတယ္လုိ.မရွိပါဘူး။
မဟာသမုဒၵရာႀကီးဟာလည္း ျမစ္ေခ်ာင္း ၊အင္းအိုင္ ေတြက ေရေတြ ဒလေဟာ စီးဆင္းေနေပမယ္. အလိုျပည္.သြားတယ္ လို.မရွိပါဘူး။
ေလာဘ ဆိုတဲ. အလိုရမၼက္ ဟာလည္း ဒီအတိုင္းပါဘဲ။ ရစရာပစၥည္း ၀တၱဳ ေတြ အေပၚမွာ ၊ ကာမဂုဏ္တရားေတြ အေပၚမွာ ဘယ္ေတာ.မွ အလိုျပည္.သြားတယ္လုိ. မရွိပါဘူး။
အလုိမျပည္.တဲ.ေလာဘ ကို အလုိျပည္.သြားေအာင္ တစ္ခု တည္းေသာ စြမ္းေဆာင္နည္းကေတာ. ေရာင္.ရဲျခင္း ဘဲျဖစ္ပါတယ္။
ေလာဘကို ႏူတ္ခမ္းသတ္ ေရာင္.ရဲ တင္းတိမ္ႏိူင္သူဟာပစၥည္းဥစၥာ
ျပည္.စံုႀကြယ္၀တဲ.သူေဌးလည္းျဖစ္ ၊စိတ္ခ်မ္းသာတဲ. လူခ်မ္းသာလည္းျဖစ္ပါတယ္ ဆိုတဲ.အေႀကာင္း ေလာဘကို
သတ္ႏိူင္ဖို.နည္းလမ္းေလးကိုေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
ဓနဥပေဒသ ငါးရပ္
၁။ဓနဥစၥာ ဟူသည္ မိမိရရွိေသာ ၀င္ေငြ၏ ဆယ္ပံုတစ္ပံုထက္မနည္းေသာေငြကို မိမိ ႏွင္.မိမိ မိသားစုအတြက္ ခ်န္လွပ္သိမ္းဆည္း တတ္သူထံသို.သာ ၀မ္းေျမာက္ပ်ဴဌာစြာ ေရာက္ရွိလာတတ္စျမဲ ျဖစ္သည္။
၂။ဓနဥစၥာ ဟူသည္ ယင္းအားအက်ိဳးျဖစ္ေအာင္ ခိုင္းေစ တတ္ေသာ သူအတြက္ က်ိဳးႏြံေက်နပ္စြာ အားထုတ္လုပ္ကိုင္ေပးတတ္စျမဲျဖစ္၍ထိုသူ၏ လက္မွာ သိုးအုပ္ ႏြားအုပ္သဖြယ္ မ်ားျပားလာတတ္ေသာ သေဘာရွိေပသည္။
၃။ဓနဥစၥာ ဟူသည္ ယင္းအားဂရုတစိုက္ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမွဳျပဳသူ ၊ကြ်မ္းက်င္လိမၼာ သူတို.၏ အႀကံဥာဏ္ကို ရယူလုပ္ကိုင္ သူမ်ားထံသို.သာတြယ္ကပ္ ခိုလွဳံႀကသည္။
၄။ဓနဥစၥာ ဟူသည္ မိမိလည္းမကြ်မ္းက်င္ ၊ကြ်မ္းက်င္သူတို.လည္းအားမေပးေသာ အလုပ္ မ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံ မွဳျပဳသူမ်ားထံမွ ေလ်ာက်ေပ်ာက္ကြယ္ သြားတတ္စ ျမဲျဖစ္သည္။
၅။ဓနဥစၥာ ဟူသည္ ယင္းမွ လြန္ကဲေသာ အျမတ္အစြန္းကို ေမ်ာ္လင္.သူမ်ား
၊လူလိမ္မ်ား ႏွင္. မဆင္မျခင္ ရင္းႏွီး ျမဳပ္ ႏွံ မွဳ ျပဳသူမ်ားမွေရွာင္ခြာထြက္ေျပးသြားတတ္စျမဲျဖစ္သည္။
၂။ဓနဥစၥာ ဟူသည္ ယင္းအားအက်ိဳးျဖစ္ေအာင္ ခိုင္းေစ တတ္ေသာ သူအတြက္ က်ိဳးႏြံေက်နပ္စြာ အားထုတ္လုပ္ကိုင္ေပးတတ္စျမဲျဖစ္၍ထိုသူ၏ လက္မွာ သိုးအုပ္ ႏြားအုပ္သဖြယ္ မ်ားျပားလာတတ္ေသာ သေဘာရွိေပသည္။
၃။ဓနဥစၥာ ဟူသည္ ယင္းအားဂရုတစိုက္ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမွဳျပဳသူ ၊ကြ်မ္းက်င္လိမၼာ သူတို.၏ အႀကံဥာဏ္ကို ရယူလုပ္ကိုင္ သူမ်ားထံသို.သာတြယ္ကပ္ ခိုလွဳံႀကသည္။
၄။ဓနဥစၥာ ဟူသည္ မိမိလည္းမကြ်မ္းက်င္ ၊ကြ်မ္းက်င္သူတို.လည္းအားမေပးေသာ အလုပ္ မ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံ မွဳျပဳသူမ်ားထံမွ ေလ်ာက်ေပ်ာက္ကြယ္ သြားတတ္စ ျမဲျဖစ္သည္။
၅။ဓနဥစၥာ ဟူသည္ ယင္းမွ လြန္ကဲေသာ အျမတ္အစြန္းကို ေမ်ာ္လင္.သူမ်ား
၊လူလိမ္မ်ား ႏွင္. မဆင္မျခင္ ရင္းႏွီး ျမဳပ္ ႏွံ မွဳ ျပဳသူမ်ားမွေရွာင္ခြာထြက္ေျပးသြားတတ္စျမဲျဖစ္သည္။
Tuesday, July 6, 2010
မိျဖဴ၊ မိညိဳ
"… မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛသည္ တကယ္ အမဵိႂးသမီး စာဆိုမဵား မဟုတ္ဘဲ၊ စာဆို ပညာရႀင္ တဦးက မိဴဖႃဟန္၊ မိညိႂဟန္ ဴပႂ၍ ကိုယ္ရည္ေသၾး ရတု ႎႀစ္ပုဒ္ကို ကဗဵာဉာဏ္ ကၾန္ႛဴမႃးကာ ေရးဖၾဲႚေလသေလာဟု ေတၾးေတာ ထင္ဴမင္မိပၝသည္။ ဳကံဳကံဖန္ဖန္ စဥ္းစားသည္ … " … [၂ဝဝ၈ ခုႎႀစ္၊ ႎိုဝင္ဘာလမႀာ ဴမန္မာ့ရတနာ စာေပမႀ ပထမအ႒ကိမ္ ပံုႎႀိပ္ ထုတ္ေဝလိုက္တဲ့ မဳကန္ ေရးသားတဲ့ 'သမိုင္းဟူသည္ႎႀင့္ အဴခားစာတမ္းမဵား' စာအုပ္ပၝ "မိဴဖႃ၊ မိညိႂ" ေဆာင္းပၝးမႀ]
မိဴဖႃ၊ မိညိႂ
အင္းဝတၾင္ ေနာက္ဆံုးစိုးစံခဲ့ေသာ နရပတိဘၾဲႚခံ စည္သူေကဵာ္ထင္ (၉၁၃-၁၆) လက္ထက္တၾင္ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ ဟု နန္းတၾင္း စာဆိုႎႀစ္ဦး အ႓ပိႂင္အဆိုင္ ေပၞထၾက္ခဲ့သည္ကို သိဖူး၊ ဳကဖူး၊ ဖတ္ဖူး ဳကပၝမည္။ မိဴဖႃသည္ အင္းဝသူ ဴဖစ္၍၊ မိညိႂသည္ ရခိုင္သူ ဴဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ (ပံု - အင္တာနက္)
မိဴဖႃ၊ မိညိႂ
အင္းဝတၾင္ ေနာက္ဆံုးစိုးစံခဲ့ေသာ နရပတိဘၾဲႚခံ စည္သူေကဵာ္ထင္ (၉၁၃-၁၆) လက္ထက္တၾင္ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ ဟု နန္းတၾင္း စာဆိုႎႀစ္ဦး အ႓ပိႂင္အဆိုင္ ေပၞထၾက္ခဲ့သည္ကို သိဖူး၊ ဳကဖူး၊ ဖတ္ဖူး ဳကပၝမည္။ မိဴဖႃသည္ အင္းဝသူ ဴဖစ္၍၊ မိညိႂသည္ ရခိုင္သူ ဴဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ ကိုယ္ရည္ေသၾး ရတု တပုဒ္စီ ေရးဳကသည္။ မိဴဖႃက 'က႗န္းတၾင္ဇမၱႃ၊ ပန္းတၾင္မဥၦႃ၊ နန္းတၾင္မိဴဖႃ' ဟု ကိုယ္ေရးကို ေသၾးသည္။ ရခိုင္သူ မိညိႂက အားကဵမခံ၊ 'ေတာင္တၾင္ဴမင္းမိုရ္၊ စည္တၾင္ဗဟိုရ္၊ နန္းတၾင္မိညိႂ' ဟု အမၾမ္းတင္သည္။ စာေကာင္း ေပေကာင္းမဵားခဵည္း ဴဖစ္ဳကပၝသည္။ အဓိပၯာယ္ အႎႀစ္သာရ ဴပည့္ဝဳကပၝ၏။ စာဆို အမဵိႂးသမီး ႎႀစ္ဦး အ႓ပိႂင္ ကုိယ္ေရေသၾးထားဳကသည္။ အ႓ပိႂင္အဆိုင္ ဴဖစ္၍ ေနာက္ေႎႀာင္းစာေပ ပညာရႀင္႒ကီးမဵား၊ ဆရာ႒ကီးမဵားက အႎိုင္အ႟ံႁး အဆံုးအဴဖတ္ ေပးဳကသည္။ အင္းဝသူ မိဴဖႃက ရခိုင္သူ မိညိႂထက္ သာသည္ဟူ၍ သင္ဳကား ပိုႛခဵသည္၊ ေဴပာဆို ေရးသားဳကသည္။
ဤတိုင္းပင္ သင္ဳကား နာယူခဲ့ပၝသည္။ ဖတ္႟ႁ မႀတ္သားခဲ့ရပၝသည္။ မိဴဖႃ၊ မိညိႂတိုႛ အေဳကာင္း ပို၍ သိခဵင္စိတ္ ေပၞခဲ့သည္မႀာ ဳကာပၝ႓ပီ။ ဤကိုယ္ေရေသၾး ရတုအဴပင္ ဘာေတၾမဵား စီကုန္း ေရးဖၾဲႛခဲ့ဳကေသးသလဲ။ ဘယ္အသက္အ႟ၾယ္က စာ႓ပိႂင္ဆိုခဲ့ဳကသလဲ။ မိဴဖႃက အင္းဝသူ၊ မိညိႂက ရခိုင္သူ ဴဖစ္လ႖င္ အင္းဝနန္းတၾင္းသိုႛ မည္သည့္အခဵိန္က မည္သိုႛ ေရာက္လာ၍ နန္းတၾင္းစာဆို ဴဖစ္လာသလဲ စသည္ဴဖင့္ သူတိုႛႎႀစ္ေယာက္ အေဳကာင္းကို စိတ္ဝင္စားမိသည္။ နာမည္ေတၾကလည္း ႟ိုး႟ိုးစင္းစင္းကေလး၊ ထီးသံ၊ နန္းဟန္ လံုးဝမပၝ၊ သည္ေတာ့လည္း လက္လႀမ္းမီသမ႖ ရႀာေဖၾ ဖတ္႟ႁ ဆန္းစစ္ဳကည့္ပၝသည္။ ဤတၾင္ ဴပႍနာမဵား ေဴဖရႀင္းစရာမဵားႎႀင့္ တိုးပၝေတာ့သည္။
မိဴဖႃႎႀင့္ မိညိႂတိုႛ အေဳကာင္း ေအာက္ပၝ အေထာက္အထားမဵားကို ေလ့လာဳကည့္ပၝသည္။
(က) မဟာေဇယသခႆယာ၊ ေဝၝဟာရလီနတၪဒီပနီ၊ ရန္ကုန္ ဟံသာဝတီ ပံုႎႀိပ္တိုက္၊ ၁၉၆၈
(ခ) ေဒၞမမ႒ကီး၊ အမဵိႂးသမီး စာဆိုေတာ္မဵား အတၪႂပၯတိၨႎႀင့္ ၎တိုႛ ေရးသားေသာ ကဗဵာမဵား၊ ဴမန္မာ့ဂုဏ္ရည္ ပံုႎႀိပ္တိုက္၊ ၁၃ဝ၁ (၁၉၃၉)
(ဂ) ေမာင္သုတ၊ စာဆိုေတာ္မဵား အတၪႂပၯတိၨ၊ ရန္ကုန္ ဟံသာဝတီ ပံုႎႀိပ္တိုက္၊ ၁၉၆၆
(ဃ) ဦးေဖေမာင္တင္၊ ဴမန္မာစာေပသမိုင္း၊ ၁၉၈၇
(င) ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၊ အမဵိႂးသမီး အႎုပညာရႀင္မဵား အတၪႂပၯတိၨႎႀင့္ ကဗဵာမဵား၊ ရန္ကုန္ ဇၾဲစာေပရိပ္ဴမံႂ၊ ၁၉၆၇
(စ) Dr. Hla Pe: Burmese Poetry (1300–1971)၊ ဴမန္မာႎိုင္ငံ သုေတသန ဂဵာနယ္၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၉၇၁
(ဆ) လက္ဝဲေနာ္ရထာ၊ ပဵိႂႚနိဂုံးစု အေဴဖကဵမ္း၊ (တည္း - ေမာင္ခင္မင္၊ ဓႎုဴဖႃ ရန္ကုန္) ၁၉၉၅
ယင္းအေထာက္အထားမဵားတၾင္ ေတၾႚရခဵက္မဵားကို ရႀင္းပၝမည္။
ေဝၝဟာရလီနတၪဒီပနီတၾင္ နဝေဒးဘၾဲႚအေဳကာင္း ေဴပာဆိုခဲ့ရာ၌ စာဆို မိဴဖႃ၊ မိညိႂ ပညာရႀိ စကားတတ္၊ စကားေထာင္စားတိုႛလည္း စစ္ကိုင္းမင္း၊ အင္းဝမင္း စည္သူေကဵာ္ထင္လက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၉၁ဝ ေကဵာ္တၾင္ ဴဖစ္ေဳကာင္း မႀတ္ရမည္ (စာ ၂၇၆) ဟု ေဖာ္ဴပသည္။ မိညိႂကို ရခိုင္သူဟု မဆိုပၝ။
ေဒၞမမ႒ကီးက အင္းဝသူ မိဴဖႃ၊ ရခိုင္သူ မိညိႂ တိုႛသည္ ၉၁၃ တၾင္ အင္းဝေ႟ၿနန္းေတာ္ကို စိုးစံေသာ နရပတိဘၾဲႚခံ စစ္ကိုင္းစည္သူေကဵာ္ထင္ လက္ထက္ စာဆိုမဵား ဴဖစ္ဳကသည္ဟု ေဝၝဟာရလီနတၪဒီပနီကို ကိုးကား၍ ဆိုသည္။ မိဴဖႃသည္ အင္းဝဇာတိ ဴဖစ္၍ ေဆၾမဵိႂးဂုဏ္၊ သားသမီးဂုဏ္၊ ဥစၤာဂုဏ္၊ အမဵိႂးဂုဏ္တိုႛ၌ ရခိုင္သူ မိညိႂထက္ သာသည္ဟုလည္း မႀတ္ခဵက္ ေပးထားသည္။
ေမာင္သုတ၏ စာဆိုေတာ္မဵား အတၪႂပၯတိၨတၾင္ - မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛ၏ ဖၾားေသ သကၠရာဇ္ကို ၈၇၅ ခန္ႛ - ၉၂၅ ခန္ႛဟု ေပးထားသည္မႀာ ထူးဴခားခဵက္ တရပ္ ဴဖစ္၏။ ေဒၞမမ႒ကီးႎႀင့္ ေမာင္သုတ တုိႛသည္ ေဝၝဟာရလီနတၪဒီပနီ အဴပင္ ကဗဵာစရိယ ကဗဵာဝံသ စာတမ္းကုိလည္း ႌၿန္းဳကသည္။ ေမာင္သုတက မိဴဖႃ၊ မိညိႂတုိႛ ဖၾားေသ သကၠရာဇ္ကုိ ေပးေသာ္လည္း ေဒၞမမ႒ကီးက မေဖာ္ဴပသဴဖင့္ ေမာင္သုတသည္ ထုိသကၠရာဇ္ကုိ မည္သည့္ အေထာက္အထား ကုိးကား၍ ေဖာ္ဴပေဳကာင္း စဥ္းစားစရာ ဴဖစ္ေနသည္။ အင္းဝသူ မိဴဖႃ၊ ရခုိင္သူ မိညိႂ အ႓ပိႂင္ စာဆုိ ဴဖစ္ဳကသည္ ဆုိသည့္အခဵက္မႀာ ထပ္တူ ဴဖစ္သည္။
ဴမန္မာစာေပ သမုိင္းတၾင္လည္း အင္းဝသူ မိဴဖႃ၊ ရခုိင္သူ မိညိႂတုိႛ အင္းဝ နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ လက္ထက္ အ႓ပိႂင္ နန္းတၾင္း စာဆုိမဵား ဴဖစ္ဳကသည္။ ကိုယ္ရည္ေသၾး ရတု တပုဒ္စီ ေရးသားဳကသည္။ မိညိႂထက္ မိဴဖႃ သာသည္ဟု အကဵယ္တဝင့္ ေဖာ္ဴပသည္။ စာဆုိတုိႛ၏ ဖၾားေသ သကၠရာဇ္ စသည့္ ထူးဴခားခဵက္ တစုံတရာ မပၝေခဵ။
ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ ေဖာ္ဴပခဵက္မႀာ ေမာင္သုတႎႀင့္ ထပ္တူဴဖစ္၏။ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တုိႛ၏ ဖၾားေသ သကၠရာဇ္ကုိ ၈၇၅ ခန္ႛ - ၉၂၅ ခန္ႛဟု ဴပသည္။
ေဒၝက္တာလႀေဘက မိဴဖႃကုိ Miss Fair of Ava ဟု ဆုိ၍ မိညိႂကုိ Miss Dark of Arakan ဟု ေဖာ္ဴပသည္။ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တုိႛ၏ ဖၾားေသ သကၠရာဇ္ကုိ ၈၇၂ -၉၂၂၊ ခရစ္ ၁၅၁ဝ - ၁၅၆ဝ အတၾင္းဟု ဆုိသည္။ မည္သည့္ အေထာက္အထားဴဖင့္ ဆုိေဳကာင္း မသိရပၝ။ ေဒၝက္တာလႀေဘ ေဖာ္ဴပေသာ သကၠရာဇ္သည္ ေမာင္သုတ ေပးေသာ သကၠရာဇ္ႎႀင့္ ၃ ႎႀစ္ ကၾာသည္။ ေမာင္သုတႎႀင့္ ေဒၝက္တာလႀေဘ တုိႛ၏ အဆုိအ ရ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛသည္ ၈၇၅ တၾင္ ေမၾး၍ ၉၂၅ တၾင္ ကၾယ္လၾန္သည္။ သုိႛမဟုတ္ ၈၇၂ တၾင္ ေမၾး၍ ၉၂၂ တၾင္ ကၾယ္လၾန္ သၾားဳကသည္။ ေမၾးသကၠရာဇ္တူ၊ ကၾယ္လၾန္ သကၠရာဇ္ တူဳကသည္မႀာလည္း ထူးဆန္းသကဲ့သုိႛ ဴဖစ္ေနသည္။ အင္းဝေ႟ၿနန္းတၾင္ စာဆုိဳကစဥ္ ၉၁၃ ခုႎႀစ္က အသက္ ၃၈ သုိႛမဟုတ္ ၄၁ ႎႀစ္ ရႀိေနဳကေပမည္။
ေဖာ္ဴပပၝ အေထာက္အထားတုိႛကုိ အႎႀစ္ခဵႂပ္လုိက္လ႖င္ မိဴဖႃသည္ အင္းဝသူ၊ မိညိႂသည္ ရခုိင္သူ ဴဖစ္၏။ သုိႛေသာ္ ေဝၝဟာရလီနတၪဒီပနီ က ယင္းသုိႛ ခၾဲဴခား ေဖာ္ဴပဴခင္း မရႀိ။ နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ လက္ထက္ အင္းဝနန္းတၾင္း စာဆုိမဵား ဴဖစ္ဳကသည္။ ကုိယ္ရည္ေသၾး ရတု တပုဒ္စီ အ႓ပိႂင္ စာဆုိဳကသည္။ ေမၾးသကၠရာဇ္တူ၊ ကၾယ္လၾန္ သကၠရာဇ္တူ၊ အသက္ ၅ဝ အ႟ၾယ္တၾင္ ကၾယ္လၾန္ဳကသည္။
လက္ဝဲေနာ္ရထာ၏ အဆုိအမိန္ႛကုိ ဆန္းစစ္ဳကည့္ဳကရပၝမည္။
ရာဇဝင္ေဳကာင္း အရ ၉၁၃ ခုႎႀစ္၊ နန္းတက္ေသာ အင္းဝ နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ကုိ ၉၁၆ တၾင္ ဟံသာဝတီ ဆင္ဴဖႃရႀင္ ဘုရင့္ေနာင္ တုိက္၍ အင္းဝ ပဵက္သည္။ နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ကုိ ဟံသာဝတီသုိႛ ေခၞေဆာင္သၾားသည္။ စစ္ကုိင္းေထာင္သင္း၊ စလင္းလက္ယာ ဘၾဲႚရ (ေနာင္နဝေဒးဘၾဲႚရ) ႎႀင့္ စကားေထာင္စား အမတ္လည္း အတူ ပၝသၾားဳကသည္။ မိဴဖႃ၊ မိညိႂတိုႛ ပၝသၾားသည္ဟု မဆုိေခဵ။
လက္ဝဲေနာ္ရထာသည္ ပဵႂိႚနိဂုံးစု အေဴဖကဵမ္းကုိ ဴပႂစုသည္။ ကဵမ္း႓ပီးႎႀစ္မႀာ ၁၁၂၇၊ တေပၝင္းလဴပည့္ေကဵာ္ ၄ ရက္ ဗုဒၭဟူးေနႛ ဴဖစ္၏။ သူႛလက္ထက္ မတုိင္မီက ဴပႂစုသည့္ ဘူရိဒတ္ လကႆာနိဂုံး၊ ဘူရိဒတ္ ဇာတ္ေပၝင္းပဵႂိႚ နိဂုံးမႀ စ၍ ပေဒသရာဇာဆုိ ငဆန္ဴပန္ ယေသာ္တမ္းဴခင္း ဴပည္ေတာ္ဝင္နိဂုံး အထိ ပဵႂိႚနိဂုံးစုမဵားကုိ အေဴဖႎႀင့္တကၾ စာေရးသူ အတၪႂပၯတၨိ စသည္တုိႛပၝ ေဖာ္ဴပသည္။ ေပမူႎႀင့္ ရႀိေနသည္ကုိ ဴမန္မာစာ ပၝေမာကၡ ဦးခင္ေအး (ေမာင္ခင္မင္-ဓႎုဴဖႃ) က တည္းဴဖတ္၍ ၁၉၉၅ ခုႎႀစ္တၾင္ ပုံႎႀိပ္သည္။
ယင္းပဵႂိႚနိဂုံးစု အေဴဖကဵမ္းတၾင္ - နန္းတၾင္ မိညိႂဆုိ မေနာ္ဟရီပဵႂိႚ နိဂုံးႎႀင့္ အေဴဖကို ေအာက္ပၝအတုိင္း ေတၾႚရသည္။
က႗ႎု္ပ္၏ အေဖသည္ ဆင္ဴဖႃရႀင္မင္းတရား အမတ္႒ကီး ဴဖစ္၍ မလၾန္႓မိႂႚ၊ ေဴမထဲ႓မိႂႚ၊ စကားေထာင္႟ၾာ၊ ကူးခန္း႓မိႂႚမဵားကုိ သနားေတာ္ခံရသည္။ အေဆာင္အ႟ၾက္မႀာ စလၾယ္၊ ေဗာင္း၊ သင္းကဵစ္၊ ထီး၊ စည္၊ က၊ ကၾမ္းခၾက္၊ ေသာက္ေရတင္ သနားေတာ္မူ၍ ေဆာင္႟ၾက္ရသည္။ သီရိေဇယဵေကဵာ္ထင္ဘၾဲႚ ခဵီးဴမၟင့္ခံရသည္။ က႗ႎု္ပ္သည္ သီရိေဇယဵေကဵာ္ထင္၏ သမီး ဴဖစ္၏။ က႗ႎု္ပ္၏ ေဴမာက္သားမႀာ အမိ၏ ေမာင္ဴဖစ္ေသာ ဦးရီး၏ သားဴဖစ္သည္။ ဆယ္ေကဵာ္သက္ကပင္ မိဘတိုႛ၏ စုံဖက္ေပးဴမား၍ ေဴမာက္သားႎႀင့္အတူ ေတာင္ဘက္ ပင္လယ္႓မိႂႚမႀာ ေနရသည္။ ဆင္ဴဖႃရႀင္ မင္းတရား႒ကီး သိမ္းယူေတာ္မူ၍ ဟံသာဝတီသုိႛ ပၝရသည္တၾင္ မ႟ႁတ္မခဵ၊ ကညင္ေဴမာင္႟ၾာကုိ သနားေတာ္မူ၍ စားရသည္။ အရႀင္မိဖုရား႒ကီက တုိက္တၾန္း၍ မေနာ္ဟရီပဵႂိႚကို စီကုံး ေရးသားသည္။ ၉၄၈၊ ဴပာသုိလဆန္း ၃ ရက္ေနႛ ႓ပီးသည္။ ဴပာသုိလမႀာပင္ ေ႟ၿနန္းေတာ္သုိႛ သၾင္းဆက္ရာ၊ အရႀင္မိဖုရား႒ကီးက ႎႀစ္သက္ေတာ္မူ၍ ေ႟ၿဆံထုိးႎႀင့္ ပိတ္အုပ္၊ ထမီ၊ တဘက္၊ တ႟ုတ္ခၝး႒ကိႂး သင္းပင္းအစုံ သနားေတာ္မူသည္။ က႗ႎု္ပ္မႀာ မဵားလႀစၾာေသာ ေကဵးက႗န္ ပရိကၡရာ ဥစၤာအမဵား ရႀိသည္။ ဆုေတာ္လည္း အထင္အရႀား အေဴမာက္အမဵား ရသည္။ က႗ႎု္ပ္အသက္ ၃၁ ႎႀစ္ကပင္ ရဲေလႀသင္းကုိ သနားေတာ္ခံရသည္။ မိခင္၊ ဖခင္တုိႛ မႀည့္ရင္း အမည္မႀာ ရႀင္လႀ ဴဖစ္၏။ က႗ႎု္ပ္၏ ေမာင္သည္ ဴမင္းခုံတုိင္ အရပ္ကုိ စားရသည္။ ဟံသာဝတီသုိႛ မပၝ၊ ယင္းမႀာပင္ ကဵန္ေနရစ္ပၝသည္ ။
လက္ဝဲေနာ္ရထာက မေနာ္ဟရီပဵႂိႚ ေရးသူကုိ နန္းတၾင္း မိညိႂဟု ေဖာ္ဴပသည္။ ရခုိင္သူ မိညိႂဟု မဆုိပၝ။ ပဵႂိႚေရးသူ ကုိယ္တုိင္က သူသည္ စကားေထာင္႟ၾာစား အမတ္ သီရိေဇယဵေကဵာ္ထင္၏ သမီး ဴဖစ္သည္။ သူ၏ မိဘေပးရင္း အမည္မႀာ ရႀင္လႀ ဴဖစ္၏ဟု ဆုိထားသည္။ လက္ဝဲေနာ္ရထာကလည္း အေဴဖတၾင္ နန္းတၾင္း မိညိႂသည္ စကားေထာင္စား သမီး ဴဖစ္သည္။ စကားေထာင္စားသည္လည္း သီရိေဇယဵေကဵာ္ထင္ပင္ ဴဖစ္၏ဟု ယူဆရမည္ဟု မႀတ္ခဵက္ ေပးထားသည္။ ရႀင္လႀက သူ၏ အမည္ရင္းမႀာ ရႀင္လႀ ဴဖစ္သည္ဟု ဆုိ၏။ အဴခားအမည္ ရႀိႎုိင္သည္ဟု ဆုိႎိုင္ေသာ္လည္း အဴခားအမည္ကို လည္းေကာင္း၊ မညိႂဟု လည္းေကာင္း မဆုိေပ။ လက္ဝဲေနာ္ရထာသည္ မည္သည့္ အေထာက္အထားအရ ရႀင္လႀကို နန္းတၾင္းမိညိႂဟု ဆုိေလသနည္း။ စကားေထာင္စား အမတ္ သီရိေဇယဵေကဵာ္ထင္၏ သမီးဴဖစ္ေဳကာင္း ဆုိ၍ ရခိုင္သူ မဟုတ္ေဳကာင္း ေပၞလၾင္ေနပၝသည္။ ရခိုင္သူ မိညိႂ၊ နန္းတၾင္းမိညိႂႎႀင့္ ရႀင္လႀ တုိႛသည္ တဦးတည္းလား၊ ရခိုင္သူ ဆိုသည္ကို ေခတၨ ဖယ္ထားလ႖င္ပင္ နန္းတၾင္းမိညိႂသည္ ရႀင္လႀလား၊ မိညိႂႎႀင့္ ရႀင္လႀ တေယာက္တည္းလားဟု စဥ္းစားစရာ ေပၞလာပၝသည္။
ပဵိႂႚနိဂံုးစု အေဴဖကဵမ္းတၾင္ ပံုႎႀိပ္မူ ဴဖစ္လာပံုကို ေဖာ္ဴပေသာ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ စာဳကည့္တုိက္မႀႃး ဦးဴမတ္စိုးက၊ "ရခိုင္သူ မိညိႂဟု လူသိမဵားေသာ အမဵိႂးသမီး စာဆုိ၏ အတၪႂပၯတၨိမႀန္ကို ဤပဵိႂႚနိဂံုးစု အေဴဖတၾင္ သိႎိုင္ပၝသည္" ဟု အမႀာေရးထားသည္။ တည္းဴဖတ္သူ ေမာင္ခင္မင္-ဓႎုဴဖႃက၊ "မေနာ္ဟရီပဵိႂႚ အရ သိရေသာ စာဆုိ မိညိႂ၏ အေဳကာင္းသည္ စာေပ ေလ့လာသူမဵား ဆက္လက္ သုေတသန ဴပႂလိုစိတ္ ေပၞလာေအာင္ ဖိတ္ေခၞေနသကဲ့သိုႛ ရႀိပၝသည္" ဟု ဆုိထားပၝသည္။
အင္းဝတၾင္ မုိး႓ဗဲနရပတိ ၉၀၇-၉၁၃ အထိ ၆ ႎႀစ္ နန္းစံသည္။ အင္းဝ နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္သည္ ၉၁၃ တၾင္ အင္းဝေ႟ၿနန္းကို ေနာက္ဆံုးမင္း အဴဖစ္ စိုးစံသည္။ နန္းစံ ၃ ႎႀစ္ အဳကာ ၁၉၁၆ တၾင္ အင္းဝပဵက္၍ ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝသည္။ စကားေထာင္စား အမတ္ႎႀင့္ သမီး ရႀင္လႀတုိႛ ဇနီးေမာင္ႎႀံလည္း ပၝဳကသည္။ ရႀင္လႀသည္ နန္းတၾင္းမိညိႂ ဴဖစ္ခဲ့ေသာ္ နန္းတၾင္းမိဴဖႃလည္း ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝသင့္သည္၊ ပၝႎိုင္ေကာင္းသည္။ မပၝဘဲ ကဵန္ခဲ့သလား၊ အင္းဝ အပဵက္တၾင္ မိဴဖႃဇာတ္လမ္း လံုးဝ တိမ္ဴမႂပ္ ေပဵာက္ကၾယ္သၾားသည္။ စဥ္းစားစရာ ရႀာေဖၾေလ့လာစရာ အခဵက္ ဴဖစ္ပၝသည္။
ရႀင္လႀသည္ မိညိႂ ဴဖစ္ခဲ့ေသာ္ ေမာင္သုတႎႀင့္ ေဒၝက္တာလႀေဘတုိႛ ေပးေသာ သကၠရာဇ္အရ ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝခဵိန္တၾင္ အသက္ ၄၁ ႎႀစ္ သိုႛမဟုတ္ ၄၄ ႎႀစ္ ရႀိေနေပမည္။ အသက္ ၃၁ ႎႀစ္တၾင္ ရဲေလႀသင္းကို သနားခံရသည္ ဆုိသဴဖင့္ အင္းဝနရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ လက္ထက္တၾင္ မဟုတ္ႎိုင္။ ထုိထက္ ေစာစၾာကပင္ ရ႓ပီး ဴဖစ္ေပမည္။ ရႀင္လႀ၏ ပဵိႂႚနိဂံုးတၾင္ အင္းဝနန္းတၾင္းတၾင္ စာဆိုသည္ဟု မပၝ။ သူႛခင္ပၾန္းႎႀင့္ အတူ ေတာင္ဘက္ပင္လယ္႟ၾာတၾင္ ေနသည္ဟု ဆုိသည္။ ယင္းကမႀ ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝလာသည္။ ဟံသာဝတီတၾင္ မိဖုရား႒ကီး၏ မိန္ႛဆုိခဵက္အရ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို ေရးသည္။ ၉၄၈ တၾင္ ႓ပီး၏။ ၉၁၆ တၾင္ ဟံသာဝတီသုိႛ ပၝသဴဖင့္ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို ဟံသာဝတီတၾင္ ၃၂ ႎႀစ္ဳကာ ေနထိုင္႓ပီးမႀ ေရး႓ပီးသည္။ စင္စစ္ ၉၄၈ တၾင္ မိညိႂ မရႀိေတာ့႓ပီ။ ေမာင္သုတႎႀင့္ ေဒၝက္တာလႀေဘတုိႛ ေပးေသာ သကၠရာဇ္အရ မိညိႂသည္ ၉၂၂ သိုႛမဟုတ္ ၉၂၅ ခုႎႀစ္ကပင္ ကၾယ္လၾန္ခဲ့ေလ႓ပီ။ ကၾယ္လၾန္သည္မႀာ ၂၃ ႎႀစ္ သိုႛမဟုတ္ ၂၆ ႎႀစ္ပင္ ဳကာခဲ့႓ပီ ဴဖစ္သည္။ ဘုရင့္ေနာင္ မင္းတရား႒ကီးသည္ ၉၄၃ တၾင္ နတ္႟ၾာစံသည္။ စာ႓ပီးႎႀစ္ ၉၄၈ သည္ နႎၬဘုရင္ (၉၄၃-၉၆၁) လက္ထက္ ဴဖစ္၏။ စာဆုိခိုင္းသူ မိဖုရား႒ကီးသည္ ဘုရင့္ေနာင္ မင္းတရား႒ကီး၏ မိဖုရား႒ကီး ဴဖစ္မည္လား၊ နႎၬဘုရင္၏ မိဖုရား႒ကီး ဴဖစ္မည္လားဟုလည္း စဥ္းစားစရာ ရႀိလာဴပန္သည္။
မိညိႂသည္ ရႀင္လႀ ဴဖစ္ႎိုင္အံ့မထင္ပၝ။ စာေပပညာရႀင္မဵား ကူညီ စဥ္းစား ဆံုးဴဖတ္ေပးဳကပၝဦး။ အင္းဝနန္းတၾင္း စာဆုိ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တုိႛသည္ ဤအတုိင္း ဆုိလ႖င္ ၉၁၃ မႀ ၉၁၆ အထိ အင္းဝနန္းတၾင္ ၃ ႎႀစ္ စာဆုိဳက႓ပီး အင္းဝအပဵက္ ၉၁၆ တၾင္ပင္ ေဴခရာေပဵာက္ သၾားဳကပၝသည္။ ေဝၝဟာရ လီနတၪဒီပနီမႀ အစ အေထာက္အထားမဵားက မိဴဖႃ မိညိႂတုိႛ ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝေဳကာင္း မဆုိဳကပၝ။ မေနာ္ဟရီ ပဵိႂႚနိဂံုးအရ စကားေထာင္စား အမတ္ သီရီေဇယဵေကဵာ္ထင္ႎႀင့္ သမီး ရႀင္လႀတုိႛ ဇနီး ေမာင္ႎႀံသာ ဟံသာဝတီသုိႛ ပၝဳကသည္။ ဟံသာဝတီတၾင္ ဆက္လက္ ခဵီးေဴမၟာက္ခံရသည္။ ရႀင္လႀသည္ မိညိႂ ဴဖစ္ႎုိင္ပၝမည္လား၊ ရခိုင္သူ မိညိႂ ဆုိသူႎႀင့္ ပို၍ပင္ ေဝးသၾားသကဲ့သုိႛ ရႀိသည္။ ပဵိႂႚနိဂံုးစု အေဴဖတၾင္ လက္ဝဲေနာ္ရထာကိုယ္တုိင္က ရခိုင္သူ မိညိႂဟု မဆုိ၊ နန္းတၾင္းမိညိႂ ဟုသာ ဆုိသည္။ ရခိုင္သူ မိညိႂ ဆုိသည့္ အဆုိအမိန္ႛသည္ မည္သည့္ အကိုးအေထာက္မဵားအရ မိန္ႛဆုိဳကသည္ကို သိလိုလႀပၝသည္။
ေနက္တခဵက္ ရႀိပၝေသးသည္။ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို နဝေဒး ၉၁၄ တၾင္ ေရးသည္။ ရႀင္လႀ ၉၄၈ တၾင္ ေရးသည္။ ဝန္႒ကီး ပေဒသရာဇာ ၁ဝ၉၉ တၾင္ ေရးသည္ဟု ပဵိႂႚနိဂံုးစု အေဴဖအရ သိရသည္။ နဝေဒးသည္ နဝေဒးဘၾဲႚ မရမီ စစ္ကိုင္းေထာင္သင္း စလင္းလက္ယာဘၾဲႚႎႀင့္ အင္းဝ နရပတိစည္သူ ေကဵာ္ထင္ လက္ထက္ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛႎႀင့္အတူ နန္းတၾင္းစာဆို ဴဖစ္သည္ဟု ေဝၝဟာရ လီနတၪဒီပနီတၾင္ လာသည္။ ၉၁၆ တၾင္ အင္းဝအပဵက္ ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝသည္။ ၉၄၁ တၾင္ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို ေရးသဴဖင့္ ရႀင္လႀပဵိႂႚထက္ ခုနစ္ႎႀစ္ ေစာသည္။ ပေဒသရာဇာသည္ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို - ေရႀးကအေကဵာ္၊ မေနာ္ကဗဵာ၊ ပဵိႂႚေဟာင္းစာလည္း၊ ခုကာလ ႎႀင့္၊ ခပ္မသင့္႓ပီ၊ --- ဖက္ယႀဥ္ကာရန္၊ မႀန္ကန္ေဴပဴပစ္၊ မႀတ္သားရစ္ေအာင္၊ ပဵိႂႚသစ္စီဘိ၊ မိန္ႛေတာ္ရႀိ၍ --- ေရးသားေဳကာင္း နိဂံုးတၾင္ ေဖာ္ဴပထားသည္။ မေနာ္ကဗဵာ ပဵိႂႚေဟာင္းစာလည္း ဟုသာ ဆိုသည္။ နဝေဒး၊ ရႀင္လႀ သိုႛမဟုတ္ မိညိႂတိုႛ အမည္ လံုးဝ ေဖာ္မဴပပၝ။ လက္ဝဲအေနာ္ရထာက ယင္းနိဂံုး အေဴဖတၾင္ - ေရႀးနဝေဒး ဆိုေသာ မေနာ္ပဵိႂႚေဟာင္းသည္ ယခုကာလႎႀင့္ ခပ္မသင့္႓ပီ - အသတ္အလတ္ အမႀန္အကန္ ေဴပဴပစ္ေအာင္ ပဵိႂႚသစ္စီရင္ဟု မိန္ႛေတာ္မူ၍ ပဵိႂႚသစ္စီကုံးသည္ဟု ဖၾင့္ဆိုထားသည္။ နဝေဒး၏ ပဵိႂႚသစ္ကိုသာ ႌၿန္းသည္။ ရႀင္လႀ၏ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို လံုးဝ မႌၿန္းေပ။ လက္ဝဲအေနာ္ရထာ တဦးတည္း စီရင္ေသာ ပဵိႂႚနိဂံုးစု အေဴဖကဵမ္း ဴဖစ္သည္။ နန္းတၾင္းမိညိႂဆို မေနာ္ဟရီပဵိႂႚဟု သူကိုယ္တိုင္ ေဖာ္ဴပ႓ပီး ဴဖစ္လဵက္ ႕ခင္းခဵန္ခဲ့သည္မႀာလည္း စဥ္းစားစရာပင္။ ပေဒသရာဇာ၏ မေနာ္ပဵိႂႚစာ႓ပီး သကၠရာဇ္မႀာ ၁ဝ၉၉၊ တပိုႛတၾဲလဴပည့္ေကဵာ္ ၃ ရက္ ဳကာသာပေတးေနႛ ဴဖစ္ပၝသည္။
ေတၾႚရသမ႖ အခဵက္အလက္မဵားကို တင္ဴပ႓ပီးပၝ႓ပီ။ စာေပရႀင္မဵား၊ စာေပ ေလ့လာသူမဵား ဝိုင္းဝန္းစဥ္းစား ဆံုးဴဖတ္ေပးဳကပၝ။ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚ နိဂံုးအရ ရႀင္လႀကို သိရပၝသည္။ နန္းတၾင္း မိဴဖႃ၊ မိညိႂ၊ ရခိုင္သူ မိညိႂ ဆိုသည့္ စာဆို အမဵိႂးသမီးတိုႛသည္ သံုးဦးလား၊ ႎႀစ္ဦးလား။ နန္းတၾင္း မိညိႂသည္ပင္ ရခိုင္သူ မိညိႂလား၊ ရခိုင္သူဟု မည္သည့္ အေထာက္အထားရ သိရပၝမည္နည္း။ ၉၁၃-၉၁၆ အင္းဝ မပဵက္မီ ၃ ႎႀစ္ အတၾင္း နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ လက္ထက္ နန္းတၾင္းတၾင္ စာဆိုဳကသည္။ ကိုယ္ရည္ေသၾး ရတု တပုဒ္စီ ေရး႓ပီး အင္းဝ အပဵက္တၾင္ ေဴခရာေပဵာက္ကာ ဇာတ္ဴမၟႂပ္ ေနသၾားဳကသလား။ ဧကန္စင္စစ္ မိညိႂ၊ မိဴဖႃ ဆိုသည့္ စာဆို အမဵိႂးသမီး ႎႀစ္ဦး ရႀိေကာ ရႀိခဲ့ပၝသလား ဟုလည္း သံသယ ဴဖစ္မိပၝသည္။
သိမီလိုက္သည့္ ဒဂုန္ မဂၢဇင္းေခတ္က မႎၩေလးသူ ခင္တုတ္၊ သလၴာဝတီ တင့္အံုး၊ ဴမင္းဴခံ ခင္ခဵစ္၊ ရတနာပံု သိန္းသိန္း၊ ဴမစ္သား အေကဵာ့ စသည့္ စာေရးဆရာမ႒ကီးမဵား၊ ကေလာင္ရႀင္မဵားသည္ အမဵိႂးသမီးမဵား မဟုတ္ဳကပၝ။ ေခၝင္းေပၝင္း႒ကီးမဵားႎႀင့္ ဴဖစ္ဳကေဳကာင္း သိရပၝသည္။ ထိုႛေဳကာင့္ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛသည္ တကယ္ အမဵိႂးသမီး စာဆိုမဵား မဟုတ္ဘဲ၊ စာဆို ပညာရႀင္ တဦးက မိဴဖႃဟန္၊ မိညိႂဟန္ ဴပႂ၍ ကိုယ္ရည္ေသၾး ရတု ႎႀစ္ပုဒ္ကို ကဗဵာဉာဏ္ ကၾန္ႛဴမႃးကာ ေရးဖၾဲႚေလသေလာဟု ေတၾးေတာ ထင္ဴမင္မိပၝသည္။ ဳကံဳကံဖန္ဖန္ စဥ္းစားသည္။ ဟိုအင္းဝေခတ္က ဒၝမဵိႂး ရႀိပၝ့မလားဟု အဴပစ္တင္လ႖င္လည္း ခံပၝမည္။ အေဴဖရႀာရသည္တၾင္ ဳကံမိဳကံရာ စဥ္းစားမိဴခင္း ဴဖစ္ေဳကာင္း ဝန္ခံပၝသည္။
မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛအေဳကာင္း သိလိုလႀပၝသည္။ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚ နိဂံုးအရ ရႀင္လႀကိုသာ သိရပၝသည္။ နန္တၾင္းမိညိႂကို မသိရပၝ။ ရခိုင္သူ မိညိႂကိုလည္း မသိရပၝ။ ယင္းပဵိႂႚနိဂံုး အရ - စာဆို မိညိႂ၏ အေဳကာင္းသည္ စာေပ ေလ့လာသူမဵား ဆက္လက္ သုေတသန ဴပႂလိုစိတ္ ေပၞေအာင္ ဖိတ္ေခၞေနသကဲ့သိုႛ ရႀိသည္ဟု ဆိုေသာ ပၝေမာကၡ႒ကီး (ေမာင္ခင္မင္-ဓႎုဴဖႃ) ကိုပဲ ေမတၩာရပ္ခံ အပူကပ္လိုပၝသည္။ ရႀင္လႀသည္ မညိႂ ဴဖစ္ႎိုင္မည္လား၊ ကူညီ စဥ္းစား ဆံုးဴဖတ္ေပးပၝအံုး (ဦး) ဆရာ။
မဳကန္
ဂႎၫဝင္ ရသစံုမဂၢဇင္း၊ ၂ဝဝ၂ စက္တင္ဘာ။
▪ - ¤ - ▪
မိဴဖႃ၊ မိညိႂ
အင္းဝတၾင္ ေနာက္ဆံုးစိုးစံခဲ့ေသာ နရပတိဘၾဲႚခံ စည္သူေကဵာ္ထင္ (၉၁၃-၁၆) လက္ထက္တၾင္ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ ဟု နန္းတၾင္း စာဆိုႎႀစ္ဦး အ႓ပိႂင္အဆိုင္ ေပၞထၾက္ခဲ့သည္ကို သိဖူး၊ ဳကဖူး၊ ဖတ္ဖူး ဳကပၝမည္။ မိဴဖႃသည္ အင္းဝသူ ဴဖစ္၍၊ မိညိႂသည္ ရခိုင္သူ ဴဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ (ပံု - အင္တာနက္)
မိဴဖႃ၊ မိညိႂ
အင္းဝတၾင္ ေနာက္ဆံုးစိုးစံခဲ့ေသာ နရပတိဘၾဲႚခံ စည္သူေကဵာ္ထင္ (၉၁၃-၁၆) လက္ထက္တၾင္ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ ဟု နန္းတၾင္း စာဆိုႎႀစ္ဦး အ႓ပိႂင္အဆိုင္ ေပၞထၾက္ခဲ့သည္ကို သိဖူး၊ ဳကဖူး၊ ဖတ္ဖူး ဳကပၝမည္။ မိဴဖႃသည္ အင္းဝသူ ဴဖစ္၍၊ မိညိႂသည္ ရခိုင္သူ ဴဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ ကိုယ္ရည္ေသၾး ရတု တပုဒ္စီ ေရးဳကသည္။ မိဴဖႃက 'က႗န္းတၾင္ဇမၱႃ၊ ပန္းတၾင္မဥၦႃ၊ နန္းတၾင္မိဴဖႃ' ဟု ကိုယ္ေရးကို ေသၾးသည္။ ရခိုင္သူ မိညိႂက အားကဵမခံ၊ 'ေတာင္တၾင္ဴမင္းမိုရ္၊ စည္တၾင္ဗဟိုရ္၊ နန္းတၾင္မိညိႂ' ဟု အမၾမ္းတင္သည္။ စာေကာင္း ေပေကာင္းမဵားခဵည္း ဴဖစ္ဳကပၝသည္။ အဓိပၯာယ္ အႎႀစ္သာရ ဴပည့္ဝဳကပၝ၏။ စာဆို အမဵိႂးသမီး ႎႀစ္ဦး အ႓ပိႂင္ ကုိယ္ေရေသၾးထားဳကသည္။ အ႓ပိႂင္အဆိုင္ ဴဖစ္၍ ေနာက္ေႎႀာင္းစာေပ ပညာရႀင္႒ကီးမဵား၊ ဆရာ႒ကီးမဵားက အႎိုင္အ႟ံႁး အဆံုးအဴဖတ္ ေပးဳကသည္။ အင္းဝသူ မိဴဖႃက ရခိုင္သူ မိညိႂထက္ သာသည္ဟူ၍ သင္ဳကား ပိုႛခဵသည္၊ ေဴပာဆို ေရးသားဳကသည္။
ဤတိုင္းပင္ သင္ဳကား နာယူခဲ့ပၝသည္။ ဖတ္႟ႁ မႀတ္သားခဲ့ရပၝသည္။ မိဴဖႃ၊ မိညိႂတိုႛ အေဳကာင္း ပို၍ သိခဵင္စိတ္ ေပၞခဲ့သည္မႀာ ဳကာပၝ႓ပီ။ ဤကိုယ္ေရေသၾး ရတုအဴပင္ ဘာေတၾမဵား စီကုန္း ေရးဖၾဲႛခဲ့ဳကေသးသလဲ။ ဘယ္အသက္အ႟ၾယ္က စာ႓ပိႂင္ဆိုခဲ့ဳကသလဲ။ မိဴဖႃက အင္းဝသူ၊ မိညိႂက ရခိုင္သူ ဴဖစ္လ႖င္ အင္းဝနန္းတၾင္းသိုႛ မည္သည့္အခဵိန္က မည္သိုႛ ေရာက္လာ၍ နန္းတၾင္းစာဆို ဴဖစ္လာသလဲ စသည္ဴဖင့္ သူတိုႛႎႀစ္ေယာက္ အေဳကာင္းကို စိတ္ဝင္စားမိသည္။ နာမည္ေတၾကလည္း ႟ိုး႟ိုးစင္းစင္းကေလး၊ ထီးသံ၊ နန္းဟန္ လံုးဝမပၝ၊ သည္ေတာ့လည္း လက္လႀမ္းမီသမ႖ ရႀာေဖၾ ဖတ္႟ႁ ဆန္းစစ္ဳကည့္ပၝသည္။ ဤတၾင္ ဴပႍနာမဵား ေဴဖရႀင္းစရာမဵားႎႀင့္ တိုးပၝေတာ့သည္။
မိဴဖႃႎႀင့္ မိညိႂတိုႛ အေဳကာင္း ေအာက္ပၝ အေထာက္အထားမဵားကို ေလ့လာဳကည့္ပၝသည္။
(က) မဟာေဇယသခႆယာ၊ ေဝၝဟာရလီနတၪဒီပနီ၊ ရန္ကုန္ ဟံသာဝတီ ပံုႎႀိပ္တိုက္၊ ၁၉၆၈
(ခ) ေဒၞမမ႒ကီး၊ အမဵိႂးသမီး စာဆိုေတာ္မဵား အတၪႂပၯတိၨႎႀင့္ ၎တိုႛ ေရးသားေသာ ကဗဵာမဵား၊ ဴမန္မာ့ဂုဏ္ရည္ ပံုႎႀိပ္တိုက္၊ ၁၃ဝ၁ (၁၉၃၉)
(ဂ) ေမာင္သုတ၊ စာဆိုေတာ္မဵား အတၪႂပၯတိၨ၊ ရန္ကုန္ ဟံသာဝတီ ပံုႎႀိပ္တိုက္၊ ၁၉၆၆
(ဃ) ဦးေဖေမာင္တင္၊ ဴမန္မာစာေပသမိုင္း၊ ၁၉၈၇
(င) ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၊ အမဵိႂးသမီး အႎုပညာရႀင္မဵား အတၪႂပၯတိၨႎႀင့္ ကဗဵာမဵား၊ ရန္ကုန္ ဇၾဲစာေပရိပ္ဴမံႂ၊ ၁၉၆၇
(စ) Dr. Hla Pe: Burmese Poetry (1300–1971)၊ ဴမန္မာႎိုင္ငံ သုေတသန ဂဵာနယ္၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၉၇၁
(ဆ) လက္ဝဲေနာ္ရထာ၊ ပဵိႂႚနိဂုံးစု အေဴဖကဵမ္း၊ (တည္း - ေမာင္ခင္မင္၊ ဓႎုဴဖႃ ရန္ကုန္) ၁၉၉၅
ယင္းအေထာက္အထားမဵားတၾင္ ေတၾႚရခဵက္မဵားကို ရႀင္းပၝမည္။
ေဝၝဟာရလီနတၪဒီပနီတၾင္ နဝေဒးဘၾဲႚအေဳကာင္း ေဴပာဆိုခဲ့ရာ၌ စာဆို မိဴဖႃ၊ မိညိႂ ပညာရႀိ စကားတတ္၊ စကားေထာင္စားတိုႛလည္း စစ္ကိုင္းမင္း၊ အင္းဝမင္း စည္သူေကဵာ္ထင္လက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၉၁ဝ ေကဵာ္တၾင္ ဴဖစ္ေဳကာင္း မႀတ္ရမည္ (စာ ၂၇၆) ဟု ေဖာ္ဴပသည္။ မိညိႂကို ရခိုင္သူဟု မဆိုပၝ။
ေဒၞမမ႒ကီးက အင္းဝသူ မိဴဖႃ၊ ရခိုင္သူ မိညိႂ တိုႛသည္ ၉၁၃ တၾင္ အင္းဝေ႟ၿနန္းေတာ္ကို စိုးစံေသာ နရပတိဘၾဲႚခံ စစ္ကိုင္းစည္သူေကဵာ္ထင္ လက္ထက္ စာဆိုမဵား ဴဖစ္ဳကသည္ဟု ေဝၝဟာရလီနတၪဒီပနီကို ကိုးကား၍ ဆိုသည္။ မိဴဖႃသည္ အင္းဝဇာတိ ဴဖစ္၍ ေဆၾမဵိႂးဂုဏ္၊ သားသမီးဂုဏ္၊ ဥစၤာဂုဏ္၊ အမဵိႂးဂုဏ္တိုႛ၌ ရခိုင္သူ မိညိႂထက္ သာသည္ဟုလည္း မႀတ္ခဵက္ ေပးထားသည္။
ေမာင္သုတ၏ စာဆိုေတာ္မဵား အတၪႂပၯတိၨတၾင္ - မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛ၏ ဖၾားေသ သကၠရာဇ္ကို ၈၇၅ ခန္ႛ - ၉၂၅ ခန္ႛဟု ေပးထားသည္မႀာ ထူးဴခားခဵက္ တရပ္ ဴဖစ္၏။ ေဒၞမမ႒ကီးႎႀင့္ ေမာင္သုတ တုိႛသည္ ေဝၝဟာရလီနတၪဒီပနီ အဴပင္ ကဗဵာစရိယ ကဗဵာဝံသ စာတမ္းကုိလည္း ႌၿန္းဳကသည္။ ေမာင္သုတက မိဴဖႃ၊ မိညိႂတုိႛ ဖၾားေသ သကၠရာဇ္ကုိ ေပးေသာ္လည္း ေဒၞမမ႒ကီးက မေဖာ္ဴပသဴဖင့္ ေမာင္သုတသည္ ထုိသကၠရာဇ္ကုိ မည္သည့္ အေထာက္အထား ကုိးကား၍ ေဖာ္ဴပေဳကာင္း စဥ္းစားစရာ ဴဖစ္ေနသည္။ အင္းဝသူ မိဴဖႃ၊ ရခုိင္သူ မိညိႂ အ႓ပိႂင္ စာဆုိ ဴဖစ္ဳကသည္ ဆုိသည့္အခဵက္မႀာ ထပ္တူ ဴဖစ္သည္။
ဴမန္မာစာေပ သမုိင္းတၾင္လည္း အင္းဝသူ မိဴဖႃ၊ ရခုိင္သူ မိညိႂတုိႛ အင္းဝ နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ လက္ထက္ အ႓ပိႂင္ နန္းတၾင္း စာဆုိမဵား ဴဖစ္ဳကသည္။ ကိုယ္ရည္ေသၾး ရတု တပုဒ္စီ ေရးသားဳကသည္။ မိညိႂထက္ မိဴဖႃ သာသည္ဟု အကဵယ္တဝင့္ ေဖာ္ဴပသည္။ စာဆုိတုိႛ၏ ဖၾားေသ သကၠရာဇ္ စသည့္ ထူးဴခားခဵက္ တစုံတရာ မပၝေခဵ။
ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး၏ ေဖာ္ဴပခဵက္မႀာ ေမာင္သုတႎႀင့္ ထပ္တူဴဖစ္၏။ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တုိႛ၏ ဖၾားေသ သကၠရာဇ္ကုိ ၈၇၅ ခန္ႛ - ၉၂၅ ခန္ႛဟု ဴပသည္။
ေဒၝက္တာလႀေဘက မိဴဖႃကုိ Miss Fair of Ava ဟု ဆုိ၍ မိညိႂကုိ Miss Dark of Arakan ဟု ေဖာ္ဴပသည္။ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တုိႛ၏ ဖၾားေသ သကၠရာဇ္ကုိ ၈၇၂ -၉၂၂၊ ခရစ္ ၁၅၁ဝ - ၁၅၆ဝ အတၾင္းဟု ဆုိသည္။ မည္သည့္ အေထာက္အထားဴဖင့္ ဆုိေဳကာင္း မသိရပၝ။ ေဒၝက္တာလႀေဘ ေဖာ္ဴပေသာ သကၠရာဇ္သည္ ေမာင္သုတ ေပးေသာ သကၠရာဇ္ႎႀင့္ ၃ ႎႀစ္ ကၾာသည္။ ေမာင္သုတႎႀင့္ ေဒၝက္တာလႀေဘ တုိႛ၏ အဆုိအ ရ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛသည္ ၈၇၅ တၾင္ ေမၾး၍ ၉၂၅ တၾင္ ကၾယ္လၾန္သည္။ သုိႛမဟုတ္ ၈၇၂ တၾင္ ေမၾး၍ ၉၂၂ တၾင္ ကၾယ္လၾန္ သၾားဳကသည္။ ေမၾးသကၠရာဇ္တူ၊ ကၾယ္လၾန္ သကၠရာဇ္ တူဳကသည္မႀာလည္း ထူးဆန္းသကဲ့သုိႛ ဴဖစ္ေနသည္။ အင္းဝေ႟ၿနန္းတၾင္ စာဆုိဳကစဥ္ ၉၁၃ ခုႎႀစ္က အသက္ ၃၈ သုိႛမဟုတ္ ၄၁ ႎႀစ္ ရႀိေနဳကေပမည္။
ေဖာ္ဴပပၝ အေထာက္အထားတုိႛကုိ အႎႀစ္ခဵႂပ္လုိက္လ႖င္ မိဴဖႃသည္ အင္းဝသူ၊ မိညိႂသည္ ရခုိင္သူ ဴဖစ္၏။ သုိႛေသာ္ ေဝၝဟာရလီနတၪဒီပနီ က ယင္းသုိႛ ခၾဲဴခား ေဖာ္ဴပဴခင္း မရႀိ။ နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ လက္ထက္ အင္းဝနန္းတၾင္း စာဆုိမဵား ဴဖစ္ဳကသည္။ ကုိယ္ရည္ေသၾး ရတု တပုဒ္စီ အ႓ပိႂင္ စာဆုိဳကသည္။ ေမၾးသကၠရာဇ္တူ၊ ကၾယ္လၾန္ သကၠရာဇ္တူ၊ အသက္ ၅ဝ အ႟ၾယ္တၾင္ ကၾယ္လၾန္ဳကသည္။
လက္ဝဲေနာ္ရထာ၏ အဆုိအမိန္ႛကုိ ဆန္းစစ္ဳကည့္ဳကရပၝမည္။
ရာဇဝင္ေဳကာင္း အရ ၉၁၃ ခုႎႀစ္၊ နန္းတက္ေသာ အင္းဝ နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ကုိ ၉၁၆ တၾင္ ဟံသာဝတီ ဆင္ဴဖႃရႀင္ ဘုရင့္ေနာင္ တုိက္၍ အင္းဝ ပဵက္သည္။ နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ကုိ ဟံသာဝတီသုိႛ ေခၞေဆာင္သၾားသည္။ စစ္ကုိင္းေထာင္သင္း၊ စလင္းလက္ယာ ဘၾဲႚရ (ေနာင္နဝေဒးဘၾဲႚရ) ႎႀင့္ စကားေထာင္စား အမတ္လည္း အတူ ပၝသၾားဳကသည္။ မိဴဖႃ၊ မိညိႂတိုႛ ပၝသၾားသည္ဟု မဆုိေခဵ။
လက္ဝဲေနာ္ရထာသည္ ပဵႂိႚနိဂုံးစု အေဴဖကဵမ္းကုိ ဴပႂစုသည္။ ကဵမ္း႓ပီးႎႀစ္မႀာ ၁၁၂၇၊ တေပၝင္းလဴပည့္ေကဵာ္ ၄ ရက္ ဗုဒၭဟူးေနႛ ဴဖစ္၏။ သူႛလက္ထက္ မတုိင္မီက ဴပႂစုသည့္ ဘူရိဒတ္ လကႆာနိဂုံး၊ ဘူရိဒတ္ ဇာတ္ေပၝင္းပဵႂိႚ နိဂုံးမႀ စ၍ ပေဒသရာဇာဆုိ ငဆန္ဴပန္ ယေသာ္တမ္းဴခင္း ဴပည္ေတာ္ဝင္နိဂုံး အထိ ပဵႂိႚနိဂုံးစုမဵားကုိ အေဴဖႎႀင့္တကၾ စာေရးသူ အတၪႂပၯတၨိ စသည္တုိႛပၝ ေဖာ္ဴပသည္။ ေပမူႎႀင့္ ရႀိေနသည္ကုိ ဴမန္မာစာ ပၝေမာကၡ ဦးခင္ေအး (ေမာင္ခင္မင္-ဓႎုဴဖႃ) က တည္းဴဖတ္၍ ၁၉၉၅ ခုႎႀစ္တၾင္ ပုံႎႀိပ္သည္။
ယင္းပဵႂိႚနိဂုံးစု အေဴဖကဵမ္းတၾင္ - နန္းတၾင္ မိညိႂဆုိ မေနာ္ဟရီပဵႂိႚ နိဂုံးႎႀင့္ အေဴဖကို ေအာက္ပၝအတုိင္း ေတၾႚရသည္။
က႗ႎု္ပ္၏ အေဖသည္ ဆင္ဴဖႃရႀင္မင္းတရား အမတ္႒ကီး ဴဖစ္၍ မလၾန္႓မိႂႚ၊ ေဴမထဲ႓မိႂႚ၊ စကားေထာင္႟ၾာ၊ ကူးခန္း႓မိႂႚမဵားကုိ သနားေတာ္ခံရသည္။ အေဆာင္အ႟ၾက္မႀာ စလၾယ္၊ ေဗာင္း၊ သင္းကဵစ္၊ ထီး၊ စည္၊ က၊ ကၾမ္းခၾက္၊ ေသာက္ေရတင္ သနားေတာ္မူ၍ ေဆာင္႟ၾက္ရသည္။ သီရိေဇယဵေကဵာ္ထင္ဘၾဲႚ ခဵီးဴမၟင့္ခံရသည္။ က႗ႎု္ပ္သည္ သီရိေဇယဵေကဵာ္ထင္၏ သမီး ဴဖစ္၏။ က႗ႎု္ပ္၏ ေဴမာက္သားမႀာ အမိ၏ ေမာင္ဴဖစ္ေသာ ဦးရီး၏ သားဴဖစ္သည္။ ဆယ္ေကဵာ္သက္ကပင္ မိဘတိုႛ၏ စုံဖက္ေပးဴမား၍ ေဴမာက္သားႎႀင့္အတူ ေတာင္ဘက္ ပင္လယ္႓မိႂႚမႀာ ေနရသည္။ ဆင္ဴဖႃရႀင္ မင္းတရား႒ကီး သိမ္းယူေတာ္မူ၍ ဟံသာဝတီသုိႛ ပၝရသည္တၾင္ မ႟ႁတ္မခဵ၊ ကညင္ေဴမာင္႟ၾာကုိ သနားေတာ္မူ၍ စားရသည္။ အရႀင္မိဖုရား႒ကီက တုိက္တၾန္း၍ မေနာ္ဟရီပဵႂိႚကို စီကုံး ေရးသားသည္။ ၉၄၈၊ ဴပာသုိလဆန္း ၃ ရက္ေနႛ ႓ပီးသည္။ ဴပာသုိလမႀာပင္ ေ႟ၿနန္းေတာ္သုိႛ သၾင္းဆက္ရာ၊ အရႀင္မိဖုရား႒ကီးက ႎႀစ္သက္ေတာ္မူ၍ ေ႟ၿဆံထုိးႎႀင့္ ပိတ္အုပ္၊ ထမီ၊ တဘက္၊ တ႟ုတ္ခၝး႒ကိႂး သင္းပင္းအစုံ သနားေတာ္မူသည္။ က႗ႎု္ပ္မႀာ မဵားလႀစၾာေသာ ေကဵးက႗န္ ပရိကၡရာ ဥစၤာအမဵား ရႀိသည္။ ဆုေတာ္လည္း အထင္အရႀား အေဴမာက္အမဵား ရသည္။ က႗ႎု္ပ္အသက္ ၃၁ ႎႀစ္ကပင္ ရဲေလႀသင္းကုိ သနားေတာ္ခံရသည္။ မိခင္၊ ဖခင္တုိႛ မႀည့္ရင္း အမည္မႀာ ရႀင္လႀ ဴဖစ္၏။ က႗ႎု္ပ္၏ ေမာင္သည္ ဴမင္းခုံတုိင္ အရပ္ကုိ စားရသည္။ ဟံသာဝတီသုိႛ မပၝ၊ ယင္းမႀာပင္ ကဵန္ေနရစ္ပၝသည္ ။
လက္ဝဲေနာ္ရထာက မေနာ္ဟရီပဵႂိႚ ေရးသူကုိ နန္းတၾင္း မိညိႂဟု ေဖာ္ဴပသည္။ ရခုိင္သူ မိညိႂဟု မဆုိပၝ။ ပဵႂိႚေရးသူ ကုိယ္တုိင္က သူသည္ စကားေထာင္႟ၾာစား အမတ္ သီရိေဇယဵေကဵာ္ထင္၏ သမီး ဴဖစ္သည္။ သူ၏ မိဘေပးရင္း အမည္မႀာ ရႀင္လႀ ဴဖစ္၏ဟု ဆုိထားသည္။ လက္ဝဲေနာ္ရထာကလည္း အေဴဖတၾင္ နန္းတၾင္း မိညိႂသည္ စကားေထာင္စား သမီး ဴဖစ္သည္။ စကားေထာင္စားသည္လည္း သီရိေဇယဵေကဵာ္ထင္ပင္ ဴဖစ္၏ဟု ယူဆရမည္ဟု မႀတ္ခဵက္ ေပးထားသည္။ ရႀင္လႀက သူ၏ အမည္ရင္းမႀာ ရႀင္လႀ ဴဖစ္သည္ဟု ဆုိ၏။ အဴခားအမည္ ရႀိႎုိင္သည္ဟု ဆုိႎိုင္ေသာ္လည္း အဴခားအမည္ကို လည္းေကာင္း၊ မညိႂဟု လည္းေကာင္း မဆုိေပ။ လက္ဝဲေနာ္ရထာသည္ မည္သည့္ အေထာက္အထားအရ ရႀင္လႀကို နန္းတၾင္းမိညိႂဟု ဆုိေလသနည္း။ စကားေထာင္စား အမတ္ သီရိေဇယဵေကဵာ္ထင္၏ သမီးဴဖစ္ေဳကာင္း ဆုိ၍ ရခိုင္သူ မဟုတ္ေဳကာင္း ေပၞလၾင္ေနပၝသည္။ ရခိုင္သူ မိညိႂ၊ နန္းတၾင္းမိညိႂႎႀင့္ ရႀင္လႀ တုိႛသည္ တဦးတည္းလား၊ ရခိုင္သူ ဆိုသည္ကို ေခတၨ ဖယ္ထားလ႖င္ပင္ နန္းတၾင္းမိညိႂသည္ ရႀင္လႀလား၊ မိညိႂႎႀင့္ ရႀင္လႀ တေယာက္တည္းလားဟု စဥ္းစားစရာ ေပၞလာပၝသည္။
ပဵိႂႚနိဂံုးစု အေဴဖကဵမ္းတၾင္ ပံုႎႀိပ္မူ ဴဖစ္လာပံုကို ေဖာ္ဴပေသာ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ စာဳကည့္တုိက္မႀႃး ဦးဴမတ္စိုးက၊ "ရခိုင္သူ မိညိႂဟု လူသိမဵားေသာ အမဵိႂးသမီး စာဆုိ၏ အတၪႂပၯတၨိမႀန္ကို ဤပဵိႂႚနိဂံုးစု အေဴဖတၾင္ သိႎိုင္ပၝသည္" ဟု အမႀာေရးထားသည္။ တည္းဴဖတ္သူ ေမာင္ခင္မင္-ဓႎုဴဖႃက၊ "မေနာ္ဟရီပဵိႂႚ အရ သိရေသာ စာဆုိ မိညိႂ၏ အေဳကာင္းသည္ စာေပ ေလ့လာသူမဵား ဆက္လက္ သုေတသန ဴပႂလိုစိတ္ ေပၞလာေအာင္ ဖိတ္ေခၞေနသကဲ့သိုႛ ရႀိပၝသည္" ဟု ဆုိထားပၝသည္။
အင္းဝတၾင္ မုိး႓ဗဲနရပတိ ၉၀၇-၉၁၃ အထိ ၆ ႎႀစ္ နန္းစံသည္။ အင္းဝ နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္သည္ ၉၁၃ တၾင္ အင္းဝေ႟ၿနန္းကို ေနာက္ဆံုးမင္း အဴဖစ္ စိုးစံသည္။ နန္းစံ ၃ ႎႀစ္ အဳကာ ၁၉၁၆ တၾင္ အင္းဝပဵက္၍ ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝသည္။ စကားေထာင္စား အမတ္ႎႀင့္ သမီး ရႀင္လႀတုိႛ ဇနီးေမာင္ႎႀံလည္း ပၝဳကသည္။ ရႀင္လႀသည္ နန္းတၾင္းမိညိႂ ဴဖစ္ခဲ့ေသာ္ နန္းတၾင္းမိဴဖႃလည္း ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝသင့္သည္၊ ပၝႎိုင္ေကာင္းသည္။ မပၝဘဲ ကဵန္ခဲ့သလား၊ အင္းဝ အပဵက္တၾင္ မိဴဖႃဇာတ္လမ္း လံုးဝ တိမ္ဴမႂပ္ ေပဵာက္ကၾယ္သၾားသည္။ စဥ္းစားစရာ ရႀာေဖၾေလ့လာစရာ အခဵက္ ဴဖစ္ပၝသည္။
ရႀင္လႀသည္ မိညိႂ ဴဖစ္ခဲ့ေသာ္ ေမာင္သုတႎႀင့္ ေဒၝက္တာလႀေဘတုိႛ ေပးေသာ သကၠရာဇ္အရ ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝခဵိန္တၾင္ အသက္ ၄၁ ႎႀစ္ သိုႛမဟုတ္ ၄၄ ႎႀစ္ ရႀိေနေပမည္။ အသက္ ၃၁ ႎႀစ္တၾင္ ရဲေလႀသင္းကို သနားခံရသည္ ဆုိသဴဖင့္ အင္းဝနရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ လက္ထက္တၾင္ မဟုတ္ႎိုင္။ ထုိထက္ ေစာစၾာကပင္ ရ႓ပီး ဴဖစ္ေပမည္။ ရႀင္လႀ၏ ပဵိႂႚနိဂံုးတၾင္ အင္းဝနန္းတၾင္းတၾင္ စာဆိုသည္ဟု မပၝ။ သူႛခင္ပၾန္းႎႀင့္ အတူ ေတာင္ဘက္ပင္လယ္႟ၾာတၾင္ ေနသည္ဟု ဆုိသည္။ ယင္းကမႀ ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝလာသည္။ ဟံသာဝတီတၾင္ မိဖုရား႒ကီး၏ မိန္ႛဆုိခဵက္အရ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို ေရးသည္။ ၉၄၈ တၾင္ ႓ပီး၏။ ၉၁၆ တၾင္ ဟံသာဝတီသုိႛ ပၝသဴဖင့္ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို ဟံသာဝတီတၾင္ ၃၂ ႎႀစ္ဳကာ ေနထိုင္႓ပီးမႀ ေရး႓ပီးသည္။ စင္စစ္ ၉၄၈ တၾင္ မိညိႂ မရႀိေတာ့႓ပီ။ ေမာင္သုတႎႀင့္ ေဒၝက္တာလႀေဘတုိႛ ေပးေသာ သကၠရာဇ္အရ မိညိႂသည္ ၉၂၂ သိုႛမဟုတ္ ၉၂၅ ခုႎႀစ္ကပင္ ကၾယ္လၾန္ခဲ့ေလ႓ပီ။ ကၾယ္လၾန္သည္မႀာ ၂၃ ႎႀစ္ သိုႛမဟုတ္ ၂၆ ႎႀစ္ပင္ ဳကာခဲ့႓ပီ ဴဖစ္သည္။ ဘုရင့္ေနာင္ မင္းတရား႒ကီးသည္ ၉၄၃ တၾင္ နတ္႟ၾာစံသည္။ စာ႓ပီးႎႀစ္ ၉၄၈ သည္ နႎၬဘုရင္ (၉၄၃-၉၆၁) လက္ထက္ ဴဖစ္၏။ စာဆုိခိုင္းသူ မိဖုရား႒ကီးသည္ ဘုရင့္ေနာင္ မင္းတရား႒ကီး၏ မိဖုရား႒ကီး ဴဖစ္မည္လား၊ နႎၬဘုရင္၏ မိဖုရား႒ကီး ဴဖစ္မည္လားဟုလည္း စဥ္းစားစရာ ရႀိလာဴပန္သည္။
မိညိႂသည္ ရႀင္လႀ ဴဖစ္ႎိုင္အံ့မထင္ပၝ။ စာေပပညာရႀင္မဵား ကူညီ စဥ္းစား ဆံုးဴဖတ္ေပးဳကပၝဦး။ အင္းဝနန္းတၾင္း စာဆုိ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တုိႛသည္ ဤအတုိင္း ဆုိလ႖င္ ၉၁၃ မႀ ၉၁၆ အထိ အင္းဝနန္းတၾင္ ၃ ႎႀစ္ စာဆုိဳက႓ပီး အင္းဝအပဵက္ ၉၁၆ တၾင္ပင္ ေဴခရာေပဵာက္ သၾားဳကပၝသည္။ ေဝၝဟာရ လီနတၪဒီပနီမႀ အစ အေထာက္အထားမဵားက မိဴဖႃ မိညိႂတုိႛ ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝေဳကာင္း မဆုိဳကပၝ။ မေနာ္ဟရီ ပဵိႂႚနိဂံုးအရ စကားေထာင္စား အမတ္ သီရီေဇယဵေကဵာ္ထင္ႎႀင့္ သမီး ရႀင္လႀတုိႛ ဇနီး ေမာင္ႎႀံသာ ဟံသာဝတီသုိႛ ပၝဳကသည္။ ဟံသာဝတီတၾင္ ဆက္လက္ ခဵီးေဴမၟာက္ခံရသည္။ ရႀင္လႀသည္ မိညိႂ ဴဖစ္ႎုိင္ပၝမည္လား၊ ရခိုင္သူ မိညိႂ ဆုိသူႎႀင့္ ပို၍ပင္ ေဝးသၾားသကဲ့သုိႛ ရႀိသည္။ ပဵိႂႚနိဂံုးစု အေဴဖတၾင္ လက္ဝဲေနာ္ရထာကိုယ္တုိင္က ရခိုင္သူ မိညိႂဟု မဆုိ၊ နန္းတၾင္းမိညိႂ ဟုသာ ဆုိသည္။ ရခိုင္သူ မိညိႂ ဆုိသည့္ အဆုိအမိန္ႛသည္ မည္သည့္ အကိုးအေထာက္မဵားအရ မိန္ႛဆုိဳကသည္ကို သိလိုလႀပၝသည္။
ေနက္တခဵက္ ရႀိပၝေသးသည္။ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို နဝေဒး ၉၁၄ တၾင္ ေရးသည္။ ရႀင္လႀ ၉၄၈ တၾင္ ေရးသည္။ ဝန္႒ကီး ပေဒသရာဇာ ၁ဝ၉၉ တၾင္ ေရးသည္ဟု ပဵိႂႚနိဂံုးစု အေဴဖအရ သိရသည္။ နဝေဒးသည္ နဝေဒးဘၾဲႚ မရမီ စစ္ကိုင္းေထာင္သင္း စလင္းလက္ယာဘၾဲႚႎႀင့္ အင္းဝ နရပတိစည္သူ ေကဵာ္ထင္ လက္ထက္ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛႎႀင့္အတူ နန္းတၾင္းစာဆို ဴဖစ္သည္ဟု ေဝၝဟာရ လီနတၪဒီပနီတၾင္ လာသည္။ ၉၁၆ တၾင္ အင္းဝအပဵက္ ဟံသာဝတီသိုႛ ပၝသည္။ ၉၄၁ တၾင္ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို ေရးသဴဖင့္ ရႀင္လႀပဵိႂႚထက္ ခုနစ္ႎႀစ္ ေစာသည္။ ပေဒသရာဇာသည္ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို - ေရႀးကအေကဵာ္၊ မေနာ္ကဗဵာ၊ ပဵိႂႚေဟာင္းစာလည္း၊ ခုကာလ ႎႀင့္၊ ခပ္မသင့္႓ပီ၊ --- ဖက္ယႀဥ္ကာရန္၊ မႀန္ကန္ေဴပဴပစ္၊ မႀတ္သားရစ္ေအာင္၊ ပဵိႂႚသစ္စီဘိ၊ မိန္ႛေတာ္ရႀိ၍ --- ေရးသားေဳကာင္း နိဂံုးတၾင္ ေဖာ္ဴပထားသည္။ မေနာ္ကဗဵာ ပဵိႂႚေဟာင္းစာလည္း ဟုသာ ဆိုသည္။ နဝေဒး၊ ရႀင္လႀ သိုႛမဟုတ္ မိညိႂတိုႛ အမည္ လံုးဝ ေဖာ္မဴပပၝ။ လက္ဝဲအေနာ္ရထာက ယင္းနိဂံုး အေဴဖတၾင္ - ေရႀးနဝေဒး ဆိုေသာ မေနာ္ပဵိႂႚေဟာင္းသည္ ယခုကာလႎႀင့္ ခပ္မသင့္႓ပီ - အသတ္အလတ္ အမႀန္အကန္ ေဴပဴပစ္ေအာင္ ပဵိႂႚသစ္စီရင္ဟု မိန္ႛေတာ္မူ၍ ပဵိႂႚသစ္စီကုံးသည္ဟု ဖၾင့္ဆိုထားသည္။ နဝေဒး၏ ပဵိႂႚသစ္ကိုသာ ႌၿန္းသည္။ ရႀင္လႀ၏ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚကို လံုးဝ မႌၿန္းေပ။ လက္ဝဲအေနာ္ရထာ တဦးတည္း စီရင္ေသာ ပဵိႂႚနိဂံုးစု အေဴဖကဵမ္း ဴဖစ္သည္။ နန္းတၾင္းမိညိႂဆို မေနာ္ဟရီပဵိႂႚဟု သူကိုယ္တိုင္ ေဖာ္ဴပ႓ပီး ဴဖစ္လဵက္ ႕ခင္းခဵန္ခဲ့သည္မႀာလည္း စဥ္းစားစရာပင္။ ပေဒသရာဇာ၏ မေနာ္ပဵိႂႚစာ႓ပီး သကၠရာဇ္မႀာ ၁ဝ၉၉၊ တပိုႛတၾဲလဴပည့္ေကဵာ္ ၃ ရက္ ဳကာသာပေတးေနႛ ဴဖစ္ပၝသည္။
ေတၾႚရသမ႖ အခဵက္အလက္မဵားကို တင္ဴပ႓ပီးပၝ႓ပီ။ စာေပရႀင္မဵား၊ စာေပ ေလ့လာသူမဵား ဝိုင္းဝန္းစဥ္းစား ဆံုးဴဖတ္ေပးဳကပၝ။ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚ နိဂံုးအရ ရႀင္လႀကို သိရပၝသည္။ နန္းတၾင္း မိဴဖႃ၊ မိညိႂ၊ ရခိုင္သူ မိညိႂ ဆိုသည့္ စာဆို အမဵိႂးသမီးတိုႛသည္ သံုးဦးလား၊ ႎႀစ္ဦးလား။ နန္းတၾင္း မိညိႂသည္ပင္ ရခိုင္သူ မိညိႂလား၊ ရခိုင္သူဟု မည္သည့္ အေထာက္အထားရ သိရပၝမည္နည္း။ ၉၁၃-၉၁၆ အင္းဝ မပဵက္မီ ၃ ႎႀစ္ အတၾင္း နရပတိစည္သူေကဵာ္ထင္ လက္ထက္ နန္းတၾင္းတၾင္ စာဆိုဳကသည္။ ကိုယ္ရည္ေသၾး ရတု တပုဒ္စီ ေရး႓ပီး အင္းဝ အပဵက္တၾင္ ေဴခရာေပဵာက္ကာ ဇာတ္ဴမၟႂပ္ ေနသၾားဳကသလား။ ဧကန္စင္စစ္ မိညိႂ၊ မိဴဖႃ ဆိုသည့္ စာဆို အမဵိႂးသမီး ႎႀစ္ဦး ရႀိေကာ ရႀိခဲ့ပၝသလား ဟုလည္း သံသယ ဴဖစ္မိပၝသည္။
သိမီလိုက္သည့္ ဒဂုန္ မဂၢဇင္းေခတ္က မႎၩေလးသူ ခင္တုတ္၊ သလၴာဝတီ တင့္အံုး၊ ဴမင္းဴခံ ခင္ခဵစ္၊ ရတနာပံု သိန္းသိန္း၊ ဴမစ္သား အေကဵာ့ စသည့္ စာေရးဆရာမ႒ကီးမဵား၊ ကေလာင္ရႀင္မဵားသည္ အမဵိႂးသမီးမဵား မဟုတ္ဳကပၝ။ ေခၝင္းေပၝင္း႒ကီးမဵားႎႀင့္ ဴဖစ္ဳကေဳကာင္း သိရပၝသည္။ ထိုႛေဳကာင့္ မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛသည္ တကယ္ အမဵိႂးသမီး စာဆိုမဵား မဟုတ္ဘဲ၊ စာဆို ပညာရႀင္ တဦးက မိဴဖႃဟန္၊ မိညိႂဟန္ ဴပႂ၍ ကိုယ္ရည္ေသၾး ရတု ႎႀစ္ပုဒ္ကို ကဗဵာဉာဏ္ ကၾန္ႛဴမႃးကာ ေရးဖၾဲႚေလသေလာဟု ေတၾးေတာ ထင္ဴမင္မိပၝသည္။ ဳကံဳကံဖန္ဖန္ စဥ္းစားသည္။ ဟိုအင္းဝေခတ္က ဒၝမဵိႂး ရႀိပၝ့မလားဟု အဴပစ္တင္လ႖င္လည္း ခံပၝမည္။ အေဴဖရႀာရသည္တၾင္ ဳကံမိဳကံရာ စဥ္းစားမိဴခင္း ဴဖစ္ေဳကာင္း ဝန္ခံပၝသည္။
မိဴဖႃ၊ မိညိႂ တိုႛအေဳကာင္း သိလိုလႀပၝသည္။ မေနာ္ဟရီပဵိႂႚ နိဂံုးအရ ရႀင္လႀကိုသာ သိရပၝသည္။ နန္တၾင္းမိညိႂကို မသိရပၝ။ ရခိုင္သူ မိညိႂကိုလည္း မသိရပၝ။ ယင္းပဵိႂႚနိဂံုး အရ - စာဆို မိညိႂ၏ အေဳကာင္းသည္ စာေပ ေလ့လာသူမဵား ဆက္လက္ သုေတသန ဴပႂလိုစိတ္ ေပၞေအာင္ ဖိတ္ေခၞေနသကဲ့သိုႛ ရႀိသည္ဟု ဆိုေသာ ပၝေမာကၡ႒ကီး (ေမာင္ခင္မင္-ဓႎုဴဖႃ) ကိုပဲ ေမတၩာရပ္ခံ အပူကပ္လိုပၝသည္။ ရႀင္လႀသည္ မညိႂ ဴဖစ္ႎိုင္မည္လား၊ ကူညီ စဥ္းစား ဆံုးဴဖတ္ေပးပၝအံုး (ဦး) ဆရာ။
မဳကန္
ဂႎၫဝင္ ရသစံုမဂၢဇင္း၊ ၂ဝဝ၂ စက္တင္ဘာ။
▪ - ¤ - ▪
Subscribe to:
Posts (Atom)