ျမန္မာက်ဴးေက်ာ္စစ္ကို (၄၅)ရက္ၾကာ ခုခံတိုက္ခိုက္ၿပီးေနာက္ ၁၇၈၄-ခုႏွစ္ ဒီဇဘၤာလ ၃၁-ရက္နိန္႕မွာ ရခိုင္ျပည္ႀကီးနန္႕တကြ ရုပ္ရွင္ေတာ္ မဟာျမတ္မုနိ အသိမ္းခံလိုက္ရသည္၊ ျမန္မာမ်ားသည္ ရခိုင္ ရီြနန္းေတာ္၊ ပိဋကတ္တိုက္ေတာ္။ ဘုန္ႀကီးေက်ာင္းအႀကီး (၃၀) အငယ္ (၃၀ဝ၀)ေက်ာ္ကို မီးလွ်ဳိ႕ဖ်က္ဆီးခသည္၊ ရခိုင္တျပည္လံုး ဖူးဖူးေရာင္ေသာ လူသီေကာင္မ်ားျဖင့္ ျပန္႕ႀကဲလ်က္ဟိသည္၊ ႏွစ္ေပါင္း (၅၀ဝ၀)ေက်ာ္ ကိုယ့္ထီးကိုယ့္နန္းနန္႕ နီထိုင္လာခေသာ ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္႔ တိုင္းသားျပည္သူမ်ားမွာ ကူမည့္သူမဟိ ဖီးလြတ္ရာကို ထြက္ၿပီးကတ္ရသည္၊ ျမန္မာမ်ားသည္ ပုခက္တြင္းသား အေခ်သူငယ္ရို႕ကိုပါမခ်န္ သတ္ျဖတ္သည္၊ ရခိုင္မွတ္တမ္းမ်ားတြင္
“အေခ်သငယ္အစိတ္ေကရို႕။ ၿပဳံရယ္ရြင္ဘိ။ မိမသိကို။ မြီးမိထံမွ ယူၿပီးမွလ်င္။ က်လာမလြြဲဲ။ ႏွစ္စိပ္ကြြဲဲဲလို႕ ရဲရဲသြီးစက္ အထြက္၏။ တခ်က္ၿမီႏွစ္လွန္ကိုစိုက္ကာ ခံလိုက္ တံုလွ်င္ ရင္ကဝင္၏ဟု တြိရပါသည္၊ အသတ္ခံရေသာ ရခိုင္သားရို႕ကို “တင္းဝါးပန္းခိုင္ တၿမဳိင္ၿမဳိင္္ရခိုိုင္လူူအေလာင္္းး” ဟု မွတ္တမ္းတင္ထားခသည္၊
ဂဏန္းသခ်ၤာအလို (၇)သန္းေက်ာ္သည္၊ ျမန္မာတိ သတ္ျဖတ္ခသည္ကို အစြဲျပဳလို႕ေဂါင္းပံုျပင္ (ေျမာက္ဦး)။ လူသတ္ဂ်ိဳင္(ေျမာက္ဦး)။ ရီတက္ရီက်ေသာအခါ ေသာင္ျပင္တြင္ အစုလိုက္အၿပဳံလိုက္ ခ်ိဳင္ေႏွာင္ပနာ သတ္ခေသာေႀကာင့္ရီအက်တြင္ ျဖဴနီေသာ အေလာင္းေကာင္တိကို ျမင္ရေသာေႀကာင့္ ျပင္ျဖဴေမာ္ (ေျမာက္ဦး)။ အေခ်သူငယ္ရို႕ကို အရွင္လတ္လတ္ ေပါင္ကိုဖဲ့ပနာ သတ္ခေသာေႀကာင့္ ေပါင္ဖဲ့ရြာ(မာန္ေအာင္) လက္ကိုျဖတ္ပနာ ေတာင္ႏွယ္ပံုထားေသာေႀကာင့္ လက္ပံုေတာင္(မာန္ေအာင္)။ ရီကန္တြင္ လူအျပည့္သတ္ပနာ ပံုထားေသာေႀကာင့္ သီေဘးကန္(ေပါက္ေတာ)။ လက္ပံျပားလူသတ္ကန္(ေပါက္ေတာ)။ သြီးေခ်ာင္း(ေတာင္ကုတ္)။ လူအသားတိကိုခြတ္ျဖတ္ပနာ ပံုထားေသာေႀကာင့္ အသားပံုရြာ (ပု႑ာာြ်န္း) စသည္စသည္ျဖင့္ နာမတြင္သည္၊
ႏွစ္ေပါင္း(၄၀)လံုးလံုး ရခိုင္အမ်ိဳးတံုးလားေအာင္ သတ္ျဖတ္ခသည္၊ မာန္ေအာင္ၿမဳိ႕တၿမိဳ႕တည္းတြင္ အသတ္ခံရသည္ကိုမွတ္တမ္းတင္ထားသည္မွာ
“လူငယ္တေသာင္္း၊ လူႀကီီးးေပါင္္းမူူ
သွ်စ္ေသာင္္းအစြန္္း၊ တသိန္္းမွွန္္း၏
မယြန္္းထိိုုခါ၊ သီကုုန္ပါ၏
သိမ္္းကာယူက၊ ျပည္အင္္းဝသိို႕
ပါရလီျငား၊ လူူေယာက်ၤၤားႏွင့့္
မျပားမွန္းထ၊ လူမိန္းမကို
ရြီႀကလီေသာ္၊ ႏွစ္သိန္းေက်ာ္၏
ႀကားေသာ္ျမင္ခါ၊ ေႀကာက္ဖြယ္သာတည္္းး” ဟုျဖစ္သည္၊
၁၈၂၆-ခုႏွစ္ ၿဗိတိသွ်လက္ေအာက္ က်ေရာက္ရေသာအခါ ျမန္မာလက္ေအာက္ ႏွစ္(၄၀) ငရဲစခန္းသည္ တခန္းရပ္ခသည္၊က်ဴးေက်ာ္သူ ျမန္မာရို႕ကို ႏွင္ထုတ္ကာ အဂၤလိပ္ရို႕ တဖန္အုပ္ခ်ဳပ္သည္၊ သို႕ေသာ္ အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ခ်ိန္တြင္ ရခိုင္ျပည္မွာ လူမက်န္ခ၊ ရခိုင္ႏိုင္ငံတခုလံုးသည္ သုသာန္တစျပင္ပမာ ေတာႀကီးမ်က္မဲျဖစ္နီလီေတာ့သည္၊
အဂၤလိပ္ အကာအကြယ္ေႀကာင့္ သီကံမေရာက္ သက္မေပ်ာက္ပဲ ရခိုင္တခ်ိဳ႕ ဘဂၤလားနယ္တြင္ က်န္ရစ္သည္၊ ထိုသူမ်ားထဲမွ(၅)ေသာင္းခန္႕ကို ျပန္ေခၚယူကာ ရခိုင္ျပည္တြင္ ျပန္လည္နီရာခ်ထားသည္၊ သခင္ေျပာင္းေသာ ကၽႊန္ဘဝသည္ပင္ ရခိုင္ရို႕အဖို႕ ကံထူးကံျမတ္ျဖစ္သည္၊ ျမန္မာမ်ား. လူမ်ိဳးေရးမုန္းတီးမႈျဖင့္ မ်ဳိးျဖဳတ္သတ္ျဖတ္ျခင္းမွ လြတ္ေျမာက္ခရသည္ မဟုတ္ပါလား၊
ကၽႊန္ဘဝတျဖစ္လွဲကို ရခိုင္ရို႕က “ေခတ္္ေကာင္္းခါကယင္”ဟု တင္စားေခၚေဝၚႀကသည္၊ မွန္ပါသည္၊ ျမန္မာလက္ေအာက္ ႏွစ္(၄၀)လံုးလံုး ဒုကၡေရာက္နီေသာ ရခိုင္သားရိို႕သည္ ရီနစ္သား တံုးဆြဲမိသကဲ့သို႕ အသက္သွ်ဳေျဖာင့္ခရသည္၊ ကိုယ့္အိုးကိုယ့္အိမ္ျပန္နီခြင့္ရခသည္၊ တနည္းဆိုရလ်င္ ၿဗိတိသွ်ရို႕၏ အကာအကြယ္ကို ရခိုင္ရို႕ရသည္၊ ရခိုင့္စာပီ ျပန္လည္ နလန္ထူလာႏိုင္သည္၊ လြတ္လပ္စြာ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ခြင့္ ဟိသျဖင့္ အေတာ္အသင့္ ခ်မ္းသာလာႀကသည္၊ ေခတ္ပညာကိုလည္း သင္ၾကားခြင့္ရလာသည္၊ ဘြဲ႕ထူးဂုဏ္္ထူးတိကို ဆြတ္ခူးႏိုင္ခသည္၊ အဂၤလိပ္ေခတ္တြင္ ရာထူးႀကီးတိကို ရခိုင္သားတိထမ္းေဆာင္ႏိုင္ခသည္ဟု အိုင္စီအက္စ္ ဦးေက်ာ္မင္းက မွတ္တမ္းရြီးဖူးခသည္။
ရခိုင္ကၽႊန္သက္ (၁၀၁)ႏွစ္ တင္းတင္းျပည္ေသာနိန္႕ ၁၈၈၆-ခု။ ဇန္နဝါရီလ ၁-ရက္နိန္႕မွာ ဗမာတျပည္လံုး အဂၤလိပ္လက္အတြင္းသို႕က်ေရာက္ရသည္၊ ၀ဋ္ႀကြီးျပန္လည္သည္၊ ရခိုင့္အမ်ိဳးသား ဆရာေတာ္အသွ်င္ဥတမသည္ ျမန္မာျပည္၏ လြတ္လပ္ေရးမ်ိဳးစိကို ဦးစြာပထမ အစခ်သည္၊ ဝံသာႏုစိတ္ဓါတ္ကို ႏိုးဆြပီးသည္၊ အႀကိမ္ႀကိမ္ ေထာင္က်အ ဖမ္းခံခရသည္၊ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ရန္ ရခိုင္ေဂါင္းေဆာင္တိသည္ ျမန္မာရို႕နန္႕တန္းတူႀကိဳးပမ္းခသည္၊ အေခ်ာင္မခို ေဂ်ာင္မခိုခပါ၊မင္းသားႀကီးရြီဘန္းသည္ အဂၤလိပ္ကို စတင္ေတာ္လွန္ဖို႕ႀကိဳးပန္းသည္ကို ျမန္မာမွတ္တမ္းမွာမဟိ။ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ကို ရခိုင္က အယင္ေတာ္လွန္သည္၊ ၁၉၄၅-ခု။ မတ္လ ၂၇-ရက္နိန္႕ ျမန္မာက ဂ်ပန္ကို ေတာ္လွန္ေသာအခါ ရခိုင္ျပည္တြင္ ဂ်ပန္မဟိပါယာ၊ ရခိုင္ရို႕သည္ ကိုယ္အားကိုယ္ကိုး ေတာ္လွန္ျခင္းျဖစ္သည္၊ ဗမာတပ္မေတာ္မွ ရိုင္ဖယ္တလက္ အကူအညီမယူပါ၊ ဂ်ပန္အဆုတ္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ ရခိုင္ျပည္သို႕ ေရာက္လာသည္၊ ဆရာေတာ္အသွ်င္ဦးစိန္ႏၱာ က်င္းပေသာ ၾကာအင္းေတာင္ ညီလာခံကို တက္ျဖစ္သည္၊ အလံနီပါတီမွ ဦးေအာင္သန္းက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကို လူသတ္မႈျဖင့္ တရားစြဲသည္(အေသးစိတ္ကိုဘံုေပါက္သာေက်ာ္၏ ေတာ္လွန္ေရးခရီး၀ယ္ စာအုပ္တြင္ဖတ္ပါ၊) စစ္ေတြၾကက္ကိုင္းတန္တြင္“ရခိုုင္တက်ပ္၊ ဗမာတက်ပ္၊ သွ်မ္္းတက်ပ္” တရားကိုေဟာသည၊္ စည္းရံုးလို႕မရသျဖင ့္ “ၿမြီပြီးနန္္႕ ရခိုင္ကိုတြိေက ရခိုင္ကိုအယင္သတ္ရမည္”ဟုျမန္မာျပည္တြင္ ဝါဒျဖန္႕သည၊္
သခင္စိုး၊ သခင္သန္းထြန္း၊ ကြန္ျမဴနစ္အဖြဲ႕တိကလည္း ဆရာေတာ္ အသွ်င္ပညာသီဟကို ဗမာျပည္ လြတ္လပ္ရီးရေက ရခိုင္ကိုလည္း လြတ္လပ္ရီးပီးဖို႕မႏာၱေလးမဟာမုနိကိုလည္း ျပန္ပီးဖို႕လို႕လိမ္သည္၊ ရိုးသားေသာ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္ရို႕က ျမန္မာမ်က္လွည့္ကို ယံုၾကည္သည္၊လြတ္လပ္ရီးရလာသည္၊ သို႕ေသာ္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ရီးျဖစ္သည္၊ ရခိုင္နန္႕မဆိုင္ပါ၊ သွ်မ္းနန္႕မဆိုင္ပါ၊ မြန္နန္႕မဆိုင္ပါ၊ ကရင္နန္႕မဆိုင္ပါ၊ တိုင္းရင္းသားတိကို ကလိမ္ကက်စ္လုပ္ပနာရခေသာ လြတ္လပ္ရီးျဖစ္သည္၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အာင္ဆန္းေျပာေသာ ရခိုင္တက်ပ္။ မြန္တက်ပ္။သွ်မ္းတက်ပ္။ ဗမာတက်ပ္မူသည္ တိုင္းရင္းသားတက်ပ္ ဗမာအားလံုးျဖစ္လာသည္၊တိုင္းရင္းသားတိ တက်ပ္။ တက်ပ္စီ ရေသာအခါ ျမန္မာ (၇)က်ပ္ အိပ္ဝင္သပိတ္ဝင္ ပင့္သကူ အေခ်ာင္ရသည္၊ (ယခု DVB အသံလြင့္ဌါနတြင္ ျမန္မာအသံက တရက္ကို (၄၅)မိနစ္ ရေသာအခါ တိုင္းရင္းသားတမ်ိဳးစီက တပတ္လံုးမွ (၁၅)မိနစ္ရသည့္ ဥပမာနန္႕ အလားတူသည္။တနည္းေျပာရလွ်င္ ရခိုင္ရို႕သည္ ျမန္မာတိေအာက္ ေနာက္တႀကိမ္ ကၽႊန္ဇာတ္အသြင္း ခံလိုက္ရသည္၊ျမန္မာရို႕သည္ သမိုင္းစိုဥ္တေလွ်ာက္ ရခိုင္လူမ်ိဳးအေပၚမည္သည့္အခါမွ ေကာင္းက်ိဳးမပီးခပါ၊
ဗိုလ္ရန္ေအာင္ေခါင္းေဆာင္ေသာ ဗမာ့တပ္မေတာ္သည္ ေမာင္ဝိုင္းတပ္အၿပီး ႏွစ္ေပါင္း (၁၁၆)ႏွစ္ အၾကာတြင္ ရခိုင္ျပည္တြင္ ပထမဆံုး ၿခီခ်လာသည္၊ ၁၉၄၂-ခုႏွစ္တြင္ ကုလားရန္ကိုေၾကာက္လို႕ ထြက္ၿပီးလာေသာ ရခိုင္(၄၀ဝ)ေက်ာ္ကို ဗိုလ္ရန္ေအာင္သည္ အကူအညီမပီးဘဲ သေဘၤာကိုျမဳတ္ပနာ လုပ္ႀကံလိုက္သည္၊ျမန္မာျပည္ လြတ္လပ္ရီးရၿပီး လြတ္လပ္ေသာ ျမန္မာျပည္တြင္ ပါလီမာန္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကိုက်င့္သံုးသည္ဟုဆိုသည္၊ ပါလီမာန္တြင္ ရခိုင္သားရုိ႕ လြပ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္။ တင္ျပခြင့္ကားရသည္၊ သို႕ေသာ္ လြတ္လပ္စြာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကား မရ။ ၁၉၅၂-ခုႏွစ္တြင္ ေတာပန္ဇင္း၊ အခစား (ေက်ာက္ေတာ္)။ မက်ဥ္းကုန္း (မာန္ေအာင္နယ္)စေသာ ရြာတိကို ရြာလံုးကြ်တ္ သတ္ျဖတ္ၿပီး ဦးႏုက ရခိုင္သားရို႕ကို ဒီမိုကေရစီနန္႕ မိတ္ဆက္ပီးသည္၊ ဦးႏု၏ ဒီမိုကေရစီသည္ ရခိုင္သားရို႕အဖို႕ ခါးသီးလွသည္၊ေျမာက္ဦးၿမဳိ႕ နန္းရာကုန္းထက္မွာ ရခိုင္မ်ိဳးခ်စ္ ထြန္းလွေအာင္ကို ျမန္မာစစ္တပ္က က်ားထိုးသတ္ပစ္သည္၊ ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္သည္ ဂ်ပန္ထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာဆိုးေသာ ျမန္မာလက္ေအာက္သို႕တဖန္ က်ေရာက္ရသည္။
၁၉၅၈-ခုႏွစ္တြင္ ဖဆပလ ႏွစ္ျခမ္းကြဲသည္၊ ျပည္နယ္ျပသနာေပၚလာသည္၊ ဦးႏုေခါင္းေဆာင္ေသာ တည္ၿမဲ ဖဆပလက သူ႕ပါတီကို မဲပီးေက ရခိုင္ျပည္နယ္ ပီးမည္ဟု လိမ္သည္၊ သန္႕သွ်င္းဖဆပလ ဘေဆြက
“ျပည္နယ္ မေပးႏိိုုင္ဘူူးး ခင္ဗ်ားတိိုု႕ကိိုု က်န္တဲဲ့့ဟာကိုိုဘဲ ေပးႏိိုင္မယ္” ဟု ေျပာင္တိုက္စိန္ေခၚသည္၊ရခိုင္သားရို႕သည္ ျပည္နယ္အဆင့္ကိုပင္ ျမန္မာရို႕ပါးက လက္ျဖန္႕ေတာင္းခံရေသာ သူေတာင္းစားဘဝ က်ေရာက္ခရသည္၊ျပည္နယ္လိုခ်င္ေသာ ရခိုင္သားရို ႕သည္ မ်က္စိမွိတ္ပနာ၊ ရတည မဲအပါအဝင္ အမတ္နီရာ (၉)ခုစလံုးကို ဦးႏုအား ပံုေအာလိုက္သည္၊၁၉၆၀-ျပည့္ ေဖေဖၚဝါရီလ ရြီးေကာက္ပြဲတြင္ ဦးႏုပါတီအႏိုင္ရသည္၊ သို႕ေသာ္ ရခိုင္သားရို႕ ျပည္နယ္မရ၊ ဒုတိယံပိ အလိမ္ခံရသည္၊ ရခိုင္သားရို႕မွာ အရွက္လည္းရ ဝမ္းလည္းႀကီးရသည္၊ “ဦီးးႏုကတိ တည္ပါစီ။ ရခိုင္ျပည္နယ္အယင္ပီး” ဟုသာ ငယ္သံပါေအာင္ေအာ္စြာ လိုင္ေျခာင္းကြဲသည္၊ ဝင္သီးနာသည္၊ရခိုင္က ျပည္နယ္ေတာင္း။ သွ်မ္းက ဖယ္ဒရယ္မူတင္လာေသာအခါ ဦးႏုသည္ ဟန္မေဆာင္ႏိုင္ျဖစ္ကာ ေေနဝင္းကို အာဏာလြဲအပ္လိုက္ရသည္၊ ျမန္မာရို႕ ပင္ကို ဘီလူးရုပ္ကို ျပရေတာ့သည္၊ ေအာင္ဆန္း “တက်ပ္ကို ေနဝင္းက လုယူလားသည၊္ ထိုခါ ျမန္မာက (၁၄)က်ပ္ရပနာ တိုင္းရင္းသားရို႕မွာ ဝလံုးကြင္းသည္၊၁၉၆၇-ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၁၃-ရက္ ဥပုလ္နိန္႕ စစ္ေတြၿမဳိ႕တြင္ ရခိုင္သား (၃၀ဝ)ရာေက်ာက္ကို ေနဝင္း စစ္တပ္က ပစ္သတ္လိုက္သည္။ “ဘားဗူဟိယင့္ ဆန္ဟိယင့္္၊ ဒိိုးးက်ီဟိယင့္ ရီဟိယင့့္္” ဘဝင္ျမင့္ေသာ ရခိုင္သား၊ ေနဝင္းလက္ေအာက္ ထမင္းငတ္လို႕ သူေတာင္းစားျဖစ္ရသည္၊
ျမဆန္စက္ရွိမွာ ရခိုင္သားတိ ခြီးသီ ဝက္သီ သီကတ္ရသည္၊ “မသီပီပါသိမ့္ အသက္ဟိသိမ့္ေရ” ဆိုေကလည္း မလြတ္ အရွင္လတ္လတ္ၿမီျမဳတ္ခံရသည္၊ မဆလ လက္ေအာက္ ရခိုင္တမ်ိဳးသားလံုး စာရိတ္တပ်က္စီးၿပီးေက ရခိုင္ လူညြန္႕တံုးသည္၊ညီအစ္ကိုပါဟု ျမန္မာရို ႕ လိမ္လို႕မရ၊ ရခိုင္နန္႕ ျမန္မာသည္ တသီးတျခားစီျဖစ္သည္၊ ရခိုင္လူမ်ိဳးသည္ သမိုင္းစိုင္ဆက္ ကိုယ့္ထီးကိုယ့္နန္း ရာဇဝင္နန္႕လာေသာ လူမ်ိဳးတမ်ိဳးျဖစ္သည္၊ ျမန္မာရို႕သည္ မြန္ကတဆင့္ ဗုဒ္ဓဘာသာျဖစ္သည္၊ ျမန္မာရို ႕ အရည္းၾကီးရဟန္း ကိုးကြယ္ခ်ိန္ ရခိုင္ျပည္မွာ ႏွစ္ေပါင္းတေထာင္ေက်ာ္ ဗုဒၶဘာသာ အျမစ္တြယ္ၿပီးျဖစ္သည္၊ဧရာဝတီျမစ္သည္ ကပၸလီပင္လယ္ထဲသို႕ စီးဝင္သည္၊ ကုလားတန္ျမစ္သည္ ဘဂၤလားပင္လယ္ထဲသို႕ စီးဆင္းသည္၊ ရခိုင္နန္႕ ျမန္မာသည္ ၿမီလည္းမတူ၊ ရီလည္းမတူ။ လူလည္းျခားသည္၊ ၈၈-အေရးအခင္းျဖစ္လို႕ ဗမာတျပည္လံုး က်က်က္ရိုက္ေသာအခါမွာ ရခိုင္ျပည္ကိုလည္း ကူးစက္လာသည္၊ ၿပီးေယွာင္ခရေသာ ရခိုင္သားမ်ားမွာ ေဘာက္သာလိုက္၊ ေထာင္က်သားလည္းမကန္၊ သတ္ခံရသူလည္းမနည္း၊ ၁၉၉၀-ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ရခိုင္ပါတီ ALDက အမတ္(၁၁)နိန္ရာရသည္၊ အဖိုးဦးသာထြန္း ေထာင္ထဲမွာ အသတ္ခံရသည္၊ မ်ားမၾကာ။ ရခိုင္ပါတီ အၿဖဳိခံရသည္၊ ရခိုင္ေဂါင္းေဆာင္တိကိုဖမ္းဆီး ေထာင္ခ်သည္။ NLD ပါတီက မဲဆြယ္တရား ေဟာႏိုင္ခ်ိန္တြင္ ရခိုင္သားရို႕မွာ ေယာင္လို႕ပင္ ဟလို႕မရ၊ ေျပာမိဆိုမိေကပင္ မ်က္ကန္းမ်ိဳးခ်စ္။ အျမင္က်ဥ္းသူတိအျဖစ္ တံဆိပ္ အရိုက္ခံရသည္၊ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ ျမန္မာလူမ်ိဳးငယ္ ဝါဒေအာက္မွာ ရခိုင္သားရို႕ဘဝ စုန္းစုနိပ္ ျမဳတ္ရပါေတာ့သည္၊၁၉၇၄-ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံုကို ေနဝင္း (၉၉)ရာႏႈန္း ေထာက္ခံမဲရသည္ဟုလိမ္ပနာ အတည္ျပဳခသည္၊ အခုလည္း လိမ္လည္ပနာ အတည္ျပဳထားသည္၊ ေအာင္ဆန္း က”ၿမီြပီြးနန္႕ ရခိုင္ကိုတြိေက ရခိုင္ကိုအယင္သတ္ရမည္ဟု”ေျပာဖူးသည္။ ရခိုင္စည္းရံုးေရးခရီး အၿပီးတြင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ”က်မေတာ့ ရခိုင္ေတြကို ခ်စ္မိသြားၿပီ” ဟုဆိုသည္။ အသူ႕ကို ယံုရဖို႕လဲ။
၂၀၁၁-ခုႏွစ္ ဒီဇဘၤာလ (၃၁)ရက္နိန္႕တြင္ ရခိုင္ကၽႊန္သက္အႏွစ္(၂၂၇) ႏွစ္ တင္းတင္းျပည့္သည္၊ ရခိုင္ပညာတတ္တိ စိုင္းစားပါ၊ ပညာမတတ္သူတိလည္း စိုင္းစားပါ၊ ရခိုင္အရိုး ေတာင္ပံုယာပံုျဖစ္လားဗ်ာယ္၊ယခုတဖန္ ရခိုင္ကံၾကမၼာသည္ အကၽႊန္ရို႕၏ ေဂါင္းထက္သို႕ က်ေရာက္လာဗ်ာယ္ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ပညာတတ္တိ။ ပညာဟိတိ။ ပညာမဲ့တိ အားလံုး သတိထားကတ္ပါ၊ ျမန္မာရို႕ေဖၚစပ္ေတ ဝမ္းႏႈတ္ဆီး အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေသာက္ဖူးခပါဗ်ာယ္၊ ရခိုင္ရို႕ တခုတည္းေသာ အႏၱိမပန္းတိုင္သည္ကား ပဇာျဖစ္ပါသနည္း၊ ရခိုင္အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ရခိုင္လက္တြင္းေရာက္ဟိေရးျဖစ္သည္၊သမိုင္းေၾကာင္းကိုေျပာေက ပေဒသရာဇ္အခ်င္းခ်င္း စစ္ခင္းခကတ္သည္ဟုသာ စကားလွဆိုသည္၊ သို႕ေသာ္ ျမန္မာရို႕သည္ ပေဒသရာဇ္မ်ား သိမ္းယူခေသာ နယ္ၿမီတိကို အပိုင္ရလိုသည္၊ ကဘာမက်ီမသာၿမီဟု ေႀကြးေၾကာ္ပနာ ဘုရင့္ေနာင္။ က်န္စစ္သား။ အေလာင္းဘုရား စသည္ျဖင့္ အေျခာက္တိုက္ ရန္ေစာင္းနီတတ္သည္၊ ပညာပီးရဖို႕ အခ်ိန္ကိုေရာက္လာပါဗ်ာယ္၊ ကနိန္႕ အခ်ိန္ ရခိုင္သားရို႕သည္ မည္သို႕မွ် မတံု႕ျပန္သိမ့္ေကလည္း မုန္တိုင္းသည္ ႀကိမ္းဝါးဖို႕အတြက္ အားယူတာစူလွ်က္ဟိသည္။
